برنامه‌ریزی برای جذب 5 میلیارد دلار سرمایه چینی‌ها در پارک لجستیک سرخس / جزییات پشتیبانی آستان قدس از ابرپروژه ترانزیتی
مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس از برنامه‌ریزی برای ورود سرمایه 5 میلیارد دلاری چینی‌ها به پارک لجستیک سرخس خبر داد و در مورد فعالیت و پشتیبانی آستان قدس رضوی در این منطقه توضیح داد.
محمدرضا کلایی مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به موقعیت و مزیت‌های منطقه ویژه اقتصادی سرخس، اظهار کرد: این منطقه تنها نقطه استراتژیک در مرزهای ایران است که در تقاطع کریدور شمال - جنوب، یعنی از روسیه به خلیج فارس و دریای عمان و از آنجا هم به شبه قاره هند و کریدور شرق - غرب که از چین به اروپا می‌رود قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه ضعف در زیرساخت‌ها در کنار تعامل کم با کشورهای حوزه CIS باعث شده که از این ظرفیت خوب استفاده نشود، خاطر نشان کرد: 26 سال پیش این مجموعه (منطقه ویژه اقتصادی سرخس) ایجاد شده اما عملا نتوانسته نقش محوری خود را داشته باشد. اگر بخواهیم یک شاخص برای نقش محوری این مجموعه قائل شویم، زمانی نقش خود را ایفا می‌کند که حداقل 20 میلیون تن کالا در آنجا تخلیه و بارگیری شود.
مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس با بیان اینکه در حال حاضر 4 میلیون تن در مرز سرخس داریم که میز میزان باید افزایش پیدا کند، تصریح کرد: برای این موضوع چند مسئله را شکل دادیم؛ یکی اینکه با چینی‌ها تفاهماتی برای ایجاد یک پارک لجستیک انجام دادیم که منجر به قرارداد شد. برای تقویت زیرساخت در حوزه کانتینری بگونه‌ای که بتوانیم حداقل در فاز اول 660 هزار کانتینر را به صورت سالانه ترانشیپ‌منت کنیم. اکنون نقل و انتقال کالا به صورت کانتینری بسیار بسیار محدود و نزدیک به صفر است و عمدتا از طریق تعویض بوژی این اتفاق می‌افتد.
وی افزود: در بخش دوم؛ ما باید سایت‌های تخصصی را راه می‌انداختیم که امکان ترانشیپ‌منت را بدهد. چون کمبود واگن و کمبود بوژی مانع از این است که بتوانیم حمل یکسره بار را انجام بدهیم. پس باید اینها ترانشیپ بشوند. در مورد کالاهای فله و حجیم که عمده مسیر شمال و جنوب را دارند و شامل زغالسنگ، کودهای شیمیایی، مواد غذایی هستند، با تقاضای زیادی مواجه هستیم چون در یک سال گذشته تجارت بین روسیه و هند خیلی رونق پیدا کرده و تقاضا برای این موضوع زیاد شده است. ما حدود 8 قرارداد در حوزه لجستیک در مورد بارهای فله منعقد کردیم. سایت‌های تخصصی و بخش خصوصی روی آن سوار شده و در حال ساخت آن است.
کلایی ادامه داد: نکته دیگر فعال‌سازی فرودگاه برای هواپیماهای پهن‌پیکر باری طراحی شده است که بتواند نقطه‌ای باشد که کالاها را از چین و جنوب خلیج فارس و... بیاورد و بالعکس آنها را منتقل بکند اما این زیرساخت نیازمند بهره‌برداری منسجم است. شاید بتوان گفت بسته شدن کریدور شمال و همچنین تحریم‌هایی که بر روسیه اعمال شده، باعث شد که تقاضا از ما افزایش پیدا بکند. ما با 2،3 مجموعه رایزنی و صحبت کردیم و سفارت خانه کشورهای هند و روسیه هم پیگیر آن هستند که هم کالای فله را جابجا کنند و هم حمل و نقل ترکیبی کالای کانتینری و حمل و نقل هوایی را داشته باشند. این مجموعه پیشران‌های منطقه ماست. در کنار آن باید جاده مشهد - سرخس هم تعریض و ساخت تونل‌هایش تمام شود.
مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس با اشاره به اینکه در 6 ماهه اول 1401 نسبت به 6 ماهه اول 1400 تعداد کشنده‌هایی که کالا از منطقه ویژه اقتصادی سرخس عبور دادند 11 برابر شده و این نشان می‌دهد که ما باید زیرساخت‌های جاده‌ایمان را هم بهبود ببخشیم و به فراخور آن امکانات مورد نیاز را برای رانندگان ترانزیت و... فراهم کنیم، تصریح کرد: باید موضوعات گذرنامه و تبادلات در این زمینه اتفاق بیفتد.
وی با تاکید بر اینکه موضوع دیگری که زیرساخت مهم و در حال انجام است تجمیع گمرک است، گفت: همانطور که می‌دانید گمرک در سرخس 3 کد گمرگی داشته است؛ گمرک منطقه ویژه سرخس، گمرک شهید شوشتری و گمرک راه‌آهن سرخس. ما تفاهمنامه‌ای را با گمرک داشتیم که این 3 گمرک یکی بشود و بتواند به صورت متمرکز خدمات‌دهی بدهد. این کار خوب پیش رفته است. چون ما آنجا باید برای رانندگان و صاحبان بار تسهیل‌گری کنیم که کار خودشان را با سرعت بالاتری انجام بدهند. تجمیع گمرک در حال انجام است و انشاءالله زیرساخت‌های مورد نیازش از جمله فنی و امثالهم فراهم می‌شود.
جزییات پشتیبانی تمام قد آستان قدس از ابرپروژه ترانزیتی
کلایی با اشاه به اقدامات و فعالیت‌های آستان قدس رضوی در منطقه ویژه اقتصادی سرخس، توضیح داد: آستان قدس رضوی ابتدای دهه هفتاد بنا به درخواست دولت به این منطقه آمده و چون اراضی شهرستان سرخس موقوفه است و متعلق به آستان قدس رضوی است در آنجا سرمایه‌گذاری بالایی انجام داده است. اکنون در یک سال گذشته تصمیم اصلی آستان قدس رضوی بوده که آن منطقه را فعال کند. این فعالیت در همه عرصه‌ها هست اما یک اثر بیرونی دارد و آن این است که مزیت اصلی منطقه سرخس لجستیک است اگر لجستیک شکل بگیرد تولید به قصد صادرات مجدد شکل می‌گیرد.
مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس با بیان اینکه بازار آسیانه، افغانستان و پاکستان بازارهای بزرگ و تقاضاهای موثری را دارند اظهار کرد: اما مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد برای صادرات مجدد طراحی شده‌اند، ما با توجه به نقش لجستیک و زمینه‌هایی که فراهم می‌کند هر بخش که زیرساخت‌های لجستیکی را توسعه بدهیم، تولید کالاهای مشترک به قصد صادرات و البته استفاده در داخل بیشتر خواهد شد. الان با تولیدکنندگان مختلف عموما خارجی در حال مذاکره هستیم که به قصد تولید برای ایران و البته برای آسیای میانه و افغانستان و پاکستان آنجا مستقر بشوند.
برنامه‌ریزی برای ورود سرمایه 5 میلیارد دلاری چینی‌ها به پارک لجستیک سرخس
وی در پاسخ به این سوال که چه اتفاقی افتاد که کشور چین BIR (جاده کمربندشان) از ایران رد نمی‌شد از کشور روسیه رد می‌شد، اما یک خبری آمد که چینی‌ها به اسم پارک لجستیک سرخس یک سرمایه‌گذاری 400 میلیون یوآنی را لحاظ کردند و قصد سرمایه‌گذاری در آنجا را دارند تا کریدور شرق به غرب یک شاخه آن از مسیر سرخس بگذرد، گفت: از ابتدا هم طراحی کریدورهای ریلی از چین به اروپا 3 عدد بوده یعنی کریدور جنوب از اول طراحی شده بوده اما ما در زیرساخت آمادگی پذیرش سرمایه را نداشتیم چون باور اینکه ما بتوانیم به مقیاسی برسیم که این سرمایه‌گذاری سودآور بشود را نداشتیم. اینجا بود که تصمیم آستان قدس رضوی این بود که پای کار می‌آید در بحث زیرساخت و توسعه می‌دهد.
کلایی افزود: وقتی که روی پروژه‌ها تمرکز کردیم شرکای چینی، ترک و روس پای کار آمدند. ورود ترکیه به این عرصه با توجه به اینکه همه می‌دانند به لحاظ سیاسی، کریدور میانی برای ترکیه کریدور مهمی است اما همه می‌دانند که ظرفیتش محدود است و ظرفیت کریدور میانی نمی‌تواند پاسخگو باشد. از طرف دیگر تصمیم چین برای تهیه یک جاده کمربند که ناخودآگاه حمل و نقل دریایی را به حمل و نقل ریلی شیفت می‌دهد همه اینها باعث شد که دیزایبل شود. همانطور که می‌دانید یکی از مشوق‌هایی که دولت چین برای جاده کمربند گذاشته این است که اگر شرکت‌هایی از یک عددی بالاتر در حمل و نقل ریلی کار بکنند، برایشان معافیت در هزینه استفاده از ریل در خود کشور چین را دارند. بنابراین کسانی که در شرق کشور چین تولید می‌کنند و قصد صادرات به اروپا را دارند این مزیت پروژه ما را خیلی برایشان فیزیبل می‌کند. پس بنابراین راه حلی جز توسعه کریدور جنوبی نمانده بود. منتها این چندین سال اتفاق افتاده است. آستان قدس رضوی تصمیم گرفت که پای این کار بایستد و دولت هم به صورت جدی این را مد نظر قرار بدهد.
وی در پاسخ به این سوال که این 400 هزار یوآن سرمایه‌گذاری چین بخش ابتدایی است، گفت: این فاز اول است. آن اتفاقی که باید در سرخس در ارتباط با کریدور جنوبی بیفتد بی تردید یک منطقه آزاد مشترک ایران و چین با رویکرد تهاتر است. در این موضوع هیچ تردیدی نیست. یعنی گام بعدی ما قطعا به همین دلیل نمی‌شود عددی اعلام کرد.
مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس با اشاره به اینکه عملا عددی که برای تولید و همچنین لجستیک در آن منطقه باید هزینه بشود عدد 5 میلیارد دلار است اما در بازه متناسب با خودش و به شرط ایجاد ظرفیت توسط ما ادامه داد: اگر بتوانیم 4 اقدام را به صورت مشترک انجام بدهیم این اتفاق می‌افتد؛ یک: همسان‌سازی نرخ‌های عبوری از کشورهای چین، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه در کریدور جنوبی. دوم: پذیرایی از زیرساخت‌های تامین امکانات تخلیه و بارگیری اعم از امکانات فنی و نرم‌افزاری به گونه ای که سرعت تخلیه و بارگیری بسیار بالا برود. سوم: فراهم آوردن زمینه‌های استفاده از حمل و نقل ترکیبی بویژه حمل و نقل و جاده‌ای، ریلی و هوایی با همدیگر و چهارم: عزم ما برای درگیر کردن شرکت‌های بخش خصوصی چین و همچنین آسیای میانه و ارتباط دادن آنها با بازار مصرف حلال شرقی ایران.