تئاتر به سیاه نمایی تبدیل شده است / تئاتر دفاع مقدس از نبود بودجه رنج می‌برد
کوروش زارعی گفت: حوزه تئاتر دفاع مقدس پر هزینه است بنابراین باید فرهنگ سازی شود تا ارزش‌های دوران دفاع مقدس تولید و عرضه شوند.
خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان - کوروش زارعی کارگردان، بازیگر و مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری است. او با فارغ التحصیلی در رشته هنرهای نمایشی، بازیگری را از تئاتر شروع کردو با سریال حضرت یوسف (ع) به شهرت رسید. حال در خصوص تئاتر دفاع مقدس و عید نوروز با او به گفت‌وگو نشسته ایم که در ادامه می‌خوانید.
نباید از گنجینه ارزشمند دفاع مقدس غفلت کنیم
آقای زارعی درخصوص تئاتر دفاع مقدس و بودجه‌ای که برای آن اختصاص داده می‌شود، برایمان بگویید.
تئاتر دفاع مقدس از ملی‌ترین تئاتر‌هایی است که در چند دهه اخیر می‌شناسم. تئاتر ملی جزو ارکان فرهنگی یک ملت است و مردم باید با تئاتر ملی آشنا شوند و باید تئاتر ملی و فرهنگ ملی خود را به دنیا معرفی کنند. یکی از موضوعاتی که می‌توان در تئاتر ملی مانور داد، همین موضوع تئاتر دفاع مقدس است. به هر حال جنگ هشت ساله دفاع مقدس را بسیاری از مردم ایران از نزدیک درک کرده اند و جنگ ما در دنیا یکی از جنگ‌هایی بود که از لحاظ تاکتیکی و تکنیکی متفاوت بود، رزمنده‌های ما موفق شدند با نگاه و تفکر آیینی و مذهبی بر این جنگ تحمیلی فائق آیند و توانستیم جنگ را پیروزمندانه به پایان برسانیم؛ لذا در تئاتر ملی باید به موضوع دفاع مقدس بیشتر توجه کرد، چرا که تئاتر دفاع مقدس تئاتر ملی است، اما متاسفانه چیزی که جایگاهی ندارد و به آن پرداخته نمی‌شود همین مسئله تئاتر دفاع مقدس است.
این موضوع نیز دغدغه رهبر معظم انقلاب بوده و بار‌ها در دیدار با هنرمندان آن را مطرح کرده اند تا از گنجینه ارزشمند دفاع مقدس غفلت نکنیم و به راحتی از کنار آن نگذریم. این گنجینه تمام ناشدنی مسائلی در خود دارد که می‌تواند دست مایه خوبی برای موضوعات تئاتر، سینما، ادبیات، شعر و سایر حوزه‌های هنری باشد. از طرفی مقام معظم رهبری سفارش داشتند که کار‌هایی با موضوعات جنگ و دفاع مقدس در قالب هنر و کار هنری ثبت شوند تا آیندگان بدانند که در کشور چه اتفاقاتی رخ داده و بدانند که چگونه دفاع از کشور صورت گرفته است و چگونه افراد ایثار کرده و جان خود را برای دفاع از کشور داده اند. اما متاسفانه آنگونه که باید و شاید به موضوع دفاع مقدس پرداخته نشده است.
ناگفته های جنگ را ماندگار کنیم
یکی از مشکلات این حوزه بحث بودجه است بالاخره تئاتر هنر پر خرجی است و برای اینکه یک نمایش استاندارد و خوب در قالب دفاع مقدس تولید و اجرا شود باید توسط دستگاه‌های مرتبط هزینه شود و از طرفی تئاتر‌هایی با موضوع دفاع مقدس فروش ندارند، ولی باید فرهنگ سازی شود تا ارزش‌های دوران دفاع مقدس تولید و عرضه شود تا ماندگار باشند، ولی اگر در این زمینه کار نکنیم، این مسائل به فراموشی سپرده خواهند شد. ما باید برای تئاتر دفاع مقدس سرمایه گذاری و فرهنگ سازی کنیم تا با تولید این نوع آثار ناگفته‌های جنگ ما ماندگار شود و اگر این کار را نکنیم هنرمندان کمتر به سمت تولید چنین آثاری می‌روند و موضوعات دفاع مقدس به فراموشی سپرده می‌شوند.
تئاتر هنری مظلوم است
تئاتر هنری مظلوم است و در بودجه سالیانه که توسط دولت و مجلس تعیین می‌شود، توجه چندانی به آن نمی‌گردد حال تئاتر دفاع مقدس مظلوم‌تر است. هر دو سال یک بار جشنواره‌ای برای تئاتر دفاع مقدس برگزار و نمایش‌هایی اجرا می‌شوند، اما بعد از اجرا در جشنواره به دلیل نبود بودجه و سالن مناسب این نمایش‌ها اجرا نمی‌شوند، خوشبختانه گروه‌های شهرستانی راحت‌تر از گروه‌های تهرانی به اجرا اینگونه از آثار می‌پردازند چرا که در شهرستان خود برای اجرا بردن این نوع آثار دغدغه سالن اجرا ندارند و مدیران فرهنگی استان‌ها رغبت بیشتری به اجرای این نوع نمایش‌ها از خود نشان می‌دهند، اما در تهران چنین نیست گروه‌های زیادی دوست دارند تئاتر دفاع مقدس کار کنند، اما به آن‌ها بودجه کافی و سالن مناسبی برای اجرا نمی‌دهند. خوشبختانه در سال‌های اخیر انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس تماشاخانه سرو را برپا کرده و به عنوان سالن اختصاصی برای تئاتر‌های دفاع مقدس قرار داده است، ولی با یک گل بهار نمی‌شود. درست است که تماشاخانه سرو وجود دارد، اما بودجه به اندازه کافی وجود ندارد تا کار‌های فاخر دفاع مقدسی تولید شود. هر زمان که بحث تولید تئاتر دفاع مقدس و نمایش‌های آیینی و مذهبی می‌شود، باید نمایش‌هایی با کیفیت خوب تولید شوند و این مسئله مستلزم هزینه است که متاسفانه تئاتر دفاع مقدس از این ماجرا رنج می‌برد.
به نظر شما کمبود بودجه در حوزه تئاتر دفاع مقدس سبب کاهش انگیزه جوانان برای ادامه این راه می‌شود؟
تئاتر دفاع مقدس از جنس کار‌های فرهنگی است که باید تولید، رواج داده و حمایت شود. فرهنگ ترویجی نیازمند حمایت است و قطعا اگر حداقل بودجه‌ای برای هنرمندان جوان درنظر گرفته نشود، انگیزه‌ای برای تولید اثر در آن‌ها وجود نخواهد داشت. در حال حاضر برای تولید یک تئاتر فقط مبلغ 40 میلیون تومان هزینه ساخت دکور و لباس می‌شود، حال دستمزد بازیگران و عوامل اجرایی بماند پس باید حداقل هزینه‌ها به هنرمندان تئاتر دفاع مقدس داده شود تا نمایش تولید و این فرهنگ ترویجی از بین نرود.
قطعا نویسنده‌ای که نمایشنامه می‌نویسد مشکلات جامعه خود را دیده و آن را روایت می‌کند
در حال حاضر نمایشنامه‌های خارجی میان هنرمندان و کارگردان‌ها متداول شده، این نمایشنامه‌ها که تا حدی با فرهنگ ایرانی همخوانی ندارد چه لزومی برای اجرا دارند؟
نباید اینطور باشد که نمایشنامه‌های ترجمه خارجی کار نشود، اما باید تعیین کنیم که این نمایشنامه خارجی چه کمکی به فرهنگ امروز جامعه ایرانی می‌کند. نویسنده خارجی نمایشنامه‌ای متناسب با فرهنگ خودش به رشته تحریر در می‌آورد که ارتباطی با فرهنگ مردم کشور ما ندارد. در واقع او برای مردم و فرهنگ خودش نمایشنامه نوشته که این موضوع با فرهنگ ما بیگانه است، مخصوصا نمایشنامه نویسان امروز جامعه اروپایی. بعضی از نمایشنامه نویسان مطرح خارجی نمایشنامه‌هایی نوشته اند که جزو آثار ماندگار جهان است که نه تنها متناسب با جامعه فرهنگی خودشان بلکه قابل استفاده برای دیگر مردمان جهان است. چرا که در آن آثار فاخر و بزرگ حرف جهانی زده شده و آن موضوع و محتوا به درد کل مردم جهان می‌خورد، مانند آثار شکسپیر، آنتوان چخوف، هنریک ایبسن و...
برخی نمایشنامه‌های برتر جهان مملو از مفهوم و ارزش‌های انسانی بوده و کار کردن آن‌ها تجربه خوبی است، اما اینکه هنرمندی نمایشنامه‌های بدون مضمون خارجی که نویسنده‌های ناشناخته‌ای هم دارد، که البته با توجه به دغدغه‌های جامعه آن نویسنده نوشته شده را کار می‌کند، چه سودی برای تئاتر دارد؟ همین سبب تضعیف تئاتر و لطمه به نمایشنامه‌های ایرانی می‌شود و دیگر نویسندگان ایرانی دست به قلم نمی برند. قطعا نویسنده‌ای که نمایشنامه می‌نویسد بیشتر مشکلات جامعه خود را دیده و آن را روایت می‌کند.
استفاده از افراد چهره متضمن فروش خوب آن نمایش نیست
چرا از تئاتر استقبال نمی‌شود؟
ما به مسائل پیرامون خود توجه نمی‌کنیم به همین دلیل است که از تئاتر استقبال نمی‌شود، زیرا مردم فرهنگ، زندگی و دغدغه‌های خود را در آثار نمایشی نمی‌بینند. هنرمند تئاتر باید فرزند زمانه خودش باشد، پس باید بداند چه اتفاقاتی در اطراف او رخ می‌دهد و باید نمایشی که روی صحنه می‌آورد دغدغه و اتفاقات روز مردم جامعه خود باشد. متاسفانه برخی هنرمندان با این دید که نمایشنامه‌های ترجمه سبب ایجاد یک رزومه خوب برای آن‌ها می‌شود، آن را کار می‌کنند، ولی وظیفه ما به عنوان هنرمند این است که به فرهنگ و مردم جامعه خودمان توجه کنیم و دغدغه تلاش اجرای نمایشنامه ایرانی را داشته باشیم. اگر به این مسائل دقت کنیم و مشکلات مردم و جامعه خود را بر روی صحنه ببریم تماشاخانه‌های ما مملو از تماشاگر می‌گردد و دیگر نیازی به استفاده از افراد چهره که حتی یک بار هم روی صحنه نرفته و در طول زندگی هنری خود یک تئاتر هم کار نکرده، نمی‌شویم؛ بنابراین در بسیاری از موارد استفاده از افراد چهره نمی‌تواند متضمن فروش خوب آن نمایش شود بنابراین اگر تئاتری خوب باشد و مسائل و مشکلات جامعه خود را بیان کند حتی اگر بازیگران ناشناخته در آن ایفای نقش کنند، مورد استقبال قرار می‌گیرد. چرا؟ زیرا این نوع نمایش‌ها از جنس مردم و برای مردم است. این مورد را در نمایش «لانچر 5» که نویسنده، کارگردان و بازیگران آن از جوانان تحصیل کرده تئاتر می‌باشند، و هیچ بازیگر معروفی در آن وجود ندارد، می‌بینیم. به سبب نوع موضوع، محتوا و پرداختن به مسئله روز جامعه ایرانی مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد.
حاشیه سازی؛ عملی ناشایست برای فروش بیشتر
یک زمانی حضور افراد چهره به فروش بیشتر بلیت‌های تئاتر کمک می‌کرد، اما اکنون این اتفاق نمی‌افتد. اخیرا برای فروش بیشتر آثار، بسیاری از تهیه کنندگان و کارگردان‌ها حاشیه سازی می‌کنند. این کار، کار پسندیده‌ای نیست به طور مثال این موج تحریم‌های جشنواره بین المللی فجر که از سینما آغاز شد و به تئاتر رسید و هنرمندان تئاتر سوار بر این موج شدند و از جشنواره انصراف دادند، نمونه بارز این کار ناپسندیده هستند.
چرا که هنرمند برای مردم کار می‌کند نه دولت‌ها و انصراف از جشنواره دهن کجی به مردم جامعه است اگر هنرمند خود را برای مردم می‌داند پس باید برای مردم کار کند و به دغدغه مردم بپردازد و کاری به مسائل سیاسی و دولتی نداشته باشد، در سینما این جریان را برخی کارگردان‌ها و تهیه کنندگان راه انداختند تا در زمان اکران فیلم شان با اقبال مخاطبان مواجه شود. بعضی از کارگردان‌ها که داد انصراف سر دادند، می‌دانستند که اگر فیلمشان به اکران عمومی برود فروش نخواهد کرد پس این موج را راه انداختند تا بلکه فیلمشان در اکران با اقبال مواجه شود و تنها کسی که ضرر کرد، بچه‌های خوب تئاتر بودند.
در بسیاری مواقع مسائل مضر سینما به تئاتر هم سرایت می‌کند یکی از این مسائل ناپسند حاشیه سازی است که متاسفانه در تئاتر هم رخنه کرده است. برای نمونه نمایشی هنوز بازبینی نشده، اما کارگردان اثر می‌گوید به من مجوز اجرا ندادند و... و برای کار حاشیه سازی می‌کند تا فروش بهتری داشته باشد. بعضی از دوستان در تئاتر به هر کاری دست می‌زنند تا گیشه داشته باشند. تئاتر که باید به مسائل و ارزش‌های انسانی بپردازد به سیاه نمایی تبدیل شده است و تئاتر‌هایی که این روز‌ها اجرا می‌شوند هیچ نکته امیدوار کننده‌ای در آن‌ها وجود ندارد و جامعه را به یاس و ناامیدی سوق می‌دهد که این رسالت تئاتر نیست.
تئاتر مکارم الاخلاق است
تئاتر باید از کرامت انسانی، ارزش و مقام والای انسان سخن بگوید، تئاتر مکارم الاخلاق است. دولت و مجلس باید از تئاتر حمایت کنند و اگر حمایت نکند اوضاع از این بغرنج‌تر و مخاطره انگیزتر خواهد شد. امیدوارم نمایندگان جدید مجلس فرهنگ و هنر را در اولویت دستور کار خود قرار دهند. آنقدر که مشکل فرهنگی وجود دارد، مشکل اقتصادی، علمی، ورزشی و... نداریم و از نمایندگان مجلس می‌خواهم بودجه فرهنگ و هنر را از هم جدا کنند. چرا که این عنوان کلی فرهنگ و هنر باعث شده که بودجه هنر و هنرمندان، توسط کلمه فرهنگ و عناصر غیر فرهنگی بلعیده شود. در صورتی که باید بیشتر این بودجه به هنر و هنرمندان و تولید آثار هنری اختصاص داده شود.
بخش عمده ای از جوهره هنر در انسان ذاتی است
به نظر شما دانشجویان تئاتر می‌توانند آینده تئاتر را بهبود بخشند؟
با شرایط فعلی دانشگاه‌ها، خیر. زیرا فضای دانشگاه‌ها خوب نیست و اساتیدی که باید در دانشگاه‌ها باشند و تدریس کنند، وجود ندارند. برای نمونه شخصی هنوز مهر فوق لیسانسش خشک نشده در دانشگاه تدریس می‌کند در حالی که این شخص باید کار کرده و با تجربه باشد. موضوعاتی در دانشگاه تدریس می‌شود که برای دانشجو کارآمد نیست و من با فضای موجود در دانشگاه ها به آینده تئاتر خوش بین نیستم. سالی چند نفر از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند؟ چند نفر وارد بازار کار می‌شوند؟ بخش عمده ای از جوهره هنر در انسان ذاتی و مابقی آن اکتسابی است. هر چند هستند اساتید خوب و کاربلدی که خادمانه برای دانشجویان کار می‌کنند که نباید از آن ها غافل باشیم اما تعداد آن‌ها به اندازه انگشتان دست است.
نوروز 99 را چگونه می‌بیند؟
ایرانی‌ها انسان‌های قانع و شریفی هستند، در این سال‌ها نشان داده اند که پای کشور خود ایستاده اند، زیرا باور دینی مردم ما این است که بعد از هر سختی آسانی است. شاید سال 98 سال سختی بود قطعا مشکلاتی در سال 99 خواهیم داشت، اما مردم اداره زندگی خود را می‌دانند و امیدوارم سال 99 سال خوبی برای مردم باشد و سال نو را به خوبی آغاز و به پایان برسانند. تمام سختی‌های سال 98 را در سال 99 نداشته باشیم و امسال سالی پر برکت برای مردم باشد.
فرهنگ زیبای ایرانی که نشان از یکتا پرستی می دهد
کدام سین از سفره هفت سین را بیشتر دوست دارید؟
همه سین‌های سفره هفت سین را دوست دارم، سکه و ماهی و سبزی را دوست دارم. به هر حال این فرهنگ، فرهنگی است که خانواده‌های ایرانی را دور هم جمع می‌کند و همان چیزی است که خداوند در قرآن کریم سفارش زیادی به آن کرده و آن هم صله رحم است. این فرهنگ زیبای ایرانی، فرهنگ قرآنی است. در زمانی که مردم ایران مسلمان نبودند این فرهنگ وجود داشت و این نشان می‌دهد مردم ایران از ابتدا یکتا پرست بودند. اگر به تمام فرهنگ و سنن ایران باستان نگاه کنید، همه نشات از یکتا پرستی و ذات خدا جویی ایرانی‌ها دارد.
فرهنگ‌های خوب و زیبایی که داریم و در قرآن هم به آن‌ها اشاره شده نشان از خدا پرست بودن ایرانی‌ها دارد و ذات اقدس الهی در آیین و فرهنگ و زندگی ما جاری و ساری بوده است. نوروز هم یکی از آن فرهنگ‌های ایرانی، اسلامی است که از عهد باستان به ایرانی‌ها هدیه شده و ایرانی‌ها نیز به آن اهمیت می‌دهند.
سبزی سفره هفت سین نشان از برکت و طراوت دارد و ما قدردان خداوند هستیم، سال نو را با خوانش قرآن آغاز می‌کنیم و همین‌ها نشان دهنده وجود حرف‌های الهی در سفره هفت سین است.
ایام نوروز را در تهران می‌گذرانید؟
بله به دلیل شرایط فعلی در خانه می‌مانیم.
چه کتابی را برای ایام نوروز پیشنهاد می‌دهید؟
کتاب «ارتداد» وحید یامین پور را پیشنهاد می‌کنم. این کتاب حجم زیادی ندارد و مخاطبان می‌توانند آن را تهیه و در ایام نوروز مطالعه کنند و همینطور کتاب «مدیریت تئاتر» نوشته آنتونی راین ترجمه حسین ملکی که توسط انتشارات نمایش چاپ شده را بچه‌های تئاتر توصیه می‌کنم.
کار جدیدی در تئاتر دارید؟
بله پروژه‌ای به نام «مثل ماهی در خاک» داریم که نمایشنامه آن را مرتضی شاه کرم نگارش کرده و پرتره‌ای از حاج قاسم سلیمانی است مرتضی شاه کرم در این نمایشنامه از تشکیل لشکر چهل و یک ثار الله، حضور حاج قاسم در هشت سال دفاع مقدس، جنگ‌های چریکی و پارتیزانی حاج قاسم بعد از دفاع مقدس، حضور حاج قاسم در سوریه به عنوان مدافع حرم و چگونگی به شهادت رسیدن حاج قاسم سلیمانی، توسط این نمایشنامه نویس جوان و خوش قریحه به رشته تحریر در آمده است. این اثر نمایشی کار پر هزینه و پر بازیگری است به همین دلیل به دنبال حامی هستیم و زمانی که حامی پروژه پیدا شود، کار را آغاز می‌کنیم. در سینما هم فیلم «دوچ» به کارگردانی امیر مشهدی عباس را دارم که کار‌های پخش آن در حال انجام است و فیلم دیگری به نام «امپراتوری جهنم» به کارگردانی پرویز شیخ طادی که اکنون توقیف است.
گفت‌وگو از مینا قنبری
انتهای پیام /
