تعویض ناترازی گاز با برق

فعالان حوزه فولاد و سیمان به عنوان صنایعی که بیشترین مصرف را دارند، محدودیت‌های گاز در ماه‌های پیش‌رو را سخت‌تر از سال گذشته پیش‌بینی می‌کنند. از طرف دیگر مسوولان شرکت ملی گاز مدعی هستند که امسال وضعیت ذخایر نسبت به سال گذشته بهبود یافته و شرایط بهتری در انتظار فعالان صنعتی است. توانیر نیز تامین برق را مشروط به وضعیت تامین گاز می‌کند.

کاهش تاب‌آوری صنایع فولادی

علیرضا رحیم، مدیرعامل شرکت فولاد هرمزگان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: محدودیت‌های گاز برای صنایع فولادی هنوز اعمال نشده است، اما به نظرمی‌رسد که این محدودیت‌ها سخت‌تر از سال قبل خواهد بود و طبیعتا افزایش پیدا می‌کند. با تکرار این موضوع در سال‌های گذشته شرکت‌ها با پیش‌بینی محدودیت‌های گاز، برنامه‌ریزی‌هایی انجام می‌دهند. برای مثال اورهال را به این مواقع موکول می‌کنند و یا از قبل مواد اولیه تامین می‌کنند تا با حداقل خاموشی‌ها مواجه شوند. بنابراین خود واحدها این شرایط را مدیریت می‌کنند، چون سرمایه‌گذاری در حوزه گاز انجام نشده و فرآیند زمان‌بری است.

مدیرعامل شرکت فولاد هرمزگان گفت: بحث احیای آهن اسفنجی شدیدا از محدودیت گاز متاثر می‌شود. شرکت‌ها راهکارهای مختلفی مانند ذخیره‌سازی گاز را درنظرگرفته‌اند. یکی از شرکت‌های تولیدی کشور متولی این کار شده است که یک تا یک و نیم ماه امکان ذخیره‌سازی گاز وجود دارد. این فرآیند آغاز شده است و باید منتظر خروجی آن باشیم. مطالعاتی نیز در حال انجام است و باید ارزیابی‌های اقتصادی انجام شود. ذخیره‌سازی با استفاده از گنبدهای نمکی که در کشور وجود دارد در حال بررسی است تا ذخیره‌سازی به صورت طبیعی صورت گیرد. جایگزینی متان با هیدروژن نیز یکی از بحث‌های جدی است که در حال حاضر با توجه به توسعه فولاد سبز در حال پیگیری است.

رحیم اضافه کرد: اخیرا برخی شرکت‌های بزرگ علاوه بر حوزه برق در توسعه میدان گازی نیز ورود کرده‌اند. امیدوارم که این رویه به سایر واحدها تعمیم پیدا نکند. چرا که واحدهای صنعتی این ظرفیت را ندارند که بخواهند در همه حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. باید بدانیم که بنگاه‌های اقتصادی حوزه فولاد آنقدر توان برای صرف هزینه‌های مازاد را ندارند و تاب آوری آنها کاهش یافته است. رحیم گفت: البته گویا طبق گزارش‌های وزارت نفت ذخیره‌سازی در حوزه سوخت به نحو مقتضی انجام شده و احتمالا امسال در نیمه دوم سال قطعی گاز نسبت به سال گذشته کمتر باشد. دولت هم برای عبور از این وضعیت راهکارهایی مانند بحث اوراق صرفه‌جویی گاز را مطرح کرده است که عدد بالایی است و تقریبا دو برابر هزینه دارد.

تشدید محدودیت گاز صنایع

یک فعال حوزه فولاد نیز درخصوص زمان آغاز محدودیت‌های گاز گفت: هنوز ابلاغیه‌ای درخصوص محدودیت‌ها دریافت نکرده‌ایم. پیش‌بینی‌هایی از آغاز محدودیت‌ها از 15 مهرماه وجود دارد. اما این احتمال وجود دارد که محدودیت‌ها با یک ماه تاخیر از 15 آبان اعمال شود. به نظرمی‌رسد با تاخیر یک‌ماهه در آغاز محدودیت‌های گاز مسوولان به دنبال دستاوردسازی هستند.

به گفته وی، مجموع محدودیت‌های برق و گاز سال گذشته باعث عدم‌النفع سه‌میلیارد دلاری صنایع فولادی شد. پیش‌بینی ما این است که در سال جاری این وضعیت تشدید و اوضاع بدتر می‌شود. مسوولان امسال مدعی کاهش محدودیت‌های گاز شده‌اند که باید منتظر بمانیم تا مشخص شود که چقدر موفق هستند. وی گفت: نمی‌توان یک نسخه یکسان برای تمام واحدهای صنعتی درخصوص محدودیت گاز شرکت‌ها تجویز کرد. محدودیت گاز از یک مقدار بیشتر شود تفاوتی با تعطیلی و توقف تولید ندارد. شرکتی که چند کوره دارد یک کوره را می‌تواند خاموش کند. اما برای شرکتی که تک کوره است نباید محدودیت‌ها از یک میزانی کمتر شود. روشن کردن کوره احیا سه روز زمان می‌برد.

به گفته وی، در استان‌ها بحث محدودیت گاز برای صنایع توسط کارگروه انرژی و استانداران با اقداماتی مانند گنجاندن برنامه‌های تعمیرات در بازه زمانی اعمال محدودیت‌ها، مدیریت می‌شود. استان‌های جنوبی وضعیت بهتری از استان‌های شمالی دارند. چرا که محدودیت‌های مصرف خانگی به دلیل گرمای این مناطق کمتر است و این مورد ذاتا طبیعی و از مزیت‌های اقتصاد دریامحور است.

این فعال حوزه صنعت فولاد درخصوص احتمال محدودیت برق برای صنایع فولادی در فصول سرد سال نیز گفت: زمانی که صنایع گاز نداشته باشند، تولید کاهش می‌یابد و به تبع آن مصرف برق هم کمتر می‌شود. در نتیجه دیگر نیازی به تعیین محدودیت‌ها نیست و ناخودآگاه این محدودیت اعمال می‌شود. گاز در واحد احیا و برق بیشتر در فولادسازی کاربرد دارد. در واقع به دلیل کمبود تولید آهن اسفنجی در بخش احیا که گاز بیشتری مصرف می‌کند، فولادسازی خوراک کافی ندارد، کمتر کار می‌کند و میزان برق کمتری مصرف می‌شود. وی گفت: بیشترین میزان مصرف گاز مربوط به بخش خانگی است. وقتی قدرت خرید مردم افزایش پیدا کند، مصرف هم افزایش پیدا می‌کند. تا زمانی که قیمت برق و گاز خانگی رشد نکند، نمی‌توانیم انتظار صرفه‌جویی در بخش خانگی و به تبع آن نجات صنعت را داشته باشیم.

محدودیت‌های زودهنگام برای سیمان

یک فعال حوزه سیمان نیز به «دنیای اقتصاد» گفت: در سال جاری محدودیت گاز صنعت سیمان از اول اردیبهشت ماه آغاز شده است و این وضعیت در مهر و آبان ماه تشدید می‌شود. در اردیبهشت ماه گاز کارخانه‌های سیمان مستقر در 5 استان قطع شد. در شهریور امسال نیز حدود 40 درصد محدودیت در صنعت سیمان اعمال شده است.

وی افزود: محدودیت‌های گاز هر سال تشدید می‌شود. به‌طوری که در سال 1402 از نیمه دوم آبان، سال 1403 از نیمه دوم مهر ماه و سال 1404 از اول اردیبهشت ماه محدودیت گاز اعمال شده است. وی در ادامه گفت: در مهر ماه سال گذشته 20 درصد محدودیت وجود داشت. در حال حاضر با 50 درصد محدودیت مواجه شده‌ایم. با توجه به تجربه سال‌های گذشته قطعا در ماه‌های آینده این وضعیت تشدید می‌شود. نگرانی صنعت آن است که گاز مورد نیاز شرکت‌هایی که ممنوعیت مصرف مازوت دارند تامین نشود که مشکل جدی است.

این فعال صنعت سیمان تصریح کرد: به دلیل محدودیت گاز مجبور به استفاده همزمان از مازوت شدیم. به همین علت فرصت تکمیل مخازن ذخیره مازوت فراهم نشد و حدود 60 درصد مخازن ذخیره‌سازی شده است. ذخایر سوخت در فصل سرد سال پشتوانه پایداری واحدهای صنعتی است و نوسانات دریافت سوخت را جبران می‌کند. هر چقدر ذخایر سوخت افزایش یابد به نفع صنعت است. وی با بیان این که محدودیت گاز طی پاییز و زمستان امسال تشدید می‌شود، گفت: صنعت سیمان ظرفیت تولید 90‌میلیون تن را در سال دارد، اما در سال 1402، 76‌میلیون تن و در سال 1403، 72‌میلیون تن سیمان تولید شده است. در سه‌ماهه ابتدایی امسال نیز تولید سیمان ده درصد منفی بوده است و روند کاهشی تولید را تجربه کردیم.

ابهام در تامین گاز نیروگاه‌ها

عبدالامیر یاقوتی، مدیرکل مدیریت انرژی و برنامه‌ریزی امور مشتریان شرکت توانیر درخصوص وضعیت تامین برق صنایع در فصول سرد سال به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: در ماه‌های خنک سال مصرف برق به شدت کاهش پیدا می‌کند. به‌طوری که به افت 45 درصدی در مصرف می‌رسیم. معمولا محدودیت چندانی برای تامین برق در ماه‌های سرد سال وجود ندارد.

یاقوتی گفت: ورودی نیروگاه‌ها عمدتا گاز است که طبیعتا منوط به بخش دیگری از حوزه انرژی می‌شود که باید وضعیت این بخش را هم در نظر گرفت. حوزه گاز با حداکثر توان در بخش پالایش و انتقال گاز و سایر فرآورده‌های نفتی همکاری می‌کند. اما به‌دلیل مصرف بالای گاز در زمستان به دلیل انحراف از مصرف بهینه و مشکلاتی که در زیرساخت‌ها و تجهیزات وجود دارد، به راحتی نمی‌توان مساله ناترازی را بدون توجه به بحث مدیریت مصرف و زیرساخت‌ها حل کرد. بنابراین اگر محدودیتی درخصوص تامین گاز وجود نداشته باشد، مانعی برای تامین برق مورد نیاز وجود نخواهد داشت.