اولتیماتوم به مسببان ایستایی کالا
مساله گمرک و رسوب کالاها در مسیر ورود به کشور، اخیرا با بازدید رئیس قوه قضائیه به راس خبرها آمد و متعاقب آن اکنون معاون اول رئیس جمهور، در نامه ای خطاب به رئیس‌کل گمرک، خواستار گزارش و برخورد با دستگاه‌هایی شد که روند ترخیص‌کالا را به تعویق می اندازند و گفت ماندن کالا در گمرک بیش از دو ماه تحمل پذیر نیست. مساله معطلی کالاها در گمرک ایران به جد گریبان‌گیر تجارت خارجی کشور است و حتی برخی...
رئیس‌کل گمرک ایران در ماه گذشته در چندین جلسه به این مساله اشاره کرد و دست آخر با ارائه آماری سهم هریک از دستگاه‌هایی که در کار ترخیص نقش دارند را در جدولی به تفصیل مشخص کرد که چه دستگاهی چه میزان طول می‌دهد تا کالایی روند ترخیص را انجام دهد، با این‌وجود نکته ای که به‌نظر حداقل در این مکاتبات گمرکی اخیر مغفول‌مانده، ایراداتی است که در خود گمرک در این زمینه وجود دارد و باعث رسوب یا به توصیه رئیس‌کل گمرک ایستایی کالاها می‌شود؛ کوچک‌ترین این مسائل که تاکنون باید به نتیجه رسیده بود، خرید چند دستگاه ایکس ری است؛ دستگاه‌هایی که هم تولید داخل دارد و هم در کشورهای دوست تولید می‌شود.
سوت وزیر اقتصاد
پیش از این و قبل از تاکید دوباره معاون اول رئیس‌جمهور، در خرداد ماه سال‌جاری احسان خاندوزی وزیر امور اقتصاد و دارایی با اشاره به تاکید رئیس‌جمهور درخصوص کوتاه‌شدن زمان صدور مجوزها و پاسخ سریع دستگاه‌های ذی‌ربط به استعلام‌ها، اعلام کرد: به‌رغم ورود هیات مقررات‌زدایی و تسهیل محیط کسب‌وکار در بسیاری از زمینه‌ها از جمله حوزه تجارت خارجی و گمرک، دستگاه‌ها باید حداکثر ظرف مدت 7 روز پاسخ مجوزهای لازم، استعلام ها و آزمایش‌های لازم برای کالاهای تجاری کشور را صادر کنند تا فعالان اقتصادی کمتر در مسیر فعالیت اقتصادی و تجارت معطل بمانند.
در آخرین جلسه هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی تهران که محمد رضوانی فر میهمان آن بود نیز بسیاری از فعالان اقتصادی از رویه زمانبر ترخیص‌کالا و مشکلات ناشی از آن گلایه داشتند. شکایتی که البته تازه نیست و همواره یکی از دغدغه های فعالان بوده‌است؛ مشکلاتی که موجب افزایش هزینه نهایی کالا، پرداخت حق انبار و دموراژ می‌شود. اندکی پس از این جلسه، در هفته گذشته، رضوانی فر به رئیس اتاق تهران درخصوص اصلاح برخی از دستورالعمل‌ها و ضوابط نامه نوشت. بر اساس آنچه در این نامه درج شده است، گمرک کشور درنظر دارد در جهت شفاف‌سازی، تسهیل‌گری حداکثری، حذف رانت و ایجاد وحدت رویه، 12سرفصل را عملیاتی کرده و تغییراتی در ضوابط گمرکی خود صورت دهد.
یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح شده در این نامه، کاهش 40 درصدی صدور بخشنامه های مرتبط با تجارت خارجی نسبت به بازه مشابه سال قبل و کاهش زمان پاسخگویی سازمان‌ها بود که نشان از رشد کارآمدی سازمان‌های مرتبط با تجارت کشور داشت. باز اندکی پس از این نامه معاون اول رئیس جمهور به رئیس‌کل گمرک نامه ای نوشته و حد تحمل رسوب کالا در گمرک را مشخص کرده‌است؛ هرچند رئیس‌کل گمرک در آخرین نشست خبری خود به خبرنگاران گفت به‌جای رسوب باید گفت ایستایی.
نباید تحمل کرد
اما محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور، پس از انتشار این نامه با استفاده از هر دو واژه ایستایی و رسوب و با اشاره به اینکه ایستایی کالاها در مبادی ورودی کشور هیچ‌گونه توجیهی ندارد، گفت: رسوب آنها در انبارهای گمرک را بیش از دوماه نباید تحمل کرد.
مخبر برخی مسائل را مشکلات فرآیندی دانست که ناشی از پیچ و خم های اداری و تعلل دستگاه‌های اجرایی است و در این زمینه باید همه حوزه‌های مربوطه پای کار بیایند تا هم تسریع در کار صورت بگیرد و هم درصورت نیاز برخی آیین‌نامه‌ها و قوانین اصلاح شود.
او با اعلام اینکه سقف پاسخگویی به استعلام‌های گمرک توسط دستگاه‌های اجرایی حداکثر باید 7روز باشد، از رئیس‌کل گمرک خواست تا ضمن برخورد مدیریتی با دستگاه‌هایی که بدون دلیل قاطع و فنی از این سقف زمانی عدول می‌کنند، گزارش آنها را به‌صورت هفتگی به دفتر معاون اول ارسال کند. تعدادی از دستگاه‌های اجرایی کشور از این بازه زمانی 7روزه تخطی کردند؛ بعضی از دستگاه‌ها به‌طور متوسط 13 و بعضی بالاتر تا 17روز زمان پاسخ‌دادن به مجوزهای حوزه تجارت و گمرکی کشور را طولانی کرده‌بودند که با دستور رئیس‌جمهور مکلف شدند که این بازه زمانی را به همان 7روزه مصوبه قانونی کاهش دهند.
اقدامات رئیس در نامه به رئیس
اما چنانچه ذکر شد، رئیس‌کل گمرک ایران نامه ای به محمود نجفی عرب رئیس اتاق تهران نوشته بود. در نامه رضوانی فر به رئیس اتاق تهران عنوان‌شده‌است: هرکدام از دستورالعمل‌ها با دریافت نظرات مشورتی همه گمرکات اجرایی، کارشناسان خبره و سازمان‌های نظارتی در دستور کار بازنگری
قرارگرفته اند، ضمنا بازنگری مستمر فرآیندهای گمرکی موجبات چابکی بیشتر سازمان در اجرای مقررات را فراهم کرده‌است. در این راستا، به روزرسانی و تدوین دستورالعمل دریافت تضامین، به روزرسانی دستورالعمل فعالان اقتصادی مجاز، دستورالعمل انتخاب مسیر، ورودموقت خودروی سواری، ورودموقت ماشین‌آلات راهسازی و معدنی، حمل یکسره، ترخیص نسیه، دستورالعمل اجرایی ترخیص لوازم یدکی خطوط تولید، بند «1» ماده «38»، دستورالعمل شرکت‌های دانش‌بنیان، دستورالعمل اجرایی ماده «66» آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، پیگیری ساختارمند پاسخگویی به استعلام ها و کنترل ابلاغ بخشنامه ها، از اقدامات صورت گرفته هستند.
رئیس گمرک با اشاره به اینکه دستورالعمل طی بخشنامه ای در فروردین ماه سال‌جاری به گمرکات سراسر کشور ابلاغ شده‌است، مدعی شد: با گذشت حدود چهار ماه از تدوین و ابلاغ، به دلیل شفافیت و کارآیی، شاهد افزایش رضایتمندی خدمت گیرندگان شده است. ویژگی شاخص دستورالعمل یادشده، تفسیرناپذیری و شفافیت است که در نهایت منجر به وصول بموقع عایدات و درآمدهای دولت می‌شود؛ در این بین واحدهای تولیدی و کالاهای اساسی و ضروری و همچنین فعالان اقتصادی مجاز از بیشترین سطح تسهیلات بهره مند شده‌اند.
به‌روزرسانی پس از 9 سال
در بخشی این نامه آمده است: گمرک ایران درنظر دارد به‌منظور حصول اطمینان از اجرای مقررات گمرکی، وصول وجوه متعلقه، شرح دقیق وظایف ارزیابان، کارشناسان و سایر کارکنان، نحوه نمونه برداری، کشف تخلف و گزارش آن و...، دستورالعمل جامع ماده 66 آیین‌نامه اجرایی را پس از 9 سال با استفاده از نظرات و تجربیات کارشناسان مجرب و دستگاه‌های نظارتی، بازنگری و به روزرسانی کند. با توجه به تبیین وظایف و اختیارات، تاثیر قابل توجهی در صیانت از حقوق دولتی و خدمت گیرندگان دیده شده است.
این نامه اذعان دارد: بدیهی است کاهش زمان انجام تشریفات ترخیص کالا تاثیر بسزایی در کاهش هزینه تمام شده و تامین بموقع نهاده ها دارد، اما سوابق قابل قبولی از اجرای این تکلیف قانونی در سنوات گذشته مشاهده نشده است. گمرک با استخراج داده‌های متقن و ارائه به دستگاه‌های نظارتی، عملکرد سازمان‌ها را منعکس و کاهش زمان پاسخگویی را مطالبه می‌کند.
از خوب ؛ از بد
بر این اساس این نامه گزارش عملکرد چندین سازمان را منتشر کرده است و بهترین و بدترین عملکرد سازمان‌ها را در اردیبهشت و خرداد 1402 استخراج کرده است، سازمان ملی استاندارد برای پاسخگویی به 7905اظهارنامه، میانگین زمان پاسخگویی 49/ 9روزه را به ثبت رسانده است.
سازمان دامپزشکی برای 1772 اظهارنامه، مدت زمان 9/ 13روز را ثبت کرد، سازمان غذا و دارو برای 2540 اظهارنامه، میانگین 10 روز زمان پاسخگویی را ثبت کرد و سازمان حفظ نباتات با ارائه بهترین آمار، برای پاسخگویی 7506 اظهارنامه، 8/ 5روز، مدت زمان متوسط پاسخگویی را سپری کرده‌است.
مساله دیگری که بارها مورد تاکید رئیس‌کل گمرک قرارگرفته‌است؛ مساله بخشنامه ها است که در این نامه نیز به آن اشاره شده و می نویسد: بدون شک تولید بدون ضابطه بخشنامه ها که بعضا با سایر بخشنامه های ابلاغی در تضاد بوده، موجب پیچیدگی فرآیند تجارت خارجی کشور و زمینه ساز ایجاد بستر رانت خواهد شد. این سازمان با ایجاد سازوکار داخلی و کمیته های متعدد نسبت به بررسی دقیق و همه جانبه بخشنامه های مرتبط با تجارت خارجی جهت اجرا به این سازمان مراجعه کرده‌اند که به دلیل وجود ابهام یا مغایرت با اسناد و قوانین بالادستی و جلوگیری از تضییع حقوق دولت / خدمت گیرندگان، این‌گونه مکاتبات را جهت اصلاح، عینا اعاده کرده‌است.
کارنامه گمرک کو؟
اما جای خالی این نامه و دستور معاون اول رئیس جمهور که به‌نظر می‌رسد ناظر به همین نامه باشد و از گمرک درخواست معرفی سازمان‌های خاطی و معطل کن را
دارد، نواقصی است که مربوط به رویه های درونی خود گمرک است. از جمله آنها می‌توان به اقدام بسیار دیرهنگام برای نصب دستگاه‌های ایکس ری که هم در توان تولید داخلی است و هم کشورهای دوست به میزان کافی از آن تولید می‌کنند (که همچنان نیز عملی نشده‌است)، کمبود نیروی انسانی و بازرس (که عمدتا به نهادهای دیگر و بودجه‌احاله می‌شود) و نیز اتومات نبودن سیستم بازرسی و رودررویی مستقیم دوطرف ذی‌نفع اشاره کرد. عمدتا پاسخ مسوولان گمرکی به این انتقادات پاسکاری آن به نهادهای دیگر یا مسائل بودجه ای بوده‌است. آیا باید منتظر انتشار عملکرد خود گمرک در این زمینه باشیم؟
--> اخبار مرتبط