بازگشت آرامش به بازار ارز در سایه اقدامات تثبیتی بانک مرکزی

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دوره جدید فعالیت خود در دولت سیزدهم با رویکرد تثیبت و حرکت در جهت پیش بینی پذیر کردن اقتصاد ایران در جهت ریل گذاری سیاست های پولی و بانکی حرکت می کند. رویکردی که در فرایند اتخاذ ان به ویژگی اقتصاد ایران توجه ویژه ای شده است چراکه اقتصاد ایران همواره و به خصوص در سال‌های اخیر در معرض بی‌ثباتی‌های متعددی قرار گرفته است. در این بین شکل‌گیری بحران‌های ارزی پی در پی در اقتصاد ایران سبب شده است تا بی‌ثباتی نرخ ارز به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌ثباتی اقتصاد شناخته می‌شود.

در این شرایط لزوم اتخاذ سیاست‌های تثبیت اقتصادی بیش از پیش بر همگان نمایان خواهد شد؛ زیرا که تثبیت اقتصادی لازمه اجرای سیاست‌های اصلاحی است و زمانی می‌توان از سیاست اصلاحی سخن گفت که در وهله اول شرایط اقتصادی کشور در وضعیت پایدار و با ثبات قرار گیرد.

از این رو، رسالت بانک مرکزی به عنوان بزرگترین نهاد پولی و ارزی کشور ایجاب می‌کند که در نقش یک سیاستگذار، به منظور کنترل نوسانات و بازگشت ثبات به اقتصاد، مداخله و اقدامات لازم را انجام دهد. در شرایط کنونی، بی‌ثباتی در متغیرهای کلان اقتصادی ایران موجب می‌شود تا ریسک و نااطمینانی فعالیت‌های اقتصادی افزایش یابد. این امر به صورت یک چرخه معیوب، موجب تضعیف سمت عرضه اقتصاد و تشدید بی‌ثباتی خواهد شد؛ بنابراین، در این شرایط، ایجاد محیطی با ثبات و پیش‌بینی‌پذیر یکی از مهمترین محورهای تقویت سمت عرضه اقتصاد کشور خواهد بود.

بر همین اساس، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، با هدف بازگشت ثبات به اقتصاد کشور فعالیت‌های خود را تحت عنوان سیاست تثبیت اقتصادی در سه محور اصلی «ثبات بخشی و پیش بینی پذیر نمودن بازار ارز»، «کنترل نقدینگی» و «تقویت نظام تنظیم‌گری (Regulation) در بازارهای مالی (پولی، ارزی و اعتباری)» دنبال می کند.

مهمترین اقدامات بانک مرکزی برای تعدیل انتظارات منفی در بازار ارز

- تامین ارز مورد نیاز جهت واردات کالای اساسی در بستر سامانه نیما با نرخ 28500 تومان به ازای هر دلار آمریکا،

- کاهش تعدد نرخ ارز به سه نرخ در نظام ارزی کشور شامل نرخ حواله کالاهای اساسی، اسکناس ETS و حواله ETS

- راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران

- اصلاح دستورالعمل اجرایی فروش اسکناس ارز از طریق واریز به حساب ارزی بانکی

- تخصیص ارز مسافرتی به مسافران بعد از گیت فرودگاه

- کاهش مدت زمان بازگشت ارز صادراتی

- همکاری و هماهنگی با وزارتخانه‌ها و سایر نهادها

- مداخله حاشیه‌ای در بازار غیر رسمی ارز و طلا از طریق فروش ارز به اشخاص و عرضه سکه در بورس کالا

از این رو، همانطور که از آمار و ارقام برمی‌آید در عمل نیز آنچه تاکنون از نتیجه اقدامات یاد شده در اقتصاد کشور مشاهده شده، برقراری آرامش نسبی در فضای ملتهب نرخ ارز و بازگشت ثبات نسبی به اقتصاد کشور بوده است.

برنامه های آتی بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز

- اصلاح سیاست‌های خرید و فروش ارز

- توسعه مرکز مبادله ارز و طلای ایران

- ایجاد صندوق تثبیت جهت کمک به تثبیت نرخ ارز در مواقع لزوم

- ارتقای نظارت عملیاتی بر فعالیت تراستی‌ها و مدیریت فعال بانک مرکزی

- همچنین تقویت و توسعه تعاملات با کشورهای همسایه و شرکای تجاری برای استفاده از ظرفیت‌های آنها در تسهیل مالی مبادلات فی مابین

نظارت و پایش بازار ارز و طلا

بانک مرکزی در حوزه نظارت و پایش بازار ارز به صورت مستمر در این حوزه حضوری موثر داشت تا مانع از نرخ سازی های کاذب و موج سواری دلالان در حوز ارز شود و در این راستا مرکز مبادله طلا و ارز که در روزهای پایانی سال گذشته کار خود را اغاز کرد نقشی محوری در ارام بخشی بازار ارز داشت و به اعتراف اکثر کارشناسان بازار ارز در سالجاری از ارامش و ثبات نسبی برخوردار بود.

بزرگترین اقدام بانک در حوزه ارزی راه اندازی بازار مبادله ارز و طلا و انتقال عملیات ارزی به این مرکز است، همچنین ایجاد صندوق تثبیت ارز انتشار اوراق مشتقه برای تثبیت نرخ ارز که بتواند ابزارهای لازم را برای تثبیت نرخ ارز و برنامه ریزی مدیریت ارز برای صادر کنندگان و وارد کنندگان فراهم کند از دیگر اقدامات بانک مرکزی در این حوزه است

اتصال نیمای صادراتی به وارداتی که تخصیص بهینه ارز در بحث تجارت صورت گیرد جزو برنامه های اصلی است

از جمله اقدامات بانک مرکزی در زمینه تعادل بخشی به بازار طلا و سکه و کاستن از حباب سکه عرضه فیزیکی اوراق سلف سکه بود که با سررسیدن شدن این اوراق سکه به صورت فیزیکی به خریداران تحویل خواهد شد.

افزایش تامین ارز و بهبود شرایط حساب جاری کشور

سال گذشته 65 میلیارد دلار تامین ارز مورد نیاز دستگاه‌ها انجام شد و امسال تامین ارز مورد نیاز دستگاهها رشد 6.8 درصدی داشته است و ابتدای سالجاری بیش از تاکنون 23 میلیارد و 822 میلیون دلار تامین ارز انجام شد در حالی که در دوره مشابه سال گذشته 22 میلیارد و 305 میلیون دلار بود.

گفتنی است در حوزه ارزی تا پایان سال گذشته کل تامین ارز انجام شده از سوی بانک مرکزی حدود 65 میلیارد دلار بود که 16 میلیارد کشاروزی 3.5 میلیارد دلار در بخش بهداشت و 45 میلیارد دلار هم بخش صنعت بوده است

در بخش صادرات حدود 90 میلیارد دلار امار بخش صادرات بود که 53 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی و 38 میلیارد دلار نفت و معیانات گازی بوده است، مدت زمان بازگشت ارز حاصل از صادرات در سال گذشته چهار ماه در نظر گرفته شدکه اخیرا این مدت زمان از 125 روز به 80 روز کاهش یافته است.

طبق برنامه ریزی انجام شده امسال در صد برگشت ارز خیلی بالاتر پیش بینی شده است و میزان بازگشت از میانگین 75 درصد فعلی به 90 درصد خواهد رسید که نوید بخش بهبود وصعیت تثبیت ارز در سال 1402 خواهد بود.

علاوه بر این در سال 1390 حساب جاری کشور 26 میلیارد دلار مثبت و در سال 1398 یک میلیارد و 652 میلیون دلار منفی بوده است. در سال 1399 حساب جاری منفی 708 میلیون دلار بوده است. اما این میزان در سال 1400 به مثبت 11 میلیارد و در سال 1401 به 14 میلیارد و 433 میلیون دلار رسیده است. همچنین در سال 1401 مازاد حساب کالایی کشور به بیش از 22 میلیارد دلار رسیده است یعنی صادرات کشور 22 میلیارد دلار بیش از واردات بوده است.

همچنین گفتنی است صادرات کالای کشور قبل از تحریم های ترامپ 92 میلیارد دلار بود که این میزان در سال 1401 به 97 میلیارد دلار رسیده است. همچنین صادرات غیرنفتی کشور از 35 میلیارد دلار در سال 97 به 42 میلیارد دلار در سال 1401 رسیده است.

تدوین بودجه ارزی

بانک مرکزی در سه ماهه انتهای سال گذشت اقدام به تهیه بودجه ارزی کشور کرد و این اقدام برای سال 1402 هم به تفکیک بازار اول کالاهای اساسی و کشاروزی و دارو طراحی شده است.

در همین راستا بانک مرکزی از شبکه بانکی خواسته است تا علاوه بر تدوین ترازنامه ریالی با تعیین یک سال پایه، ترزانامه ارزی را نیز تهیه کنند و برپایه ان حسابرسی ارزی هم انجام شود و صورت دارایی بدهی و عملیات ارزی خود را تهیه کنند به شکلی که کل خرید و فروش های ارزی اعم از خود بانک شعب ارزی و صرافی ها تهیه شود و یک گزاش حسابرسی ارزی توسط موسسات معتمد بانک مرکزی تهیه شود.

تشکیل کمیته رسیدگی به تخلفات پولی و ارزی

براساس تدبیری که در بانک مرکزی انجام شده، کمیته رسیدگی به تخلفات پولی و ارزی تشکیل شده که نهادهای ذیربط از جمله نمایندگان مراجع محترم قضایی، پلیس امنیت اقتصادی، وزارت اطلاعات و سایر دستگاه‌های ذیربط در این کمیته حضور دارند و با تمام ظرفیت نسبت به شناسایی متخلفین بازار ارز در دو حوزه صرافی‌ها و مشتریان صرافی‌ها اقدام می‌شود.

بانک مرکزی و حوزه نظارت بر صرافی‌ها با دقت و وسواس بیشتری نظارت خود را در حوزه صرافی‌ها اعمال می‌کند و طی یکسال گذشته بانک مرکزی با استفاده از ظرفیت حسابرسان مستقل برای اجرایی‌شدن حسابرسی رعایت شرکت‌های صرافی مبتنی بر استاندارد 4 لایه دفاعی، پیاده‌سازی نظام رتبه‌بندی شرکتهای صرافی، ایجاد واعلام کدینگ حسابداری یکسان، حرکت به سمت نظارت‌های غیرحضوری و مبتنی بر سیستم های مالی به‌صورت برخط از طریق وب‌سرویس (در راستای پایش و نظارت هوشمند صرافی‌ها) و بررسی عملکرد شرکت‌های صرافی در حوزه ثبت تراکنش‌های ریالی متناظر با معاملات ارزی را در کنار صدها بازرسی حضوری، فعالیت صرافی ها را رصد کرده است.

از مهم‌ترین تخلفاتی که منجر به ابطال یا تعلیق مجوز فعالیت برخی از صرافی‌ها شده است می‌توان به خروج سرمایه صرافی، استفاده از حساب‌های شخصی در عملیات صرافی، عدم فعالیت طولانی مدت، عدم فروش ارز ظرف مهلت سه روز کاری، عدم ثبت عملیات صرافی در سامانه‌های بانک مرکزی، خودداری از خرید و فروش ارز، فعالیت بسیار کم و عدم ارائه اطلاعات مورد نیاز بازرسان بانک مرکزی اشاره نمود. همچنین دریافت مبالغ مازاد بر آنچه که در سامانه‌های ارزی به عنوان نرخ رسمی مطرح است در برخی از صرافی‌ها اتفاق افتاده است.