برخاستن سیمرغ از خاکستر / نخستین هواپیمای ترابری نظامی ایران چه ویژگی هایی دارد؟ + عکس ها

پنجشنبه گذشته بود که هواپیمای ترابری سیمرغ با حضور امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح معرفی شد.

امیر سرتیپ آشتیانی وزیر دفاع در این مراسم گفت: این هواپیما باز طراحی و توسعه یافته‌ی هواپیماهای هم نسل خود است که کاملاً متناسب با نیازهای مورد تقاضای دستگاه‌های کشوری و لشکری و همچنین لحاظ‌کردن شرایط آب و هوایی کشور و مطابق با استانداردها و مقررات بین المللی، سیستم پیشرانه آن، قطعات و پیکره آن به همت جوانان این مرز و بوم در وزارت دفاع و شرکت‌های دانش بنیان، طراحی، تولید و ساخته شده است.

امیر سرتیپ خواجه‌فرد مدیرعامل سازمان صنایع هواپیمایی ایران نیز درباره هدف از تولید هواپیمای سیمرغ را رفع نیازِ حمل بارهای سبک تا سقف 6 تن اعلام کرد.

وی همچنین گفت که سیمرغ قرار است توانایی انجام مأموریت‌های هواپیمای ترابری «سیمرغ» در حوزه تجاری و ترابری، نظامی، امداد رسانی در حوادث غیر مترقبه و انجام مأموریت‌های تاکتیکی را نیز داشته باشد.

هواپیمای ترابری سیمرغ را باید جدیدترین دستاورد وزارت دفاع در حوزه صنایع هوایی دانست. هواپیمایی که نخستین بار نام ایران 140 در آسمان ایران به پرواز درآمد.

در ادامه با تاریخچه ورود این هواپیما به ایران و پیشینه آن آشنا می‌شویم.

آنتونُف 140؛ اولین تلاش ایران برای تولید هواپیمای ملی

مسئولان صنایع هواپیمایی ایران پس از پایان دفاع مقدس به دنبال این بودند تا یک هواپیمای بومی مسافربری را در داخل طراحی و تولید کنند. به همین دلیل از طریق همکاری با صنایع هواپیماسازی اوکراین (شرکت آنتونُف) به توافق رسیدند تا یک نمونه هواپیمای مسافربری با موتور ملخی یا توربورپراپ را در ایران تولید کند.

تولید هواپیمای بومی نیازمند یک مجموعه صنایع پیشرفته و زیرساخت‌های مناسب برای تولید انبوه آن است. بهترین خبر برای مسئولان وقت صنایع هوایی و دولت ایران این بود که چندین سال قبل و در دهه 50 صنایع هواپیمایی‌سازی ایران به عنوان یک شرکت چند منظوره برای تولید انواع هواگردها در اصفهان فعالیت خود را آغاز کرده بود و تولیدات مختلفی در حوزه هوایی نیز داشت. بنابراین، ایران از بابت زیرساخت‌ها خاطرجمع بود و می‌توانست جست‌وجوی خود برای پیداکردن محصول مناسب برای تولید را آغاز کند.

دولت سازندگی که به ریاست آیت‌الله هاشمی رفسنجانی کار خود را از سال 1368 آغاز کرده بود، توانست فعالیت‌های موثری برای این حوزه انجام بدهد. حوالی سال 1374 بود که ایران برای تولید یک هواپیمای توربوپراپ 50 نفره یک مناقصه برگزار کرد. شرکت‌های مختلفی از سطح جهان در این مناقصه حضور پیداکردند، Antonov, CASA, Ilyushin, ATR, Tupolev and Saab برای حضور در این مناقصه دعوت شدند. اما به دلیل تحریم‌های بین‌المللی فقط شرکت آنتونُف تنها نامزد موفق این پروژه بود.

تولید هواپیمای آنتونُف 140 یک مشکل بزرگ داشت، در آن زمان هنوز این هواپیما تمام تست‌های پروازی خود را با موفقیت طی نکرده بود و بسیاری معتقد بودند که سرمایه گذاری بر روی این پروژه کار اشتباهی است. اما شرایط بد اقتصادی اوکراین در آن زمان، باعث شد تا با اعطای مجوز تولید در ایران موافقت کند. سال 1375 ایران با اوکراین برای تولید هواپیمای مسافربری کوچک به توافق رسید. شرکت آنتونُف به عنوان همکار ایران در این حوزه، قرار بود طبق توافق هواپیمای آنتونُف -140 را در داخل تولید کند. اوکراین نیز از این همکاری استقبال کرد و بنا شد که این کار در داخل کشورمان انجام شود.

نخستین نمونه آن در سال 1378 در اوکراین پرواز کرد و همزمان خط تولید ایران - 140 در صنایع هسا در اصفهان راه اندازی شد.

نخستین پرواز این هواپیما سال 1379 در آستانه بیست و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در شاهین شهر اصفهان انجام شد. یک سال بعد بود که نخستین سانحه این هواپیما در دی ماه سال 1381 رخ داد و همه سرنشینان آن (44 نفر) کشته شدند. این تنها سانحه این هواپیما نبود و سه بار دیگر نیز در ایران سقوط کرد. پس از آخرین سقوط این هواپیما در سال بود که دستور توقف پروازهای آن صادر شد و دیگر اجازه پرواز نگرفت.

این پروژه مسکوت ماند تا اینکه وزارت دفاع به عنوان متولی اصلی پروژه توانست فعالیت‌های مطالعاتی درباره این هواپیما را آغاز کند و سال 1400 خبرهای جدیدی از آن منتشر شد.

کاپیتان تورج دهقانی زنگنه رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری از تغییر کاربری آن از مسافربری به ترابری نظامی خبر داده بود.

پرواز مجدد ایران - 140 با کاربری جدید

امیر سرتیپ دوم افشین خواجه‌فرد مدیرعامل سازمان صنایع هواپیمایی ایران اردیبهشت ماه سال 1400 در گفت‌وگویی درباره هواپیمای ایران 140 گفته بود که قرار است هواپیمای ایران 140 را در حوزه جدیدی از کاربری که اتفاقا مورد نیاز کشور نیز هست به کار گرفته شود.

به گفته مدیرعامل سازمان صنایع هواپیمایی ایران، «ما دارای کشور پهناوری هستیم و به شدت نیازمند هواپیمای ترابری سبک، امیدوارم بتوانیم به زودی این هواپیما را معرفی کرده و آن را برای تست‌های زمینی و پروازی آماده کنیم.»

امیر خواجه‌فرد درباره علت مشکلات به وجود آمده برای هواپیمای ایران 140 گفت: در اشکالاتی که برای این هواپیما، پیش آمد 60 درصد به نوع بهره برداری از آن مربوط است، نه نحوه اشکال.

طبق اظهارات وی قرار بود که این هواپیما در سال 1400 رونمایی و معرفی شود. اما رونمایی از آن به تاخیر افتاد و طی روزهای گذشته از نمونه ترابری آن با نام سیمرغ رونمایی شد.

سیمرغ ایرانی؛ آماده بال‌گشودن برای نیروهای مسلح

هواپیمای ایرانی ترابری سیمرغ که پنجشنبه 29 اردیبهشت‌ماه با حضور وزیر دفاع و معاون علمی فناوری رئیس جمهور رونمایی شد.

ابعاد این هواپیما عبارتند از؛ 23 متر طول، 25 متر عرض، 8 متر ارتفاع و حداکثر توان حمل بار 6 تن.

حمل خودروهای سبک، امداد رسانی، حمل انواع موتور هواپیما چابکی با سرعت و شعاع پروازی مناسب از دیگر ویژگی‌های این پرنده است. سیمرغ همچنین قادر است تا ماموریت‌های حمل مسافر، بار، ادوات نظامی، سرباز و چترباز، جیب، توپ و مجروح را به خوبی انجام بدهد.

سیمرغ ایرانی؛ طراحی نوین و متناسب با ایران

کارشناسان یکی از مشکلات موجود در هواپیمای ایران 140 را عدم سازگاری با شرایط ایران اعلام کردند. به اعتقاد آنان، نه قسمت موتور این هواپیما با شرایط ایران سازگاری داشت و نه طراحی آن متناسب با شرایط آب و هوایی ایران. اما زبان طراحی هواپیمای سیمرغ در سطح FAR 25 و MIL اعلام شده و می‌تواند در صورت موفقیت تست‌های پروازی جایگزین هواپیمای هواپیمای F-27 فرندشیپ موجود در نیروهای مسلح شود.

با نگاه به طراحی هواپیمای سیمرغ مشاهده می‌شود که این پرنده جدید ایرانی، تغییراتی را در بدنه و طراحی تجربه کرده است. مهم‌ترین تغییر اضافه‌کردن قسمت رمپ و تغییراتی در بال‌های عقب این هواپیماست.

قسمت دم و سکان عقبی آن نیز تغییراتی داشته و سکان آن از یک سکان هفتی‌شکل به یک سکان ساده‌تر از ایران 140 تغییر یافته است. افزایش مخزن سوخت نیز دیگر افزایش مخزن ذخیره سوخت در قسمت عقب آن است.

تغییر موتور نیز مهم‌ترین تغییر و بهینه سازی سیمرغ ایرانی نسبت به ایران 140 است. عدم جوابگو بودن موتور برای شرایط آب و هوایی ایران است و طبق اعلام برخی منابع، این مشکل در سیمرغ رفع شده است.

زمان مورد نیاز برای انجام تست‌های پروازی نیز در حدود 6 ماه تا یک سال اعلام شده است.

سیمرغ ایرانی؛ از هواپیمای جنگ الکترونیک تا گان‌شیپ مهلک

هواپیمای ترابری سیمرغ غیر از کاربری مهم خود در حزوه ترابری نظامی می‌تواند در نقش‌های مختلفی همچون هواپیمای جنگ الکترونیک و گان‌شیپ نیز ایفا کند.

اهمیت این دو کاربری حتی نسبت به ترابری هوایی نیز بیشتر احساس می‌شود. چون در این حوزه‌ها چندین سال است که ناوگان جدیدی وجود ندارد و باید از هواپیماهای جدیدتری استفاده شود. البته نسخه جنگ الکترونیک هواپیماهای بوئینگ 707 چندین سال است که در نیروی هوایی حضور دارند که با توجه به عمر بالا باید با نسخه‌های جدیدتر جایگزین شوند که سیمرغ می‌تواند یکی از آن‌ها باشد.

گان‌شیپ‌ها جزو موثرترین تسلیحات و تجهیزات هوایی است و چندین سال است که در همه جای دنیا استفاده می‌شود. نیاز به این نوع سلاح نیز در نیروهای مسلح ایران به شدت احساس می شود و باید به سراغ تامین آن حرکت کرد.

در نسخه گان‌شیپ یا تامین آتش پشتیبانی از طریق هوا، ارزان قیمت بودن پرواز با هواپیماهایی با موتور توربوپراپ نسبت به جنگنده‌ها می‌تواند کمبود موجود در نیروهای مسلح را نیز از این طریق جبران کند.

اگر سیمرغ تمام تست‌های پروازی را با موفقیت طی کند و با تقویت بال‌ها و سازه بدنه و همچنین تجهیز به انواع موشک‌ها و توپ‌های بومی مسلح شود آنگاه قادر است تا امنیت آسمان ایران را به ویژه در بخش زمینی تامین کند.

صنعت هوایی؛ فرصت‌ها و تهدیدها

صنعت هوایی در همه جای جهان به عنوان یکی از مهم ترین صنایع مطرح است. این صنعت در صورت شکوفایی و سود ده بودن قادر است تا مزیت های بسیاری همچون اشتغالزایی را برای ما به همراه داشته باشد.

تولید هواپیمای سیمرغ علاوه بر خودکفایی در صنعت هوایی باعث ایجاد 10 هزار اشتغال مستقیم و غیر مستقیم نیز شده است و در صورت توسعه خط تولید آن نیز می توانیم شاهد اشتغالزایی بیشتر نیز باشیم.

دستیابی به دانش طراحی و ساخت 30 هزار قطعه و سامانه هوایی، پیکچرهای پیچیده و بزرگِ مونتاژی، سامانه‌های تست و آزمون و تدوین بیش از هزار جلد مستندات از دیگر مزیت های این پروژه است.

سرزمین پهناور ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و گستردگی منطقه ای، همواره امکان مواجهه با مخاطرات طبیعی گوناگون از جمله، سیل، آتش سوزی، زلزله و.. را دارد؛ لذا وجود هواپیمای ترابری سبک در کنار بالگردهای امداد رسانی، نیازهای مهمی از کشورمان را برطرف می‌کند.

21217