بشار اسد؛ شروع با بهار دمشق و سقوط با بهار عربی

باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد امیرحسینی - بشار اسد در تاریخ 11 سپتامبر 1965 در دمشق، پایتخت سوریه، به دنیا آمد و او سومین فرزند حافظ اسد بود. وی یک خواهر بزرگتر به نام بشری و یک برادر بزرگتر به نام باسل دارد همچنین دو برادر کوچکتر از خود به نام‌های مجد و ماهر دارد که باسل برادر بزرگتر وی که اصلی‌ترین گزینه برای جانشینی پدرش بود در 31 سالگی بر اثر حادثه رانندگی فوت کرد و بشار که یک چشم‌پزشک بود و در لندن درس می‌خواند وارث اصلی ارثیه پدری شد البته برادر کوچکتر بشار یعنی مجد هم در 43 سالگی بر اثر بیماری سرطان جان باخت.

بشار در زمانی که در لندن مشغول تحصیل بود با همسرش اسما الاخرس که متولد بریتانیا بود آشنا شد و این رابطه در سال 2000 پس از مرگ حافظ اسد به ازدواج ختم شد و آنها هم‌اکنون سه فرزند به نام‌های حافظ، زین و کریم دارند. با اینکه اسما همسر نوزدهمین رئیس‌جمهور سوریه بود، اما تا سال 2016 که انیسه مخلوف مادر بشار فوت کرد عنوان بانوی اول به اسما اطلاق نمی‌شد و تنها از وی به‌عنوان همسر رئیس‌جمهور در رسانه‌ها یاد می‌شد.

روی کار آمدن بشار اسد پس از فوت پدرش در 69 سالگی به‌دلیل سکته قلبی با ایجاد اصلاحاتی در این کشور همراه بود که به بهار دمشق معروف شد. اصلاحاتی که وی در اولین سخنرانی‌اش پس از به رسیدن به قدرت انجام داد شامل مبارزه با فساد، اجازه انتخابات واقعی چند حزبی بود البته مدتی بعد یکی از بزرگترین زندان‌های سوریه را بست، اما گفته می‌شود اصلاحات اقتصادی بشار اسد نتوانست رضایت مردم را جلب کند و بیشتر اعضای حزب بعث از آن منتفع شدند که این امر باعث ایجاد دوری برخی گروه‌های حامی حزب بعث از رئیس‌جمهور سوریه شد.

جمهوری عربی سوریه که سکولارترین کشور عربی به حساب می‌آمد در زمان حکمرانی حافظ و بشار نتوانست با غرب پیوند بخورد، چون نزدیک شدن این پدر و پسر به روسیه و به رسمیت نشناختن اسرائیل ازجمله دلایلی بود که غربی‌ها چراغ سبزی به سوریه نشان نمی‌دادند.

آغاز سرنگونی

در سال 2011 که بشار اسد در حال گذراندن یازدهمین سالگرد دولتش بود در شهر‌های مختلف سوریه اعتراضاتی ضددولتی برپا شد که بشار اسد دست به سرکوب آنها زد که این واقعه که متاثر از بهار عربی بود منجر به ایجاد جنگ داخلی و ایجاد گروه‌های تروریستی مختلف در سراسر این کشور شد. امری که باعث شد تا اشراف سرزمینی دولت مرکزی از بین برود و هر گوشه از سوریه در اختیار یک گروه قرار بگیرد. ارتش آزاد، جبهه دموکراتیک، داعش و جبهه النصره گروه‌هایی بودند که سرزمین سوریه را چند شقه کردند و سوریه تا به امروز که دولت اسد سرنگون شده همچنان در همین وضعیت به سر می‌برد با این تفاوت که مناطق تحت کنترل دولت قانونی هم به دست گروه‌های مسلح افتاده است.

در 13 سالی که سوریه درگیر جنگ داخلی بود ایران و روسیه به یاری اسد شتافتند تا دولت وی در برابر مخالفان به پیروزی برسد البته این حضور با درخواست دولت قانونی سوریه صورت پذیرفت درست برعکس آمریکا و کشور‌های اروپایی که سرخود وارد خاک این کشور شدند تا به گروه‌های تروریستی کمک کنند.

حضور گسترده مدافعان حرم و تقدیم شهدای بسیار در راه دفاع از حرم زینب (س) و حرم حضرت رقیه (س) نقطه عطفی در تاریخ جبهه مقاومت است و دلاوری‌های مدافعان حرم در مقابله با تروریست‌های تکفیری داعش که باعث نابودی آنها شد در تاریخ ماندگار شده است.

آغاز مجدد حمله به سوریه پس از آتش‌بس اسرائیل با لبنان

عملیات طوفان‌الاقصی در 7 اکتبر 2023 روند تحولات منطقه را از سوریه به سمت غزه کشاند. جایی که حماس با عملیاتی توانست ضربه سنگینی به رژیم صهیونیستی بزند؛ ضربه‌ای که خوی وحشی‌گری صهیونیست‌ها را نمایان کرد و جنایاتی بی‌تکراری را علیه بشریت به راه انداختند و بیش از 43 هزار نفر اعم از زن و کودک را کشتند. جنایاتی که اسرائیل کرد باعث شد تا مردم جوامع غربی که دولت‌هایشان متحد رژیم صهیونیستی هستند علیه این جنایات تظاهرات کنند و اسرائیل با دست خون‌آلود خود وجهه اصلی خود در اینکه جان انسان‌ها هیچ ارزشی برایش ندارد را عیان کرد.

اسرائیل پس از ناکامی‌های متعدد قصد کشاندن جنگ به کشور‌های دیگر را داشت و با حمله به لبنان جنایاتی دیگر را رقم زد البته با شهادت سید حسن نصرالله و سید هاشم صفی‌الدین باز هم راه به جایی نبرد، چون عملیات زمینی حزب‌الله لبنان چنان با شدت علیه صهیونیست‌ها انجام شد که نظامیان این رژیم نتوانستند به اهداف خود برسند.

عملکرد ضعیف ارتش سوریه

پس از آتش‌بس موقتی که بین لبنان و رژیم صهیونیستی اجرا شد بلافاصله جنگ داخلی سوریه با شدت بیشتری آغاز شد و بشار اسد در 11 روز تسلیم گروه‌های مسلحی شد که از طرف ترکیه، آمریکا و رژیم صهیونیستی حمایت می‌شدند همچنین مقابله نکردن ارتش عربی سوریه در برابر گروه‌های مسلح در ابهام است، اما مشکلات اقتصادی، کاهش شدید ارزش لیر در برابر دلار، افزایش جمعیت زیر خط فقر، افزایش تورم و بیکاری، کاهش رشد اقتصادی و تحریم که همگی در سال‌های بحران سوریه به‌وجود آمده بود ازجمله مواردی است که می‌تواند در سقوط اسد نقش داشته است البته عملکرد ضعیف ارتش سوریه برابر مخالفان هم مزید بر علت بود.

سید عباس عرقچی وزیر امور خارجه کشورمان در برنامه گفتگوی ویژه خبری مورخ 18 آذر گفت: در دیداری که من و آقای لاریجانی با بشار اسد داشتیم، خود ایشان هم از نحوه عملکرد ارتش خودش متعجب و گلایه‌مند بود. مشخص بود که تحلیل درستی نسبت به وضعیت ارتش سوریه در دولت این کشور هم وجود نداشت. به‌هرحال به‌نظر من ارتش سوریه بیشتر اسیر یک جنگ روانی شد.

عراقچی درباره روند آستانه گفت: روند آستانه هم به همین منظور شکل گرفت. بعد از آن جنگ‌هایی که در ابتدا صورت گرفت، معارضین تا نزدیک به دمشق آمدند. ایران، روسیه و ترکیه توافق کردند که به مدیریت اوضاع کمک کنند و جلوی تنش‌ها و تهاجم‌ها گرفته شود و این سه کشور ضامن صلح و آرامش شدند و هر کدام تقبل کردند به گروه‌هایی که در محدوده خودشان هستند در کنار خودشان نگه دارند تا جلوی جنگ گرفته شود. این روند فکر می‌کنم در حدود بیش از 10 سال گذشته موفق بوده است و موفق شده بود که صلح و آرامش را در سوریه ایجاد کند.

وی افزود: این تهاجم اخیر یا حملات اخیری که صورت گرفت، واقعاً خلاف آن روند آستانه بود و قرار چیز دیگری بود. یکی از اهداف روند آستانه این بود که بعد از برقراری آرامش، این سه کشور به دولت سوریه و معارضین کمک کنند که یک گفتگوی سیاسی شکل بگیرد، اصلاحات سیاسی صورت بگیرد، تغییراتی در قانون اساسی اگر لازم است، شکل بگیرد که ما در طول 10 سال گذشته خیلی به آرامی در این مسیر حرکت کرده‌ایم. البته باید گفت که به آن حدی که انتظار بود این مسیر به خوبی پیش نرفت و دولت آقای اسد در این خصوص هم انعطاف کمی داشت و هم سرعت کمی در حرکت به این سمت داشت. به هر حال بحث مسائل داخلی سوریه و گفتگوی با معارضین، رسیدن به راه حل سیاسی، یا اگر لازم است، مقابله با آنها، این قسمت به دولت و ارتش سوریه مربوط بوده است و ما در حد اینکه کمک‌های سیاسی کنیم یا مشورت‌هایی را ارائه بدهیم، حمایت و کمک به دولت سوریه می‌کردیم.

وزیر امور خارجه همچنین گفت: این همان قسمتی است که الان دچار مشکل شد و ارتش سوریه این وظیفه خودش را اینجا به درستی نتوانست عمل کند و ما هیچ وقت قرار نبوده است که جایگزین ارتش سوریه باشیم در حل و فصل مسائل داخلی کشور یا مقابله با معارضین اقدامی کنیم. وجود و حضور ما در سوریه، برای مبارزه با داعش بوده است، بعد از شکست داعش هم خاتمه پیدا کرده و همچنین برای حمایت از مقاومت بوده است.

عراقچی بیان کرد: همواره موضع ما حمایت از گفت‌و‌گو بین دولت سوریه و معارضین سوریه بود. عبارت معارض مشروع در بحث‌هایی که دیروز در روند آستانه بین ما و روسیه و ترکیه بود، آنجا یک مقدار بحث شد که من در مصاحبه نیز به آن اشاره کردم که روند آستانه خواهان این است. چرا، چون برخی از گروه‌های معارض دولت سوریه در لیست گروه‌های تروریستی سازمان ملل به‌عنوان تروریست ثبت شده‌اند.

رسمیت بخشیدن به تروریسم

بشار اسد که با بهار دمشق به‌دنبال اصلاحات در سوریه بود با امواج بهار عربی پس از 13 سال سرنگون شد و در ردیف حسنی مبارک، بن علی و قذافی قرار گرفت، اما نباید از کاری که آمریکا و متحدانش در سرنگونی اسد کردند به‌راحتی بگذریم، چون سر کار آمدن گروه‌هایی که سابقه اقدامات تروریستی دارند و رسمیت بخشیدن به آنها درواقع رسمیت بخشیدن به تروریسم است، چون هرچه گروه‌های تروریستی را رنگ و لعاب بدهند و آنها را به‌عنوان گروه معارض سپس گروه مسلط جا بزنند بازهم آنها از ایدئولوژی افراطی که دارند فاصله نمی‌گیرند البته شاید تغییر روش بدهند، اما ماهیتشان عوض نمی‌شود.