تحریریه‌ها به میز اختصاصی کرونا مجهز شوند
تهران - ایرنا - استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی گفت: تحریریه تمامی رسانه‌های کشور باید دارای میز کرونا باشند و رسانه‌های فعال در این زمینه باید به تیم‌های پوشش اختصاصی کووید -19 با چند کارشناس در رشته‌های گوناگون مجهز شوند.
حسن نمکدوست امروز یکشنبه در وبینار اصول روزنامه نگاری علم (با نگاهی بر بحران کرونا) اظهار داشت: تحریریه ها و روزنامه نگاران در وضعیت های بحرانی و زمان پوشش موضوعی از جنس کووید -19 باید از امکان میان رشته ای بهره گیرند.
وی در این وبینار که با حضور علی ماهر معاون نظارت و برنامه ریزی ستاد مقابله با کرونا در تهران در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار شد، افزود: تحریریه ها باید دارای میز کرونا باشند. تمامی رسانه ها باید میز اختصاصی کووید 19 داشته باشند. در شرایط زلزله و سیل نیز این گونه است. این در تمامی جهان مرسوم است.
نمکدوست تاکید کرد: خبرنگار و روزنامه نگار ارشد، خبرنگار آشنا به موضوع، دو تا سه کارشناس همکار و همچنین پزشک به عنوان مشاور باید در میز کرونا حضور داشته باشند. تمام رسانه هایی که به طور جدی می خواهند به کرونا بپدازند، باید این مهم را در نظر گیرند.
این استاد علوم ارتباطات با بیان اینکه مشکل اصلی خبرنگاران دقت است، افزود: خبرنگاران ما مسلط به موضوع کووید -19 نیستند. از این رو باید تیم میان رشته ای در تحریریه شکل گیرد تا به دقت خبر بیفزایند؛ چرا که انتشار یک خبر نه چندان دقیق احتمال افزایش اضطراب و استرس جامعه به دنبال دارد. باید از تیم جامعه شناسی و روانشناسی بهره گیریم.
وی گفت: مطالبی که در باره ویروس کرونا تهیه می شود، باید توسط افراد خلاق تهیه شوند، آنان می دانند که پیام را چگونه بسته بندی کند تا برای مردم خسته کننده و کسالت آور نباشد، جذاب و قابل فهم باشد. چنین توانایی هایی در یک نفر جمع نیست.
راهکار اطلاع رسانی دقیق در روزهای کرونایی؛ تشکیل میز بحران کرونا در تحریریه
نمکدوست با تاکید بر اینکه چنین تصمیمی باید پیشتر در ستاد ملی مبارزه با کرونا، اندیشیده می شد، عنوان کرد: مساله کرونا به این زودی تمام شدنی نیست و حالا حالاها وجود دارد. تیم های روابط عمومی به ویژه در دانشگاه های علوم پزشکی به رسانه ها کمک کنند. خبرنگاری که رشته اش روزنامه نگاری بوده، به تنهایی نمی تواند بحرانی در این ابعاد را مدیریت کند.
وی تاکید کرد: حضور یک متخصص اطلاعات و آمار، پزشک، متخصص روانشناسی و جامعه شناسی نیز در این تیم ها ضروری است تا کرونا برای مردم امری عادی و تکراری نشود. پیوسته باید برای جدی انگاشتن بحران فکر کرد.
این استاد دانشگاه خطاب به خبرنگاران گفت: نادقیق ننویسم، غلط ننویسم، به گونه ای ننوسیم که اضطراب و یاس را افزایش دهیم، به گونه ای بنوسیم که برای مردم کاربردی باشد. موضوع فراتر از توصیه های معمول است. تعداد کشته ها از میانگین کشته های جنگ تحمیلی بیشتر می شود. به نوعی در وضعیت جنگ قرار داریم. در زمان جنگ نیز تحریریه ها میز جنگ داشتند. اکنون نیز تحریریه ها باید میز کرونا داشته باشند.
وی در توصیه ای دیگر خطاب به اصحاب رسانه و خبرنگاران فعال در عرصه اطلاع رسانی کرونا اظهار داشت: مطالب روزنامه نگاران باید به همراه پزشکان بررسی شود؛ زیرا در شرایط بحران، بازار به طرز حیرت انگیزی برای شبه علم و ضدعلم باز است. مردم خود را در تنگنا می بینند و به دنبال هر راه حلی برای فرار هستند. غلبه بر کرونا عزم ملی می خواهد و جامعه رسانه ای کشور باید در این عزم همراه شوند. راهکار اصلی آن نیز فعال شدن میز کرونا در تحریریه ها با مجموعه ای از تخصص های پوشش دهنده در ارتباط با موضوع کرونا است.
اضافه بار اطلاعاتی؛ معضل اطلاع رسانی در بحران
نمکدوست در اشاره به چالش های روزنامه نگاری در شرایط بحران گفت: جهان روزنامه نگاران با جهان دانشمندان تفاوت های جدی دارد. یکی از این تفاوت ها در نگاه به زمان است. دانشمند و پزشک تا از چیزی اطمینان قطعی نداشته باشد، هرچه زمان بگذرد نیز نگران زمان و اعلام زودتر نتیجه نیست؛ چون می خواهد به اطمینان برسد. چرا که پزشک مسئولیت جان مردم را دارد. اما زمان برای روزنامه نگاری که مخاطبش تشنه اطلاعات است، معنای دیگری دارد.
وی ادامه داد: عمق موضوع نیز برای این دو گروه متفاوت است. خبرنگاران به دنبال طرح اولین نشانه ها هستند؛ در حالی که پزشکان تعجیلی در این موضوع ندارند. از این رو باید در این زمینه به تعادل رسید. وجوه ارتباطی در این تعادل است که باعث شکل گیری معضلی به نام اضافه بار اطلاعاتی می شود.
نمکدوست در این باره توضیح داد: در وضعیت های بحرانی مردم می خواهند هرچه سریعتر به میزان بیشتری از اطلاعات دست یابند؛ اما هرچه پیوسته و بی وقفه اطلاعات را به سمت مخاطب سرازیر می کنیم، مغز نیز باید زمان مناسب برای پردازش اطلاعات را داشته باشد. اگر پیش از اینکه مغز اطلاعات را بفهمد، اطلاعات بعدی را به آن بدهیم، نمی تواند اطلاعات را پردازش کند.
وی ادامه داد: در اطلاع رسانی باید زمان کافی پردازش برای مخاطب را در نظرگرفت. از سویی دیگر وضعیتی به نام خبرهای بد را داریم. زمانی که این خبرها مستمر و پیوسته می شود، افراد را دچار افسردگی می کند. خبرنگاران باید در نظرداشته باشند، چگونه اطلاعات را در وضعیتی که عموم مردم دچار اضطراب هستند، ارائه کنند. به این معضل، مساله آشناسازی و شکاف میان ادبیات و رویکرد متخصصان با عموم مردم را نیز اضافه کنید.
این کارشناس رسانه همچنین، تاکید کرد: یکی از ماموریت های اصلی روزنامه نگاری علم، آشنا ساختن مردم با موضوع است؛ چرا که بسیاری زمان ها در ساده کردن، بخش زیادی از اطلاعات از بین می رود.
انسان، موجود ارتباط گرا
نمکدوست در باره اصول روزنامه گاری گفت: همه شنیده ایم که انسان موجودی ارتباط گر است. آیا این سخن عجیبی است؟ خیر. همه موجودات ارتباط گر هستند. اما کمیت و کیفیت ارتباط انسان ها متفاوت است. انسان به تمامی شیوه ها ارتباط برقرار می کند. اعم از صحبت و سکوت. معانی استنباطی از یک پیام نیز در انسان ها متفاوت است. هر فعالیتی، یک معنی ارتباطی دارد و هر مخاطب یک استنباط مخصوص خود دارد. از این رو نمی توان گفت تمامی احساس ها و برداشت های طرف مقابل همانند برداشت ما است.
وی افزود: ارتباط در تمامی کنش و رفتارها حضور دارد و تمامی کنش و رفتارها متضمن معنا است. هیچ چیز بدون معنا در این جهان نیست. از این رو فرآیند ارتباطات پیچیده بوده و برداشت ها از پیام ها نیز کاملا متفاوت است. زمانی که انسان پیام یا معنایی را طراحی می کند؛ باید به تمام پیچیدگی ها توجه کند. ارتباطات سطوح مختلف دارد. ارتباط با خود و ارتباط با دیگران. مانند ارتباط چهره به چهره، درون گروهی، میان گروهی، درون فرهنگی، میان فرهنگی و غیره. به همین منظور، در سازمان و شرکت های موفق طراحی شده تا رفتار بسامان در تمامی سطوح ارتباطی لحاظ شود. در بسیاری از کسب وکارها هم تلاش بر برقراری ارتباط و رفتار مناسب به هنگام ورود است.
پیچیدگی های ارتباط در زمان بحران
استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه در ادامه تاکید کرد: تمامی پیچیدگی ارتباطی زمان که وارد بحران می شویم به مراتب پیچیده تر می شود، می توان در شرایط عادی صحبت کرد و امید داشت تا معنای مورد نظر در مخاطب بیدار شود؛ اما در شرایط بحران این وضعیت پیچیده می شود. اکنون در شرایط بحران کم سابقه ای هستیم که تمامی جهان را در برگرفته و تا نزدیک ترین اطرافیان ما را تحت تاثیر قرار گرفته است.
وی گفت: در چنین وضعیتی از مناسبات ارتباطی، تعاریف متعارفی از معنا و پیام صورت می گیرد و شیوه های انتقال و برداشت تا حد امکان نزدیک به پیام آفرین نیست. اگر جامعه پزشکی در وضعیت عادی صحبت هایی می کردند، اکنون به دلیل شرایط بحرانی ممکن است برداشت های مورد نظر از این سخنان صورت نگیرد.
نمکدوست در باره نکته دوم پیچیدگی های روزنامه نگاری، اظهار داشت: از سویی دیگر پیچیدگی های بحران به روزنامه نگاری افزوده می شود. این بحران به تمامی بخش های زندگی نفوذ کرده است. علم و ارتباطات روزنامه نگاری علم، نیز مسائل و پیچیدگی های مخصوص به خود را دارد. به ویژه در ایران که به تازگی وارد روزنامه نگاری علم، شده است.
پرسش های بیشمار در شرایط کرونا
این کارشناس ارتباطات و رسانه در ادامه سخنان خود در باره روزنامه نگاری در شرایط بحران تاکید کرد: در اصول روزنامه نگاری سه گانه های مقدس داریم؛ آنچه می گوییم باید دقیق، صحیح و جامع باشد. اکنون در وضعیت کرونایی در این سه گانه ها پرسش ها بیشمار است.
وی تصریح کرد: آنچه که می گوییم دقیق باشد، چیست؟ آنچه می گوییم صحیح باشد، چیست؟ در برابر نیز، مردم پرسش های فراوان در باره بیماری دارند. پاسخ های ما باید جامع باشد. جامعه جهانی اکنون گرفتار این است که آنچه که می گوییم صحیح، دقیق و جامع است، واقعا چیست؟ این در حالی است که تمامی کارشناسان و پزشکان عنوان می کنند که دقیق نمی دانیم و هنوز آزمایش به اندازه کافی نکرده ایم.
نمکدوست تاکید کرد: از نظر ارتباطی در وضعیت پیچیده ای قرار داریم. از این رو انتقال و دریافت معنا اصلا شبیه به انتظارات نیست. همچنین، از نظر سیاسی و اقتصادی دچار بحران هستیم. از نظر علمی نیز بحران داریم جامعه پزشکی جهانی در باره موضوع به اجماع در جزئیات نرسیده است. وضعیت ارتباطی و رسانه ای هم خراب است. پیچیدگی بسیاری داریم. ارتباطی ها نیز در برابر کویید -19 با بحران مواجه شده اند. در این میان، روزنامه نگاران سلامت و علم نیز به اندازه جامعه پزشکی احساس مسئولیت می کند و به دنبال کاهش رنج مردم هستند.
شکاف میان انتقال مفاهیم تخصصی به عامه مردم
در ادامه این وبینار، ماهر معاون نظارت و برنامه ریزی ستاد مقابله با کرونا در تهران نیز به چالش انتقال مفاهیم و اصطلاحات پزشکی پرداخت و گفت: اگرچه روزنامه نگاری قدمت زیادی در کشور دارد، اما به عنوان یک تخصص از آن یاد نمی شود و هدف اصلی که به زبان عامه بازگرداندن یافته های علمی است، هنوز رخ نداده است. این ضعف در علم پزشکی نیز به مراتب بیشتر بوده و شاهد نبود تقارن اطلاعاتی هستیم.
وی ادامه داد: انتقال مفاهیم به مردم عادی ضعیف است؛ یعنی روزنامه نگاری و پزشکی نتوانسته اند مفاهیم و اصطلاحات را برای مردم عادی ترجمه کنند. این تخصص به کادر پزشکی آموزش داده نمی شود. بنابراین در چنین مواقع بحرانی به تنگنا برمی خوریم. مشکل انتقال مفاهیم علوم پزشکی اکنون با این بیماری چند برابر شده است.
ماهر با اشاره به اینکه سابقه تجربه وضعیتی مانند شیوع کووید - 19 را نداشتیم، اظهار داشت: سازمان بهداشت جهانی با تاخیر پاندمی را پذیرفت و این به معنای عدم توانمندی این سازمان است.
وی تاکید کرد: همان گونه که کادر پزشکی دچار نوعی نااطمینانی به این بیماری است این وضعیت مبهم را باید به دیگران و مردم عادی نیز منتقل کند؛ در این شرایط کار مشکل تر است. در چنین شرایطی باید از بحث های بین رشته ای مانند ارتباطات و سلامت کمک گرفت.
وی گفت: انتقال مفاهیم پیچیده علمی به مردم کار ساده ای نیست؛ اما چون با جان مردم سرو کار دارد و تفاوت دانش میان مردم و ارائه کنندگان خدمت زیاد است، پیچیدگی های بیشتری دارد که باید دید چگونه می توان بر آن فائق آمد.
رفع فاصله زیاد علوم رفتاری و علوم پزشکی با تشکیل میز تخصصی کرونا
ماهر در ادامه با تایید اظهارات نمکدوست در باره لزوم تشکیل تیم متخصص کرونا در تحریریه ها، اظهار داشت: امروز قابل پذیرش بودن هر کالایی از جمله کالای سلامت منوط به پذیرش مردم است. این در سال های اخیر در علم اقتصادی به عنوان اقتصاد رفتاری جا باز کرده است. تعداد کم متخصصان و تفاوت در نگاه ها به زمان، از طرفی کار نشدن روی این موضوع و همچنین آزمون ندادن علوم رفتاری در علوم پزشکی آموزش، فاصله شدید میان علوم رفتاری و علوم پزشکی را به وجود آورده است.
عضو ستاد مقابله با کرونا تاکید کرد: آنچه که مهم است این است که این میز باید شکل بگیرد اما با یک تیم. حتی در خود گروه پزشکی نیز واقعیت این است که موضوع بسیار فوق تخصصی است و متخصصان مختلفی از دیدگاه های مختلف به این موضوع نگاه می کنند. جمع بندی این نگاه ها کار ساده ای نیست. حتی برخی داروها که به عنوان داروی اصلی در اوایل شیوع به کار برده می شد، اکنون در لیست قرمز قرار گرفته اند.
ماهر در ادامه از حوزه معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست کرد تا پیشنهاد شکل گیری میزهای تخصصی کرونا در تحریریه خبرگزاری و روزنامه های کشور را دنبال کند.
لزوم همکاری میان رشته ای روزنامه نگاران با سایر رشته ها
در ادامه این وبینار، نمکدوست عنوان کرد: کار روزنامه نگار علم این است که آشنا را نو کند و نو را آشنا کند. مقصود این است که بسیاری از مفاهیم را به کرات شنیده ایم، مانند رذالت اما زمانی که فیلم سگ کشی بهرام بیضایی را می بینیم روایت تازه ای از رذالت را می بینیم. در باره دوستی بسیار شنیده ایم اما زمانی که فیلم نیاز را می بینیم، دوستی برای ما معنای تازه ای پیدا می کند.
وی افزود: مردم در این وضعیت دوست دارند زودتر بحران تمام شود، در این وضعیت یکی از چالش ها این است که بتوان آن را نو کرد، احتیاج هست در میزهای کرونایی تحریریه ها، افراد خلاق حضور داشته باشند.
نمکدوست در پیشنهادی دیگر تاکید کرد: هنرمندان به جامعه روزنامه نگاری کشور نزدیک شوند. متخصصان تبلیغات نیز وارد این مساله شوند.
این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: چالش دیگر این است که نو را آشنا کنیم هر روز اطلاعات، اصطلاحات، دارو، وسایل و مباحث تازه در این زمینه مطرح می شوند، اما مردم عادی با ادبیات جامعه پزشکی آشنا نیستند، وظیفه ما این است که پلی میان دو سطح دانش پزشکان و متخصصان و عموم مردم بزنیم و ادبیات نو جامعه پزشکی - درمانی را برای مردم آشنا کنیم.
وی گفت: برای حل این دو چالش چاره ای جز تیمی کارکردن نداریم. اکنون زمان کار میان صنفی است، صنف روزنامه نگاران، تبلیغات، داستان نویسان، نقاشان و غیره همگی با هم همکاری کنند. نباید فردی به دنبال این موضوع رفت. این مساله ای جهانی است و در زندگی تک تک ما تاثیر گذاشته است.
نمکدوست در اشاره به اقدامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: وزارت ارشاد در این زمینه تسهیل گر باشد نه مداخله کننده تا این میزها شکل گیرد. این اقدام اگرچه نیاز به هزینه دارد، اما اگر اندیشه مرکزی وجود داشته باشد این هم افزایی را می توان بدون هزینه تعبیه کرد. اگرچه در مقایسه با سایر هزینه های فراوان دیگر ناچیز است.
این روزنامه نگار تصریح کرد: اکنون در شرایط بحران و نااطمینانی قرار داریم. مساله باید به گونه ای مطرح شود که اهمیت خود را از دست ندهد.
ماهر نیز با اشاره به لزوم اطلاع رسانی دقیق و علمی، تصریح کرد: هر کجا رفتارهای گروهی و تجمعی زیاد بوده این وضعیت تشدید شده است؛ باید مراقب روان مردم بود، اما نباید از کرونا حساسیت زدایی کرد تا بیماری را رها کنند و دچار آسیب شوند.
نمکدوست نیز گفت: رسانه نباید فیلتر شود، فیلتر هیچ کمکی به هیچ حکومتی در هیچ کجای جهان نکرده است. در حال حاضر بیش از 120 هزار عضو سازمان نظام پزشکی داریم که هرکدام می توانند سر پل ارتباطی در موضوع کرونا باشند. در این میان، مهمترین وظایف روزنامه نگاران، کم کردن آسیب ها، افزایش همدلی ها و گفتن واقعیت ها بر اساس دانش و تخصص است.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*