بازی پنهان ترکیه و امارات در قاره سیاه؛ پشت پرده زورآزمایی آنکارا و ابوظبی در سومالی / نقشه اردوغان برای احیای امپراتوری از دست رفته
اقتصادنیوز: به واسطه حضور کم رنگ بازیگران بزرگ چون ایالات متحده، اروپا و چین، ترکیه تلاش دارد تا با ایفای نقش میانجی‌گرانه و همچنین توسل به قدرت نرم، بستر را برای تحقق اهدافش محقق ساخته و قاره سیاه و شاخ آفریقا را به میدانی برای یکه تازی‌هایش تبدیل نماید.
به گزارش اقتصادنیوز، نشریه فارین پالیسی در یادداشتی نوشت: ترکیه پس از میانجی‌گری موفقیت‌آمیز در حل اختلافات دیپلماتیک بین اتیوپی و سومالی، اکنون تلاش دارد در جنگ داخلی سودان نیز نقش‌آفرینی کند. سودان نزدیک به دو سال است که درگیر جنگ قدرت میان دو ژنرال رقیب است؛ جنگی که بیش از 11 میلیون نفر را آواره کرده و ده‌ها هزار کشته برجای گذاشته است.
اوایل ژانویه، ژنرال عبدالفتاح البرهان، رهبر نظامی سودان، از پیشنهاد ترکیه برای میانجی‌گری میان سودان و امارات استقبال کرد. ژنرال‌های سودانی بارها ابوظبی را به حمایت از نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) به رهبری محمد حمدان دقلو «حمیدتی» متهم کرده‌اند. بر اساس گزارش‌های سازمان ملل و تحقیقات رسانه‌ای، امارات در حال تأمین مالی و تسلیحاتی این گروه شبه‌نظامی است.
ایالات متحده هم در واکنش به این موضوع، تحریم‌هایی علیه حمیدتی و هفت شرکت اماراتی اعمال کرده است. در این میان، پیشنهاد میانجی‌گری ترکیه می‌تواند ابوظبی را متقاعد کند که حمایت خود از شورشیان را متوقف کرده و در مقابل، سودان نیز شکایتش را از امارات پس بگیرد.
فرصت‌سازی آنکارا در قاره آفریقا
فارین پالیسی در ادامه گزارش خود آورده است که برهان‌الدین دوران، معاون وزیر امور خارجه ترکیه، در تاریخ 4 ژانویه با برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای افتتاح یک بانک و یک آژانس کمک‌رسانی در بندر سودان، به این کشور سفر کرد. هم‌زمان، سه کشتی حامل 8 هزار تن کمک بشردوستانه نیز به مقصد سودان در حرکت بودند. علی یوسف، وزیر امور خارجه سودان، با استقبال از این اقدامات گفت: «سودان به برادرانی همچون ترکیه نیاز دارد. این ابتکار می‌تواند به تلاش‌های واقعی برای دستیابی به صلح منجر شود.»
ترکیه به دنبال پر کردن خلأ ناشی از کاهش نفوذ آمریکا در شاخ آفریقا و منطقه ساحل است. این کشور تاکنون هواپیماهای بدون سرنشین به چاد، بورکینافاسو، مالی و نیجر فروخته است. دسترسی به منابع غنی اورانیوم نیجر نیز می‌تواند به ترکیه در تأمین سوخت اولین نیروگاه هسته‌ای خود که قرار است اواخر امسال افتتاح شود، کمک کند.
طی سه سال گذشته، ترکیه قراردادهای نظامی متعددی با نیجریه، رواندا، اتیوپی و سومالی امضا کرده است و در اکتبر سال گذشته هم اکتشاف نفت و گاز در سواحل سومالی را آغاز کرد. تجارت ترکیه با آفریقا که در سال 2003 تنها 5.4 میلیارد دلار بود، در سال 2023 به 35 میلیارد دلار رسید. سرمایه‌گذاری‌های آنکارا در قاره سیاه شامل ساخت مسجد در مالی، بیمارستان در نیجر و یک پایگاه نظامی در سومالی است که بیش از هزار نیروی محلی را آموزش می‌دهد.
الم ایریس تپه‌چیکل اوغلو، دانشیار علوم اجتماعی، در این باره می‌گوید: «نفوذ ترکیه در آفریقا به طرز چشمگیری افزایش یافته است. تا چند سال پیش، کمتر کسی درباره حضور ترکیه در منطقه ساحل یا آفریقا صحبت می‌کرد، اما امروز دانشگاه آنکارا حتی کتابی در مورد نفوذ رو به گسترش این کشور در قاره سیاه منتشر کرده است.»
او تأکید دارد که برخلاف برخی قدرت‌های خارجی، ترکیه از سیاست‌های مبتنی بر «قدرت نرم» در آفریقا بهره می‌برد. هرچند همکاری‌های امنیتی نیز وجود دارد، اما از همان ابتدا، استراتژی آنکارا در این قاره بر پایه دیپلماسی و توسعه بوده است.
ترکش‌های سیاست‌های نئوعثمانی‌گرایانه ترکیه در شاخ آفریقا
ترکیه سال گذشته سومین کنفرانس بازنگری سیاست آفریقایی خود را به‌طور مشترک با اتحادیه آفریقا در جیبوتی برگزار کرد تا همکاری‌های دفاعی و انرژی را تقویت کند. آنکارا همچون بسیاری از قدرت‌های متوسط نوظهور، چین را در آفریقا به دقت زیر نظر دارد و تلاش می‌کند استراتژی مشابهی را در حوزه قدرت نرم و توسعه زیرساخت‌ها دنبال کند.
ترکیش ایرلاینز در حال حاضر به حدود 60 مقصد در آفریقا پرواز دارد. مقامات ترکیه نیز مانند رهبران چین، همواره به همتایان آفریقایی خود یادآوری می‌کنند که برخلاف کشورهای غربی، سابقه استعماری در این قاره ندارند و می‌توانند شریکی بی‌طرف و قابل اعتماد باشند.
در همین راستا، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در سال 2020 اظهار داشت که ترکیه با استفاده از سوابق استعماری قدرت‌های غربی، تلاش می‌کند افکار عمومی آفریقا را علیه پاریس تحریک کند.
هرچند آنکارا هرگز به عنوان یک قدرت استعماری در آفریقا شناخته نشده، اما بخشی از تاریخ عثمانی شامل حضور در سودان و تجارت برده از مناطق آفریقایی بوده است. برخی تحلیل‌گران معتقدند که سیاست فعلی ترکیه در سودان و دیگر کشورهای آفریقایی، در راستای احیای نوعی سیاست خارجی نئوعثمانی‌گرایانه قرار دارد.
ولکان ایپک، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، در این خصوص می‌گوید: «ترکیه به دنبال اجرای سیاست خارجی نئوعثمانی‌گرایانه و بشردوستانه خود در سودان است. آنکارا مایل است بحران فعلی در سودان را کنترل کند، چرا که این وضعیت می‌تواند سرمایه‌گذاری‌ها و طرح‌های توسعه‌ای ترکیه را با چالش مواجه سازد.»
در این میان، به نظر می‌رسد که امارات هم از نقش‌آفرینی ترکیه استقبال کرده است. در اواخر دسامبر، وزارت امور خارجه امارات با انتشار بیانیه‌ای، از «تلاش‌های دیپلماتیک» ترکیه برای حل‌وفصل بحران سودان حمایت کرد.
همچنین بخوانید- مانور اردوغان در قاره سیاه؛ زورآزمایی ترکیه و مصر در شاخ آفریقا / چگونه آنکارا مصر، امارات و چین را...
- معمای بازگشت اردوغان به آغوش اعراب / چرا عربستان، امارات و قطر شمشیرها را غلاف کردند؟
- درهم امارات ترکیه را خلع سلاح کرد / استراتژی اردوغان برای آشتی‌کنان با مصر، امارات و عربستان
- رایزنی تلفنی پزشکیان و اردوغان
