ایران دارای سریع‌ترین رشد عملکرد نوآوری و دومین کشور نوآور در آسیا

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ براساس گزارش شاخص جهانی نوآوری 2022، جمهوری اسلامی ایران دارای سریع‌ترین رشد عملکرد نوآوری و دومین کشور نوآور در منطقه آسیای مرکزی و جنوبی شده و توانسته است نسبت به سال گذشته، 7 رتبه صعود کند.

براساس این گزارش شاخص جهانی، سوئیس، ایالات متحده آمریکا، سوئد، انگلستان و هلند نوآورترین اقتصادهای جهان هستند و چین در آستانه ورود به جمع 10 کشور نوآور جهان قرار دارد. سایر اقتصادهای نوظهور نیز عملکردی قوی از خود به نمایش گذاشته‌اند؛ برای مثال هند و ترکیه برای نخستین بار در میان 40 کشور نوآور برتر جهان قرار گرفته‌اند.

گزارش GII 2022 حاکی از آن است که با وجود شیوع کووید 19 در سال 2021، هزینه تحقیق و توسعه و سایر سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده روی فعالیت‌های نوآورانه همچنان فزاینده بوده است، اما چالش‌هایی در ترجمه این سرمایه‌گذاری‌ها به آثار اقتصادی مشاهده می‌شود. بررسی نتایج این گزارش نشان می‌دهد رشد بهره‌وری، که معمولاً با افزایش نوآوری تحریک می‌شود، راکد بوده است. همچنین با وجود افزایش هزینه‌های تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری خطرپذیر، نشانه‌هایی از کاهش رشد پیشرفت فناورانه و پذیرش فناوری مشاهده می‌شود. البته، با پرورش دقیق‌تر بوم‌سازگان‌های نوآوری، دوره‌ای جدید از رشد مبتنی بر نوآوری به رهبری موج‌های نوآوری «عصر دیجیتال» و «علوم عمیق» می‌تواند آغاز شود.

گزارش GII 2022 نشان می‌دهد هم‌زمان با خروج از همه‌گیری کووید 19، نوآوری در یک دوراهی قرار دارد. در حالی که سرمایه‌گذاری‌های نوآوری در سال‌های 2020 و 2021 افزایش یافت، چشم‌انداز سال 2022 به دلیل عدم قطعیت‌های جهانی و نیز به واسطه ادامه عملکرد ضعیف در بهره‌وری مبتنی بر نوآوری، مبهم است. به همین دلیل نه تنها باید به سرمایه‌گذاری در نوآوری توجه داشته باشیم، بلکه باید به چگونگی ترجمه آن به آثار اقتصادی و اجتماعی نیز بیشتر توجه کنیم.

مهم‌ترین یافته‌های گزارش شاخص جهانی نوآوری 2022 عبارت است از:

برترین شرکت‌های جهانی از نظر هزینه تحقیق و توسعه، هزینه‌های R&D خود را تقریباً 10 درصد افزایش دادند و به بیش از 900 میلیارد دلار در سال 2021 رساندند که بیشتر از سال 2019 (قبل از همه‌گیری) است. پیشران این افزایش عمدتاً چهار صنعت بوده است: سخت‌افزار فناوری اطلاعات و ارتباطات و تجهیزات الکتریکی؛ نرم‌افزار و خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ داروسازی و زیست‌فناوری و فلزات ساختمانی و صنعتی.

سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه جهانی در سال 2020 با نرخ 3.3 درصد رشد کرد، اما نسبت به رشد تاریخی 6.1 درصدی سال 2019 کاهش یافته بود. تخصیص بودجه دولتی برای اقتصادهای دارای بیشترین هزینه R&D رشدی قدرتمند را در سال 2020 تجربه کرد. اما تصویر بودجه‌های دولتی R&D در سال 2021 بسیار متفاوت بود؛ بودجه تحقیق و توسعه در جمهوری کره و آلمان روبه‌رشد بود، اما در ایالات متحده آمریکا و ژاپن کاهش یافت.

معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال 2021 به میزان 46 درصد افزایش یافت و رکوردی قابل مقایسه با سال‌های رونق اینترنت در اواخر دهه 1990 را ثبت کرد. آمریکای لاتین و مناطق کارائیب و آفریقا شاهد قوی‌ترین رشد سرمایه‌گذاری خطرپذیر بوده‌اند. دورنمای سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای سال 2022 معتدل‌تر است؛ سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه و تأثیر آن بر سرمایه خطرپذیر به کاهش سرمایه‌گذاری خطرپذیر منجر می‌شود.

در رده‌بندی سالانه ظرفیت و خروجی نوآوری اقتصادهای جهان، تغییرات کلیدی در 15 کشور برتر مشاهده می‌شود. ایالات متحده آمریکا به رده 2، هلند به جایگاه 5، سنگاپور به جایگاه 7، آلمان به جایگاه 8 و چین به جایگاه 11 ارتقا یافته‌اند. کانادا به رتبه 15 بازگشته است. ترکیه (37) و هند (40) برای نخستین بار در میان 40 کشور برتر جهان جای گرفته‌اند. ویتنام (48)، ایران (53) و فیلیپین (59) اقتصادهایی با درآمد متوسط هستند که سریع‌ترین رشد عملکرد نوآوری را تا به امروز داشته‌اند.

ایران با 7 رتبه ارتقا نسبت به سال 2021 در جایگاه 53 جهان، جایگاه دوم منطقه آسیای مرکزی و جنوبی و جایگاه سوم کشورهای دارای درآمد متوسط به پایین قرار گرفته است و برای دومین سال متوالی، در سطح توسعه خود از نظر نوآوری بالاتر از حد انتظار عمل کرده است. ایران در شاخص‌هایی مانند ثبت علامت تجاری (رتبه 1) و دانش‌آموختگان علوم و مهندسی (رتبه 2) پیشتاز است. ایران از نظر خروجی‌های نوآوری، عملکردی مشابه اقتصادهای اروپایی با درآمد بالا مانند لتونی (رتبه 41) و کرواسی (رتبه 42) دارد.

برخی اقتصادهای در حال توسعه از نظر نوآوری در مقایسه با سطح توسعه اقتصادی خود فراتر از انتظار عمل کرده‌اند؛ ازجمله کشورهای اندونزی، ازبکستان و پاکستان. هشت کشور دارای عملکرد نوآوری فراتر از انتظار از صحرای آفریقا هستند و کنیا، رواندا و موزامبیک پیشتاز آنها هستند. در آمریکای لاتین و کارائیب نیز برزیل، پرو و جامائیکا در مقایسه با سطح توسعه خود عملکردی فراتر از انتظار داشته‌اند.

ترکیه و هند، با ارتقای عملکرد نوآوری در سایه شوک‌های واردشده به زنجیره‌های تأمین جهانی، تأثیر مثبتی بر دورنمای نوآوری جهانی داشته‌اند و اندونزی پتانسیل نویدبخشی برای نوآوری از خود نشان داده است. سایر قهرمانان منطقه‌ای مانند شیلی و برزیل در آمریکای لاتین، آفریقای جنوبی و بوتسوانا در صحرای آفریقا نیز عملکرد نسبی خود در نوآوری را ارتقا داده‌اند.

سال گذشته در اوج همه‌گیری کرونا، کشورمان توانست با گسترش زیست‌بوم نوآوری و فناوری، جزو پیشروترین کشورها در عرصه نوآوری شود و با تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق، توانست با هفت رتبه ارتقا، در جایگاه شصتم جهان قرار بگیرد و این روند صعودی در سال جاری نیز با 7 رتبه ارتقا، ادامه یابد و جمهوری اسلامی ایران را در جایگاه 53 قرار دهد.

این در حالی است که رتبه ایران در شاخص نوآوری جهانی، به عنوان مثال در سال 1394 که سال‌های آغازین شکل‌گیری زیست‌بوم نوآوری و دانش‌بنیان در کشور است، بین 143 کشور، 121 بود و با تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق، استارتاپ‌ها، نخبگان، سرآمدان و پژوهشگران کشورمان، جایگاه ایران، شرایط مساعدتری یافته است و با رشد این زیست‌بوم و با توجه به پشتیبانی و حمایت بزرگان و همه دستگاه‌ها و همچنین تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان، پیش‌بینی می‌شود که این رتبه در آینده نزدیک به طور چشمگیری بهبود یابد و جمهوری اسلامی ایران به جایگاه درخوری دست یابد.