تعدیل روابط غرب و ایران در سایه مذاکرات

هرمز جعفری کارشناس مسائل غرب آسیا در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان، می گوید گفت‌وگوی مقامات ایران و عربستان به میزبانی بغداد که از بیستم فروردین‌ماه 1400 شروع شد، بیانگر رویکردی جدید در سیاست خارجی و مواجهه دو قدرت منطقه و علاقه‌مندی آن‌ها به تنش‌زدایی است.

جعفری می گوید در صورت لزوم تهران مستقیم یا غیرمستقیم قدرت پاسخگویی متوازن به منافع حیاتی عربستان را دارد. دوم اینکه در صورت رویارویی با تهران عربستان نمی‌تواند روی حمایت نظامی و ورود مستقیم کاخ سفید به درگیری نظامی با تهران حساب باز کند.

نخستین دور گفت‌وگوها میان ایران عراق حدود 9 ماه پیش در بغداد برگزار شد و از آن زمان به بعد، این شهر صحنه چندین دور گفت‌وگوی دیگر میان تهران و ریاض بوده است.

مساله دوم که لزوم تنش‌زدایی با تهران را برای آل‌سعود ضروری کرد تغییر در کاخ سفید و روی کار آمدن دولت جو بایدن به‌جای دولت جمهوری‌خواه ترامپ بود. جعفری این جمله را می گوید و ادامه می دهد دونالد ترامپ در بحران قطر، بازداشت‌های هتل ریتز کارلتون، قتل جمال خاشقجی و انتقال فناوری اتمی از پادشاهی سعودی حمایت کرد. رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه آمریکا همچنین حمایت گسترده از مواضع سعودی در جنگ یمن به‌عمل آورد و طرح کنگره که مشارکت و حمایت نظامی آمریکا از محور سعودی در این جنگ پایان می‌داد، وتو کرد و نهایتا عربستان به‌عنوان محور سیاست منطقه‌ای دولت ترامپ، رکن پیشبرد سیاست فشار حداکثری علیه ایران قرار گرفت.

محمد بن سلمان ولیعهد سعودی هم پیش تر در گفت‌وگو با رسانه ها از تمایل به گسترش روابط با تهران سخن گفته بود، اما در عمل شاهد موضعی متفاوت از آنچه بن سلمان خواسته بود هستیم. صدور بیانیه علیه ایران و همکاری نکردن در انتقال سفیر کشورمان در یمن به تهران معادلات را کمی پیچیده تر کرده است.

ماجرای تنش بین ایران و عربستان سعودی به 6 سال قبل باز می‌گردد. درست هنگامی که عربستان شیخ باقرالنمر روحانی شیعه و تعدادی از جوانان شیعه را اعدام کرد.

به بیان جعفری سعودی‌ها به‌خوبی واقف هستند که احیای برجام سطح خصومت غرب و تهران را تعدیل کرده و با از هم گسیختن سیستم تحریم‌ها علیه تهران، قدرت مانور و مواضع این کشور در سطح منطقه و در سطح بین‌المللی به‌صورت قابل‌توجهی تقویت خواهد شد. ازاین‌رو بسیار منطقی است در شرایطی که هم توانمندی اعمال قدرت تهران به‌صورت راهبردی تغییر کرده است و هم حمایت‌های گسترده واشنگتن در پیشبرد جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای عربستان وجود ندارد، ریاض دستورکار‌های سیاست خارجی خود را تغییر داده و روی به مذاکره با تهران آورده است.

این کارشناس مسائل غرب آسیا می گوید شروع مذاکرات و کاهش تنش‌ها موضوعی متفاوت از تعمیق و گسترش روابط به‌منظور احیای تعاملات عادی بین دو کشور است. در این زمینه موضوع احیا یا عدم احیای برجام تاثیر بسیار زیادی بر تعاملات متحدان عرب آمریکا با تهران خواهد داشت و مادامی‌که پرونده هسته ای تهران به سرانجام نرسد، چشم‌اندازی برای تعمیق و عادی‌سازی روابط تهران و ریاض به‌طور خاص وجود ندارد.