ایران دنبال بستن تنگه هرمز نیست / اروپا دنبال امتیاز گرفتن است / ممانعت از اجرای مکانیسم ماشه با تلفیق دو طرح «اروپایی - روسی»؟
یک تحلیلگر سیاست خارجی می گوید: تنگه هرمز یک تنگه بین‌المللی است و اگر بخواهیم آن را ببندیم، حتماً جنگ می‌شود. بنابراین این موضوع قابل پیگیری نیست و دولت هم دنبال چنین اقدامی نیست.
اقتصادنیوز در گفتگو با عبدالرضا فرجی راد، تحلیلگر سیاست خارجی نوشت؛
با اعلام فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی، بازگشت تحریم‌های شش‌گانه شورای امنیت سازمان ملل قریب‌الوقوع است؛ مگر آنکه تهران در کمتر از چهار هفته تصمیمی بگیرد که معادلات را تغییر دهد.
تروئیکای اروپایی پیش‌تر پیشنهاد تعویق در زمان فعال‌سازی این مکانیسم را مطرح کرده بود و اکنون این پرسش وجود دارد که آیا این پیشنهاد همچنان پابرجاست یا خیر.
عبدالرضا فرجی‌راد، تحلیلگر سیاست خارجی، در گفت‌وگو با اقتصادنیوز نگاهی امیدوارانه دارد. او معتقد است، اولاً ایران همه تلاش خود را به کار گرفته تا مانع اعمال تحریم‌های شورای امنیت شود و ثانیاً اروپایی‌ها تمایلی ندارند از معادلات مربوط به مذاکرات هسته‌ای کنار گذاشته شوند.
متن کامل گفت‌وگوی این تحلیلگر مسائل سیاسی با اقتصادنیوز را در ادامه می‌خوانید.
*******
آقای فرجی‌راد! اروپا فرآیند فعال شدن مکانیسم ماشه را آغاز کرده شده و تا یک ماه آینده ممکن است تحریم‌های شش‌گانه شورای امنیت علیه ایران دوباره اجرا شود. چه راهکاری پیش روی ایران وجود دارد؟
ایران فرصت گفتگو دارد؛ اروپا هم چندان علاقه‌مند نیست که این تحریم‌ها اجرا شود. تصور من این است که اروپایی‌ها تحت فشار آمریکا قرار دارند، اما از سوی دیگر می‌خواهند امتیازاتی بگیرند تا مثلاً اجرای این تصمیم را شش ماه به تعویق بیندازند.
اروپا تمایل ندارد مکانیسم ماشه عملیاتی شود زیرا...
آنها به دلایلی تمایلی ندارند مکانیسم ماشه را در روزهای باقی‌مانده عملیاتی کنند. علت اصلی هم این است که نمی‌خواهند از مسئله هسته‌ای ایران کنار گذاشته شوند و ایران کاملاً توجه خود را از اروپا برداشته و تنها با آمریکا، روسیه و چین موضوع هسته‌ای را پیگیری کند. بنابراین، هنوز فرصت‌هایی برای گفتگو وجود دارد.
اروپایی‌ها یک طرح شش‌ماهه ارائه کرده‌اند تا اجرای مکانیسم ماشه را به تعویق بیندازند؛ روس‌ها هم همین طرح را داده‌اند، با این تفاوت که اروپایی‌ها برای تعویق سه شرط گذاشته‌اند. این شروط عبارتند از: تعیین تکلیف 408 کیلوگرم اورانیوم، مذاکره با آمریکا، و باز شدن دست آژانس برای بازدید از همه سایت‌های هسته‌ای است. ایران این سه شرط را نمی‌پذیرد، اما طرح روسیه را قبول کرده است؛ چون طرح روسیه هیچ شرطی ندارد.
به نظر من با توجه به اینکه اروپایی‌ها علاقه‌ای به اجرای مکانیسم ماشه ندارند، ممکن است حد وسط طرح خودشان و طرح روس‌ها را بگیرند و یک پیشنهاد جدید به ایران بدهند تا ایران ببیند آن را می‌پذیرد یا نه. احتمال دارد که از سه شرط خود بخشی را کوتاه بیایند و همه را اجرا نکنند.
تلفیق دو طرح اروپایی - روسی برای اجرا نشدن مکانیسم ماشه
با این حال، ممکن است اروپا با توجه به اینکه علاقه‌ای به اجرای مکانیسم ماشه، به دلایلی که گفتم، ندارد این دو طرح (اروپایی و روسی) را در نقطه‌ای با هم تلفیق کند و از دل آنها یک طرح جدید برای تعلیق شش‌ماهه به وجود بیاورد. البته این نظر من است و احتمال می‌دهم چنین چیزی عملی شود. باید دید در این سه هفته آینده، چه تصمیمی گرفته خواهد شد.
یعنی ممکن است اروپا از مکانیسم ماشه عقب‌نشینی کند؟
آنچه مسلم است این است که اروپا دست از مکانیسم ماشه برنمی‌دارد. علتش هم فشار آمریکاست؛ آمریکا می‌خواهد بعد از اجرایی شدن مکانیسم ماشه از این موضوع سوء استفاده کند و در واقع ایران را پای میز مذاکره بنشاند تا خواسته‌های خود، از جمله غنی‌سازی صفر، را تحمیل کند.
ایران نمی خواهد به راحتی به اروپا امتیاز بدهد
اروپا دنبال همین امتیاز است؟
امتیازی که اروپا می‌خواهد بگیرد همان سه شرطی است که توضیح دادم؛ در واقع می‌خواهند ایران آن سه خواسته را عملی کند، در حالی که ایران نمی‌خواهد به این راحتی چنین امتیازاتی به اروپایی‌ها بدهد. چون ایران قصد دارد از این امتیازات در مذاکره با آمریکا هم استفاده کند. بنابراین نمی‌تواند تمام آنچه اروپایی‌ها می‌خواهند، واگذار کند.
ایران می‌گوید اولاً اروپا نباید مکانیسم ماشه را فعال کند، چون از نظر حقوقی چنین حقی ندارد. دلیلش این است که اروپا در برجام غنی‌سازی 3.67 درصد را پذیرفته، اما حالا خواستار غنی‌سازی صفر شده است. این اقدام از نظر حقوقی غیرقانونی است.
اروپا هم با توجه به اینکه نمی‌خواهد از موضوع هسته‌ای ایران کنار گذاشته شود و یا تنشی در منطقه ایجاد شود طرح شش‌ماهه را ارائه داده است. ایران می‌گوید این همان طرح روسیه است و ما می‌پذیریم، جز آن سه شرطی که اروپایی‌ها اضافه کرده‌اند.
نه ایران دنبال بستن تنگه هرمز است نه اساسا عملیاتی است
آقای فرجی‌راد! در داخل کشور یک‌سری پیشنهاداتی مطرح می‌شود در واکنش به فعال شدن مکانیسم ماشه، مثل محدود کردن تنگه هرمز یا خروج از ان‌پی‌تی. فکر می‌کنید این پیشنهادات چقدر ممکن است اجرایی شود؟
به نظر من مسدود کردن تنگه هرمز اصلاً جایگاهی ندارد. نه دولت ایران به دنبال چنین کاری است و نه اساساً عملیاتی است.
اولاً خود ما، یعنی ایران، بیش از همه نیاز داریم تنگه هرمز باز باشد. نفت ما از این مسیر صادر می‌شود و کالاهای مورد نیاز ما، از جمله کالاهای استراتژیکی مثل غلات، از همین راه وارد کشور می‌شود. این یک مسئله است.
ثانیاً دوستان ایران، مثل چین، هم از بسته شدن تنگه هرمز آسیب می‌بینند. بخش بزرگی از نفت چین از این منطقه عبور می‌کند و میلیاردها دلار کالا از چین به این منطقه وارد می‌شود. مگر ما می‌خواهیم با چین و دیگر کشورهای دوست خود درگیر شویم؟
تنگه هرمز بسته شود، حتما جنگ می شود
علاوه بر این، تنگه هرمز یک تنگه بین‌المللی است و اگر بخواهیم آن را ببندیم، حتماً جنگ می‌شود. بنابراین این موضوع قابل پیگیری نیست و دولت هم دنبال چنین اقدامی نیست.
در مورد ان‌پی‌تی هم ممکن است ایران چنین چیزی را در نظر داشته باشد، اما قبل از خروج از ان‌پی‌تی اقدامات دیگری هم می‌تواند انجام دهد که موجب نگرانی اروپا و دیگر کشورها شود.
برای مثال، اگر مکانیزم ماشه اجرایی شود، ایران می‌تواند فعالیت‌های آژانس در داخل کشور را به‌طور کامل متوقف کند. همین مسئله آنها را دچار نگرانی و فشار خواهد کرد، چون نمی‌دانند چه نوع فعالیت‌های هسته‌ای در ایران در حال انجام است و آیا ایران بعد از غنی‌سازی 60 درصد به سمت 90 درصد می‌رود یا نه.
به نظر من نیازی نیست ایران از ان‌پی‌تی خارج شود؛ همین که اجازه ندهد آژانس فعالیتی در ایران داشته باشد، کافی است تا آنها اصرار کنند گفتگوها با ایران ادامه پیدا کند.
شما این اراده را از سمت ایران می‌بینید که در سه هفته باقی‌مانده این مسئله را حل کند؟
بله، دولت، وزارت خارجه و دستگاه دیپلماسی به طور جدی دنبال این هستند که این مسئله حل شود. آنها هیچ‌وقت هم دوست نداشتند و ندارند که تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال شود. چون حتی دوستان ایران هم وقتی تحریم‌های شورای امنیت مطرح می‌شود، برایشان سخت است که با ایران همکاری کنند.
ایران حاضر است غنی سازی 3.67 درصد را اجرا کند
تحریم‌های آمریکا غیرقانونی است، با این حال به‌نوعی نفت از ایران می‌خرند یا کالا می‌فروشند. اما وقتی پای تحریم‌های شورای امنیت وسط می‌آید، محدودیت‌هایی ایجاد می‌شود. علاوه بر این، مسئله فصل هفتم هم مطرح است؛ ایران نمی‌خواهد موضوع به آنجا برسد که ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قطعنامه‌ای علیه آن صادر شود.
بنابراین به نظر من ایران به‌طور جدی دنبال حل مسئله است. از طرف دیگر اروپایی‌ها هم زور می‌گویند. طبق قطعنامه 2231، قرار بود در مهرماه تحریم‌ها به‌طور کامل برداشته شود. حالا چه بهانه‌ای دارند که این را اجرا نمی‌کنند؟ ایران حاضر است غنی‌سازی 3.67 درصد را اجرا کند و به تعهداتش عمل نماید، اما این اروپا بوده که به تعهدات خود پایبند نبوده است. به این ترتیب، باید تحریم‌ها بر اساس برجام برداشته شود. اروپایی‌ها شرط می‌گذارند، اما ایران می‌گوید این شرط‌ها را کنار بگذارید تا ما هم با شما همکاری کنیم.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.