تعلیق تصمیم‌گیری ضد ایرانی در بروکسل

در تاریخ پنج شنبه 29 دی ماه برای اولین بار پارلمان اروپا یک قطعنامه ضد ایرانی را به تصویب رساند و خواستار قرار گرفتن نام سپاه پاسداران ایران در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا شد. قطعنامه ای که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران آن را احساسی، تند و غیر حرفه ای و در تعارض با عقلانیت سیاسی و مدنیت توصیف کرد. البته قطعنامه های پارلمان اروپا الزام آور نیست و برای عملی شدن آن شورای اروپا باید تصمیم‌گیری کند و به همین دلیل پارلمان اروپا از شورای اروپا درخواست کرد که با چنین تصمیمی موافقت کند. در خصوص بسته چهارم تحریمی علیه ایران که در نشست دوشنبه سوم بهمن شورای وزیران خارجی اتحادیه اروپا تصویب شد همان‌طور که رویترز پیش‌تر پیش‌بینی کرده بود، سپاه در لیست تروریستی قرار نگرفت و نمایندگان اروپا در این نشست به تحریم 37 فرد و نهاد ایرانی بسنده کردند. زیرا به گفته برخی منابع باید بررسی های حقوقی بیشتری انجام دهند تا بتوانند سپاه را در لیست تروریستی قرار دهند.

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز از جمله چهره هایی است که معتقد است باید برای قرار دادن سپاه در فهرست تروریستی ادله و مدارک کافی وجود داشته باشد. بورل در این رابطه در نشست پیشین شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا در تاریخ سوم بهمن، در جمع خبرنگاران گفته بود: «نظرات جالب توجهی در این باره وجود دارد و موضوعی است که نمی توان بدون تصمیمی حقوقی، کاری درباره آن کرد. نمی توانیم بگوییم ما شما را تروریست می دانیم، چون از شما خوشمان نمی آید.» او تصریح کرد: «درباره موضوع تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران باز هم می گویم که این کار زمانی انجام پذیر است که دادگاهی در یکی از کشورهای عضو، حکمی حقوقی در این زمینه صادر کند. باید محکومیتی عینی و منسجم انجام شود؛ سپس در سطح اتحادیه اروپا بررسی می کنیم.» البته این اظهارنظر بورل به مذاق برخی از مقامات اروپایی خوش نیامد اما به هر حال این مقام رده بالای اتحادیه اروپا حتما دلایلی دارد که می خواهد مانع از این اقدام علیه سپاه شود. همچنین طبق قوانین، اتحادیه اروپا نمی تواند بدون مجوز دادگاه یکی از کشورهای عضو یک نهاد دولتی را تروریستی اعلام کند.

چه کسانی پروژه ضدایرانی را پیگیری می‌کردند؟

پس از آنکه از سوی چند مقام اروپایی مطرح شد که باید موانع حقوقی قرار گرفتن سپاه در فهرست تروریستی رفع شود، روز یازدهم بهمن ماه، روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز به نقل از چند مقام مطلع از موضوع گزارش داد که اتحادیه اروپا در حال بررسی راهکار قانونی برای قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست به اصطلاح تروریستی این اتحادیه است. اقدامی که به شدت از سوی فرانسه و آلمان حمایت می‌شود. فایننشال تایمز در ادامه نوشت: «این اقدام که به میزان زیادی از سوی فرانسه و آلمان، به عنوان دو عضو برجام حمایت می‌شود، در پاسخ به ادعاها مبنی بر کمک نظامی ایران به روسیه در جریان جنگ علیه اوکراین و همچنین برخورد نیروهای ایرانی با معترضان است.» اما امروز فضا تغییر کرده است؛ یعنی نه تنها در بسته پنجم تحریمی اتحادیه اروپا خبری از قرار دادن نام سپاه پاسداران در لیست تروریستی نیست بلکه آلمان نیز در زمره کشورهایی قرار گرفته که می گوید باید ادله کافی برای این اقدام وجود داشته باشد. هر چند وزارت خارجه آلمان روز 30 دی ماه هم اعلام کرده بود که قرار دادن سپاه در چنین فهرستی با موانع حقوقی روبه رو است.

چرا عقب نشستند؟

وزیر امور خارجه آلمان پس از نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا گفت که مبنایی قانونی برای قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست تروریستی اروپا وجود ندارد. به گزارش ایسنا، خبرگزاری دویچه وله نوشت، آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان در اظهاراتی در بروکسل درباره موضوع قرار دادن نام سپاه پاسداران ایران در فهرست سازمان های تروریستی اتحادیه اروپا گفت: «در حال حاضر، در اتحادیه اروپا مبنای قانونی برای قرار دادن سپاه پاسداران در این فهرست ندارد.»

دلایل امتناع اروپا

چرا اتحادیه اروپا از تروریستی اعلام کردن سپاه امتناع می‌کند؟ شاید یک دلیل آن به واکنش احتمالی ایران بازمی‌گردد و دلیل دیگر آن نیز بسته شدن فضای احتمالی مذاکرات احیای برجام است. همچنان‌که از همان ابتدا که بحث تروریستی اعلام شدن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط اتحادیه اروپا مطرح شد، بارها مقامات ایرانی در مورد عواقب آن به بروکسل هشدار دادند. در این رابطه سوم بهمن ماه بود که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در ششمین کنفرانس تاریخ روابط خارجی ایران گفت:«از حدود دو ماه پیش همزمان با تحریکات خارجی و دامن زدن به اغتشاشات توسط مداخله گران خارجی از عواطف مردم در فوت یک دختر ایرانی، موضوع قرار دادن سپاه در لیست به اصطلاح تروریستی مطرح شد. در گفت وگو با آقای بورل و مقامات اروپایی هشدار جدی داده شد که اگر در خصوص یک نهاد حاکمیتی ایران که نقش مبارزه با تروریسم داشته، بخواهند اقدامی انجام بدهند پاسخ ایران موثر و سخت خواهد بود.»

لذا برخی کشورهای اروپایی نسبت به این موضوع آگاه شده اند که تحریم سپاه، تصاعد بحران را در روابط تهران و بروکسل به دنبال خواهد داشت. همچنین نگرانی بعدی کشورهای اروپایی این است که اگر بخواهند سپاه را در فهرست تروریستی قرار دهند این احتمال به صورت قوی وجود دارد که روزنه مذاکرات در آینده بسته شود. جوزپ بورل نیز قبل تر درباره این تلاش های اروپا برای تروریستی اعلام کردن سپاه و تاثیر آن بر مذاکرات احیای توافق هسته ای تاکید کرده بود که چنین کاری اوضاع پیرامون مذاکرات برجامی را دشوارتر می‌کند. زیرا سپاه بخشی از ارگان های رسمی و نظامی کشور است و قرار گرفتن آن در لیست تروریستی با واکنش ایران مواجه خواهد شد.

همچنین با این کار چشم انداز هرگونه مذاکره احتمالی حتی به گونه ا ی که طرف های غربی بتوانند پیش‌نویس مرداد ماه بورل را به روز‌رسانی کنند، از بین خواهد رفت. در نهایت اتحادیه اروپا نمی خواهد تمامی کانال های تعاملی با ایران را مسدود کند و چنانچه سپاه در فهرست تروریستی قرار بگیرد، امکان مذاکرات احتمالی در حوزه‌های مختلف از بین خواهد رفت. زیرا تعاملات اروپا با ایران متفاوت از آمریکاست و اروپا نمی خواهد همه مسیرهای تعامل با ایران را مسدود کند. همچنین اروپا می داند که بازگشت از این مسیر برایشان دشوار خواهد بود.

شاید وقتی دیگر

کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایرانی، در این‌باره به «دنیای اقتصاد» گفت:«به لحاظ تکنیکال قرار نبود در این نشست درخصوص اینکه سپاه در لیست تروریستی قرار بگیرد یا خیر، اقدامی انجام شود و این بسته پنجم در ادامه چهار بسته قبلی بود که مسائل حقوق بشری و مرتبط با مسائل اوکراین را مدنظر قرار داشتند.» به گفته احمدی، بحث قرار دادن نام سپاه در فهرست تروریستی روال خاص خود را دارد و مستقل از بسته های پنج گانه است که پیش‌تر تصویب شد. وی توضیح داد: «‌در مورد تحریم سپاه باید کمیته ای تشکیل شود و پروسه ای را در سطح کارشناسی طی کند و در این بررسی‌ها در نهایت توصیه ای به شورای اروپا بکند که از نظر این گروه کارشناسی، سپاه بهتر است در لیست گروه های تروریستی قرار بگیرد یا خیر.

در این صورت شورای اروپا بر اساس جنبه های حقوقی و سیاسی تصمیمات لازم را خواهد گرفت.» احمدی معتقد است که این روال شروع شده و انجام می‌شود؛ اما روال تصمیم‌گیری از دو منظر حقوقی و فنی که گروه کارشناسی انجام می‌دهد باید طی شود. وی افزود:«‌گروه کارشناسی اگر به نتیجه رسید موانع حقوقی موجود اجازه انجام کار را می‌دهد شورای اروپا تصمیم لازم را خواهد گرفت.» دیپلمات پیشین ایرانی در نهایت گفت:«این مساله که در صورت تروریستی اعلام کردن سپاه توسط اتحادیه اروپا، برجام به خطر خواهد افتاد و احتمال عمیق تر شدن بحران وجود دارد، از نظر اروپا نیز مدنظر است. اما آنها این انگاره را دارند که اگر قرار بود با این اقدام یعنی تروریستی اعلام شدن سپاه، برجام منتفی شود ایران نباید با آمریکا دیگر وارد مذاکره چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم می شد؛ از این رو امروز اروپا این مساله را مدنظر قرار داده است و خیلی از جهت از بین رفتن روزنه های احیای برجام نگرانی ندارد.»

• درخواست آلمان از اتحادیه اروپا علیه سپاه پاسداران
• راه پر پیچ و خم چشم آبی‌ها
• خروج ایران از NPT؟ / امیرعبداللهیان: احتمال انجام هر اقدام تقابلی متصور است
• ادعای وزیر خارجه آلمان درباره هدف اصلی تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران
• بسته جدید تحریمی آلمان علیه ایران