تحریم، چگونه می‌کُشد؟
فقط اسلحه از هر نوعی نیست که می تواند حیات را از انسانی بگیرد بلکه "کاغذپاره" های سازمان ملل و شورای امنیت و نیز تحریم‌های یک جانبه قهرآمیز هم چنین اثر کشنده‌ای دارند...
دکتر نسترن کشاورز محمدی*
وقتی صحبت از سلامت و بیماری و نهایتا مرگ می‌شود جامعه به دلایلی چون انواع ویروس ومیکروب، اختلالات هورمونی، اختلالات عروقی و مغزی، سرطان و یا حادثه می‌افتد. لذا متخصصین این حوزه چه در سطح پیش‌گیری مثل آموزش بهداشت، ارتقای سلامت و چه تشخیص و درمان مانند علوم تشخیصی و پزشکی قهرمانان عرصه می‌شوند.
کمتر کسی اما به سیاستمداران و دیپلمات‌ها به عنوان سربازان و فرماندهان مراقبت و مدیریت سلامت می‌اندیشد.
علت این است که دلایل سیاسی سلامت معمولا کمتر از دلایل زیستی و روانشناختی و محیطی سلامت مورد توجه و گفت و گو قرار می گیرند و لذا نقش وزارت بهداشت در سلامت بیش تر از سهم واقعی آن درک می شود.
تصیمیم‌گیری ها و سیاست‌ها نه تنها در حوزه‌هایی مانند تغذیه، محیط زیست، جمعیت، واردات وحمل نقل می‌تواند محافظ یا تهدیدکننده سلامت و قاتل جان انسان ها در هر جامعه ای باشد، بلکه سیاست ها و اقدامات سیاسی ملی و بین المللی نیز نقش حیاتی در این زمینه دارد، لذا وزارت امورخارجه و دستگاه دیپلماسی هر کشوری نقش مهمی در تامین و مراقبت و یا تهدید سلامت نه تنها کشور خود بلکه سایر کشورهای دور و نزدیک دارد.
در این راستا فقط سازمان جهانی بهداشت نیست که در سلامت جهانی نقش بازی می‌کند بلکه سایر ساختارها و سازمان‌های بین المللی و از جمله شورای امنیت نیز نقش بسیاری مهمی در سلامت با پیش‌گیری از جنگ‌ها و تحریم ها بر سلامت مردم کره زمین دارد، سلامت مردمی در آن سوی کره زمین.
در حالی که همه رابطه مستقیم جنگ با مرگ و میر و جراحات و آسیب‌های شیمیایی را مشاهده میکنند اما فقط اسلحه از هر نوعی نیست که می تواند حیات را از انسانی بگیرد بلکه "کاغذپاره" های سازمان ملل و شورای امنیت و ساختار های مشابه نیز دارای چنین اثر کشنده ای هستند، حداقل به گواه ده‌ها مقاله‌ای که از نویسندگان مختلف در کشورهای مختلف به بررسی اثرات سلامت تحریم های اقتصادی بر سلامت در آفریقا، امریکای لاتین، خاورمیانه و اروپای شرقی پرداخته اند.(فهرست برخی منابع جهت مطالعه محققین، سیاستمداران و دیپلمات های علاقه‌مند آورده شده است).
بررسی تحقیقات نشان می‌دهد که تحریم های اقتصادی باعث افزایش مرگ و میر در گروه‌های آسیب پذیر شامل کودکان، مادران، سال‌مندان، افراد دارای بیماری های مزمن شامل بیماری‌های خاص می‌شود.
مکانیسم اثر تحریم بر سلامت
تحریم ها از راههایی شامل فرآیند‌های زیر موجب تهدید سلامت - چه به شکل مرگ و یا ابتلا به بیماری و عوارض آن - می‌شود:
1. تحریم ها مانع واردات دارو های درمانی یا بیهوشی، تجهیزات تشخیصی و درمانی می‌شود. 2. تحریم‌ها باعث افزایش قیمت تمام شده خدمات تشخیصی و درمانی می‌شود و این امر باعث عدم دسترسی فرودستان جامعه از خدمات تشخیصی و درمانی می‌شود. 3. تحریم‌ها در موراردی باعث کاهش کمیت یا کیفیت تولید داروها و تجهیزات تشخیص و درمانی به دلیل عدم دست رسی به مواد اولیه و یا قطعات برای تولید دارو و تجهیزات و حتی ترمیم تجهیزات موجود می شود. 4. تحریم ها باعث افزایش قیمت موادغذایی - پیش نیاز مهم سلامت - می شود. 5. تحریم ها باعث استرس و اشطراب - عامل خطر بساری از بیماری ها - می شود. 6. تاثیر اقتصادی تحریم ها نیز با نامناسب کردن شرایط زندگی روزمره باعث تهدید سلامت می شوند. 7. تحریم ها باعث سخت تر شدن تبادل اطلاعات محققین داخلی و خارجی می شود.
لذا علاوه بر همه دلایل سیاسی، امنیتی و اقتصادی، دلایل سلامتی بسیار مهمی برای لزوم رفع تحریم های کشور وجو‌د دارد که نیازمند توجه سیاستمداران، مشاوران ایشان و نیز تریبون داران کشور است.
همانطور که کاهش مرگ و میر کرونا به درستی خواسته و مطالبه عمومی است، کاهش بیماری و مرگ‌های ناشی از تحریم‌ها نیز مطالبه به حق مردم و متخصصین و دغدغه مندان سلامت است که البته دیپلماسی موثر آن در دستان تصمیم سازان و مجریان روابط بین الملل کشور است.
*دانشیار ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مشاور سواد سلامت سازمان جهانی بهداشت
------------------------------------------
منابع جهت مطالعه: 1. Al Faisal W, Sen K, Al Saleh Y. Syria: public health achievements and the effect of sanctions Indian J Med Ethics. 2012 Jul-Sep;9(3):151-3. doi: 10.20529/IJME.2012.050.PMID: 22864067 No abstract available. 2. Allen, S. H., & Lektzian, D. J. (2013). Economic sanctions: A blunt instrument?. Journal of Peace Research, 50(1), 121-135. 3. Aloosh, M., A. Salavati, and A. Aloosh. "Economic sanctions threaten population health: the case of Iran." Public health 169 (2019): 10-13. 4. Aloosh, M., & Aloosh, A. (2015). Lift sanctions now to save public health. Nature, 520(7549), 623-623. 5. Cheraghali, A. M. (2013). Impacts of international sanctions on Iranian pharmaceutical market. DARU Journal of Pharmaceutical Sciences, 21(1), 1-3. 6. Danaei, G., Harirchi, I., Sajadi, H. S., Yahyaei, F., & Majdzadeh, R. (2019). The harsh effects of sanctions on Iranian health. The Lancet, 394(10197), 468-469. 7. Dehghani, M., Mesgarpour, B., Akhondzadeh, S., Azami-Aghdash, S., & Ferdousi, R. (2021). How the US sanctions are affecting the Health Research system in Iran?. Archives of Iranian Medicine (AIM), 24(2). 8. Garfield, R. (2001). Economic sanctions on Yugoslavia. The Lancet, 358(9281), 580. 9. Gibbons, E., & Garfield, R. (1999). The impact of economic sanctions on health and human rights in Haiti, 1991-1994. American journal of public health, 89(10), 1499-1504. 10. Gorji, A. (2014). Sanctions against Iran: the impact on health services. 11. Garfield, R., Devin, J., & Fausey, J. (1995). The health impact of economic sanctions. Bulletin of the New York academy of medicine, 72(2), 454. 12. Kokabisaghi F. Assessment of the effects of economic sanctions on Iranians' right to health by using Human Rights Impact Assessment Tool: a systematic review. Int J Health Policy Manag. 2018;7:374-393. 13. Marks, S. P. (1999). Economic sanctions as human rights violations: reconciling political and public health imperatives. American journal of public health, 89(10), 1509-1513. 14. Morin, K., Miles, S. H., & Ethics and Human Rights Committee*. (2000). The health effects of economic sanctions and embargoes: the role of health professionals. Annals of internal medicine, 132(2), 158-161. 15. Peksen, D. (2011). Economic sanctions and human security: the public health effect of economic sanctions. Foreign Policy Analysis, 7(3), 237-251. 16. Roshan, N. A., & Abbasir, M. (2014). The Impact of the US Economic Sanctions on Health in Cuba. International Journal of Resistive Economics, 2(4), 20-37. 17. Salamati P, Chaufan C. The harsh effects of sanctions on Iranian health. Lancet. 2019;394:1990-1991. 18. Shahabi S, Fazlalizadeh H, Stedman J, Chuang L, Shariftabrizi A, Ram R. The impact of international economic sanctions on Iranian cancer healthcare.Health Policy. 2015 Oct;119(10):1309-18. doi: 10.1016/j.healthpol.2015.08.012. Epub 2015 Aug 22.PMID: 26344426 19. Sen, K., Al-Faisal, W., & AlSaleh, Y. (2013). Syria: effects of conflict and sanctions on public health. Journal of public health, 35(2), 195-199. 20. Setayesh S, Mackey TK. Addressing the impact of economic sanctions on Iranian drug shortages in the joint comprehensive plan of action: promoting access to medicines and health diplomacy.Global Health. 2016 Jun 8;12(1):31. doi: 10.1186/s12992-016-0168-6.PMID: 27267898 Free PMC article.
کانال عصر ایران در تلگرام