ایران هفدهمین تولیدکننده "پلاستیک" در دنیا / بخش ناچیزی از پلاستیک‌ها بازیافت میشوند
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست گفت: متأسفانه کشور ما به‌عنوان هفدهمین تولیدکننده بزرگ پلاستیک در دنیا محسوب می‌شود در بخش بسته‌بندی مواد استفاده شده و ساخت ساز در مرتبه دوم قرار دارد.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، 21 تیر ماه 1402 مصادف با 12 جولای، روز جهانی بدون پلاستیک است. این رویداد به افزایش آگاهی مردم در سراسر جهان درباره مشکلات زیست محیطی ناشی از استفاده بیش از حد کیسه‌های پلاستیکی می‌پردازد و آنها را به کاهش مصرف آنها تشویق می‌کند. روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی در سال 2009 با برگزاری رویداد «زباله صفر» آغاز شد و سال‌ها به شکل یک جنبش جهانی توسعه یافت.
رویدادهای مختلفی در سراسر جهان برای جشن گرفتن این روز برگزار می‌شود که این رویدادها شامل کمپین‌های آگاهی بخشی، نمایشگاه‌ها، سخنرانی‌ها، کارگاه‌ها و فعالیت‌های دیگری است که به افزایش آگاهی جامعه و ترویج استفاده از جایگزین‌های قابل تجدیدپذیر برای کیسه‌های پلاستیکی می‌پردازد.
در این رابطه مهدی خادم ثامنی؛ مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست گفت: یکی از دلایل نامگذاری این روز، مصرف بسیار زیاد کیسه‌های پلاستیکی و از سویی دیگر ماهیت تجزیه ناپذیری این ماده نفتی و آسیب‌های ناشی از آن بر محیط زیست است.
آیین‌نامه کاهش کیسه‌های پلاستیکی گامی بزرگ در راستای رسیدن به "پسماند صفر"وی ادامه داد: با توجه به اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی‌ای که از طریق رسانه‌های دیداری و شنیداری و همچنین شبکه‌های مجازی کشور انجام می‌شود، تقریباً اکثر مردم از آثار زیا‌ن‌بار و مخرب و جبران‌ناپذیر پلاستیک که پرکاربردترین آنها، کیسه‌های پلاستیکی هستند، مطلع شده‌اند و این آگاهی بخشی، نقطه‌ی شروع تغییر بینش و رفتار انسان‌ها نسبت به محیط زیست است.
وی تصریح کرد: کیسه‌های پلاستیکی نمادی از فرهنگ مصرف‌گرایی در دنیای امروز است. این محصولات پلیمری با توجه به روند بسیار کند تجزیه، نرخ پایین بازیافت و از همه مهم‌تر رهاسازی در دشت‌ها، رودخانه‌ها، جنگل‌ها، کویرها، اقیانوس‌ها و به‌عنوان تهدید جدی برای حیات گونه‌های جانوری و گیاهی، به یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های جدی زیست محیطی تلقی می‌شود به‌طوری‌که دفتر برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP)، آلودگی پلاستیکی را به عنوان یکی از 10 مشکل اصلی زیست محیطی در جهان معرفی کرده است.
وی افزود: آمارها حاکی از اینست از سال 1950 تاکنون بیش از 8 میلیارد تن پلاستیک در دنیا تولید شده است. در سال‌های اولیه به میزان یک و نیم میلیون تن در سال و در حال حاضر نزدیک به 400 میلیون تن در سال و این یعنی یک رشد خیره کننده و بسیار فزاینده داشته است.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: متأسفانه کشور ما به‌عنوان هفدهمین تولیدکننده بزرگ پلاستیک در دنیا محسوب می‌شود در بخش بسته‌بندی مواد استفاده شده و ساخت ساز در مرتبه دوم قرار دارد.
وی با بیان اینکه بخش قابل توجهی از پلاستیک ها مصرفی به پسماند تبدیل می‌شود، اضافه کرد: با توجه به انواع پلاستیک‌ها، بخش کمی از پسماندهای پلاستیکی به عنوان زائدات با ارزش وارد چرخه بازیافت می‌شود اما متأسفانه حدود 60 درصد از پلاستیک‌ها بازیافت نشده و یا در طبیعت رهاسازی و یا بخش عمده آن وارد محل‌های دفن پسماند میشوند.
خادم ثامنی در خصوص مدیریت بهتر پسماندهای پلاستیکی در کشورمان توصیه کرد: مهم‌ترین دغدغه زیست محیطی در مورد پسماندهای پلاستیکی، حجم بالای تولید آنها به‌ویژه کیسه‌های پلاستیکی است که با توجه به قیمت پایین، تولید و سهل الوصول بودن، مصرف آن در کشور بسیار زیاد است و توصیه می‌شود برای پیشگیری از روند زیان بار تولید و مصرف کیسه های پلاستیکی، سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای تولید کنندگان و مصرف کنندگان توسط دولت اعمال شود تا ضمن کاهش میزان تولید بی‌رویه کیسه‌های پلاستیک، مردم نیز تمایلی به مصرف آنها نداشته باشند و خوشبختانه این سیاست های تشویقی و تنبیهی در آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی پیش بینی شده است.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند ضمن تأکید به موضوع آموزش تصریح کرد: در مدیریت اصولی پسماندها، توجه به نقش و جایگاه مردم بسیار مهم و قدم اول آموزش مردم است. در این راستا صدا و سیما باید بر اساس تکالیف مقرر در قانون مدیریت پسماند، در زمینه آموزش مردم و فرهنگ سازی همکاری کند و اعتقاد بر این است در صورت افزایش میزان آگاهی‌های جامعه، می‌توان مصرف کیسه‌های پلاستیکی را کاهش داد.
وی ضمن اشاره به وظایف دولت‌ها در زمینه کاهش تولید و مصرف کیسه های پلاستیکی اظهار کرد: بر اساس گزارشات، در حال حاضر کشورهایی از جمله انگلستان، چین، ایتالیا، استرالیا، هند، فرانسه، بوتان، بنگلادش و بعضی از کشورهای آفریقایی و بعضی از شهرهای آمریکا استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده‌اند و برخی دیگر از کشورها، از جمله ایرلند، بلژیک، آلمان و چندین ایالت در آمریکا با تعیین مالیات برای این کیسه‌ها، قیمت آنها را افزایش داده‌اند تا جذابیت آنها برای مشتریان کاهش یابد.
خادم ثامنی افزود: در سوئیس مردم اجازه ندارند از کیسه‌های پلاستیکی برای حمل زباله‌های خود استفاده کنند و باید کیسه‌های مخصوص زباله که آرم شهرداری روی آنها درج شده را خریداری و برای زباله‌های خود استفاده کنند.
وی تصریح کرد: بر اساس آخرین گزارش دفتر برنامه‌های محیط زیستی سازمان ملل (UNEP)، در حال حاضر حدود 130 کشور قوانین و مقرراتی را برای ممنوعیت توزیع و کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تدوین و اجرا کرده‌اند.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند گفت: کشور ما ایران نیز در راستای کاهش میزان مصرف کیسه‌های پلاستیکی، از طریق سازمان حفاظت محیط زیست و با هماهنگی سایر دستگاه‌ها مانند سازمان صدا و سیما، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت آموزش و پرورش و سازمان ملی استاندارد، آیین‌نامه اجرایی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه و تقدیم هیئت دولت نمود که خوشبختانه در مهرماه 1401 تصویب و به دستگاه‌های متولی ابلاغ شد. خادم ثامنی ضمن تأکید به وظایف مردم در کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی گفت: دریافت کمترین تعداد کیسه‌های نایلونی هنگام خرید، به همراه داشتن کیسه‌های پارچه‌ای در زمان خریدهای قابل پیش‌بینی، استفاده از سبدهای خرید به جای نایلون، استفاده کمتر از ظروف یکبار مصرف، خرید محصولاتی که در بسته‌بندی آنها، به جای پلاستیک از شیشه یا کاغذ استفاده شده و آنچه بسیار مهم است افزایش سطح آگاهی و دانش درباره موضوعات و شناخت وظایف فردی و به تبع آن تقویت حس مشارکت اجتماعی است.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به اینکه کیسه‌های پلاستیکی غالباً از جنس پلی‌اتیلن یا پلی پروپیلن و به‌صورت تک‌لایه یا چند لایه‌ای هستند، افزود: آیین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک در 10 ماده تصویب شد و در ماده 2 آن که یکی از مهم‌ترین مواد آیین‌نامه مذکور است. وزارت صمت مکلف است برنامه‌ای پنج ساله را تدوین کند تا سالانه 20 درصد از ظرفیت تولیدی کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از 25 میکرون با کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر و یا سازگار با محیط زیست جایگزین شود.
خادم‌ثامنی با اشاره به ماده 1 آیین‌نامه که به تعریف کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر و سازگار با محیط زیست پرداخته است، توضیح داد: براساس ماده 2 مقرر شد یک شیوه‌نامه تشویقی توسط وزارت صمت وسازمان حفاظت محیط زیست تدوین و توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی ابلاغ شود.
وی همچنین درباره ماده3 آیین‌نامه بیان کرد: بر اساس این ماده وزارت صمت با همکاری وزارت کشور شیوه‌نامه‌ای در جهت کاهش تولید پسماند و محدود کردن تولید، توزیع و مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه خواهد شد همچنین در این ماده بر ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز میوه فروشی‌ها و ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از 25 میکرون تأکید شده است.
وی با بیان اینکه در شیوه‌نامه ماده 3 ممنوعیت توزیع کیسه‌های کمتر از 25 میکرون وجود دارد، افزود: این کیسه‌ها بسیار نازک و سبک هستند و تجزیه و بازگشت‌شان به طبیعت بسته به نوع پلیمر و شرایط محیطی بین 300 تا 900 سال زمان‌بر است.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه در کارگروه‌های ملی مدیریت پسماند جلسات متعددی برای این موضوع برگزار شده است، توضیح داد: در ماده 3 آیین‌نامه سه ماه برای ابلاغ این شیوه‌نامه به عبارتی تا بهمن ماه سال 1401 مهلت داده شده بود که به علت برخی مشکلات تهیه و ابلاغ این شیوه‌نامه به تاخیر افتاده است. سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت صمت با همکاری وزارت کشور در تلاش برای تهیه این شیوه‌نامه هستند که نیاز به زمان بیشتری است.
به گفته خادم‌ثامنی کیسه‌های پلاستیکی زیست‌تخریب‌پذیر با اضافه شدن یک سری از مواد شیمیایی، توسط میکرو ارگانیسم های موجود در محیط تجزیه میشوند وبه آب، دی اکسیدکربن ومواد غیرمضررتبدیل خواهندشد.
وی همچنین با اشاره به ماده 6 آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی گفت: براساس این ماده امیدواریم در آینده نزدیک با توجه به انجام هماهنگی‌های بین دستگاهی و مصوبات کارگروه ملی مدیریت پسماند، استاندارد ملی کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر تدوین و ابلاغ شود.
وی ضمن اشاره به کنوانسیون پلاستیک اظهار کرد: جلسات متعددی در سطح بین‌المللی در حال برگزاری است و توانسته باتوجه به زیان‌های زیست محیطی پلاستیک‌ها به محیط زیست و سلامت انسان، تعهدات بین‌المللی در حوزه ممنوعیت و محدودیت تولید پلاستیک ایجاد کند.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند در خصوص میزان آلودگی‌های پلاستیکی و میکروپلاستیک‌ها در محیط گفت: در حال حاضر حدود 185 هزار تن پلاستیک سالانه در کشور تولید می‌شود که قابلیت برگشت به طبیعت را ندارند، بنابراین باید در بخش جمع‌آوری پسماندهای پلاستیکی و بازیافت آنها توجه بیشتری داشته باشیم تا با تبدیل شدن به مواد اولیه صنایع، در محصولات دیگر استفاده شوند.
در حال حاضر هیچ‌گونه حدود مجاز برای آلاینده های میکروپلاستیک‌ها در محیط‌های آب، خاک وهوا همچنین استاندارد ملی و یا بین‌المللی وجود ندارند بنابراین در حال حاضر نمی‌توان گفت چه مقدار از آلودگی‌های محیط زیستی ما را شامل میشوند اما محققان براساس تحقیقات و پایش های انجام شده بین‌المللی معتقدند مقدار غلظت این آلاینده‌ها در منابع حیاتی در حال افزایش است.
خادم‌ثامنی خاطرنشان کرد: چالش‌های زیست محیطی کیسه‌های پلاستیکی کیسه‌های پلاستیکی از یک سو به‌عنوان یک کشف ممتاز در قرن بیستم محسوب که مصرف از آنها در قرن بیست و یکم نیز ادامه یافته اما به‌عنوان چالشی بزرگ برای محیط زیست سیاره تلقی می‌شود و این محصولات اگرچه خواص منحصر به فردی دارند که منجر به افزایش رغبت و استفاده از آنها شده است اما از سوی دیگر آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط زیست ما وارد کرده‌اند و شاید نتوان از محصولات پلاستیکی صرف نظر و یا جایگزینی برای آن انتخاب کرد اما باید استفاده از این محصولات بهینه و به صورت معقول باشد تا به محیط زیست حداقل آسیب وارد شود.