تغییرات اقلیمی چه تاثیراتی بر زندگی انسانها دارد؟
تغییرات اقلیمی تغییراتی نگران کننده و هشداردهنده هستند که در کشور آن را تجربه کردهایم و تبعات آن خشکسالی و آتشسوزیهای فراوان بوده است.
سازمان ملل هر ساله 24 اکتبر را به عنوان روز جهانی مبارزه با تغییرات اقلیمی نامیده است. تغییرات اقلیم در واقع وقایع طبیعی بوده که در جهان رخ میدهد و می تواند عواقب خوبی را به همراه نداشته باشند؛ به طور مثال آتش سوزی، خشکسالی و غیره. معمولا تغییرات آب و هوایی که ناشی از فعالیت های انسانی است تجربه شده است و بیشترین هزینه تا به الان تحمیل شده است.
از مهمترین تاثیرات اقلیمی میتوان بر منابع آب، کشاورزی و دامداری، امور بهداشتی، جنگلها و تنوع زیستی اشاره کرد. تغییر زمانی و مکانی بارشها، تغییر نوع بارشها، تغییر جریانهای سطحی و زیرزمینی، گسترش پدیده گرد و غبار، گسترش وسیع فرونشست زمین و.. از اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی است.
فعالیتهای انسانی و تغییر اقلیم بر سطح آب اقیانوسها و دریاها هم تاثیر میگذارد، به گونهای که سبب آب شدن یخ در قطب، بالا آمدن آب دریاها و از بین رفتن تعادل روی کره زمین شده است و هنگامیکه پارامترها و بخشهای مختلف روی کره زمین از تعادل خود خارج شوند، در بخشی از زمین خشکسالیهای متعدد و در بخشی دیگر ترسالیهای خارج از محدوده نرمال و طوفانهای شدید رخ میدهد و زندگی انسان را تحت تاثیر قرار میدهد.
به گفته صمدی، کارشناس محیط زیست تغییر شکل بارشها در پی تغییرات اقلیمی حتی میتواند موجب جابجایی فصلها شود و زنگ خطری برای زمین و ساکنان آن است.
او ضمن بیان اینکه گاهی آتشسوزیهای گسترده در جنگلها نیز متاثر از تغییرات اقلیم است، میگوید: بارشهای بیش از حد نرمال سبب افزایش نامتعارف سطح پوشش گیاهی میشود و این پوشش با گرم شدن هوا خشک و تبدیل به تودهای از بمبهای آتشین میشود که افزایش خسارات آتشسوزیهای جنگلی را به دنبال دارد.
تغییرات اقلیمی بر همه ابعاد زندگی اثر گذاشته است، اما زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیم قرار میگیرند. به گفته دکتر ساناز سهرابی زاده، عضو مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم زنان از نظر دسترسی به منابع و موقعیتهای اجتماعی و همچنین تصمیمگیری در حوزه مدیریت تغییرات اقلیم با مردان برابر نیستند.
او با اشاره به مطالعهای که توسط جمعیت جهانی جنسیت و اقلیم انجام شده است و پیامدهای تغییر اقلیم را بر مرگ و میر، بیماریهای عفونی، مشکلات سلامت روان و سلامت باروری نشان میدهد، میگوید: فقط در زمینه بیماریهای عفونی، مردان بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار گرفتند.
سهرابیزاده تاکید میکند: زنان در کاهش پیامدهای تغییرات اقلیمی نقش گستردهای دارند و میتوان با بهرهگیری از ظرفیت و توانمندی آنها به نتایج خوبی رسید.
جامعه جهانی بیش از سه دهه است که حساسیت خود را نسبت به تغییرات اقلیم افزایش داده است. به گفته داریوش گلعلیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست 17 کشور در دنیا دچار تنشهای آبی هستند و ایران نیز جزو 9 کشور آسیبپذیر در برابر تغییرات اقلیمی است، لذا لازم است تا خود را برای این تغییرات آماده کنیم. تغییرات اقلیم موجب افزایش آلودگی هوا و از طرفی آلودگی هوا موجب افزایش تغییرات اقلیم میشود.
برخی از بیماریها نیز متاثر از شرایط آب و هوا هستند و با تغییر فصلها کاهش یا افزایش پیدا میکنند و حتی گاهی اوقات از بین میروند. از اینرو هنگامیکه فصلها در پی تغییرات اقلیمی از ریتم طبیعی خود خارج میشوند، روی بروز بیماریها و اپیدمیها نیز اثر میگذارند.
انوشیروان محسنی بندپی، رئیس کمیته مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی میگوید حتی ویروس کرونا و شیوع گسترده آن نیز ارتباط مستقیمی با تغییرات اقلیم داشته است.
دکتر جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت و درمان به افزایش بیماریها در بحرانهای سیل یا حتی خشکسالی اشاره میکند و میگوید: با خشکسالی حشرات از بین میروند و موجب کاهش انتقال بیماریها میشوند، اما از طرفی با وقوع سیل حشرات افزایش مییابند و بیماریهای منتقله خود به خود افزایش خواهند یافت. همچنین بیماریهای منتقله از آب و غذا به دلیل کاهش مسائل بهداشتی افزایش مییابند.
او ابتلا به بیماری روحی روانی را از اثرات مهم تغییرات اقلیمی میداند و اظهار میکند: شاید بیش از هر چیزی این تغییرات بر روان انسان اثر بگذارد همچنین میزان مرگهای منتسب به گرما در افراد بالا 65 سال به 80 در هزار نفر میرسد، در حالی که در گذشته بسیار کمتر بوده است.
به گفته صمدی، کارشناس محیط زیست کشورهای مختلف دنیا به ویژه تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانهای باید متحد شوند و سیاستهای جامعی را برای کاهش تولید گازهای گلخانهای و بازگشت به شرایط طبیعی که بسیار زمانبر خواهد بود اتخاذ کنند. چنانچه این اتفاق رخ ندهد بر اساس مدلهای اقلیمی در آینده نزدیک آثار تغییرات اقلیم با شدت بیشتری طیف وسیعی از زمین را دربرمیگیرد و حتی بسیاری از نقاط کره زمین غیرقابل سکونت میشود.
به عقیده او در قدم اول باید قبول کنیم که این تغییرات روی کره زمین رخ داده است. پس از آن باید اقداماتی را برای سازگاری و کنترل اوضاع انجام دهیم. برای مثال در کشور ما در بخش کشاورزی با توجه به کمبود آب باید تغییراتی صورت گیرد و از کشتهای جایگزین که نیاز کمتری به آب دارند، استفاده کنیم. البته با توجه به اینکه تغییر اقلیم ماهیت جهانی دارد باید تصمیمات مشترکی برای کنترل آن گرفته شود. این در حالی است که متاسفانه برخی از کشورها زیر بار کاهش استفاده از سوختهای فسیلی و به دنبال آن کاهش تولید گازهای گلخانهای نرفتهاند و این مسئله معضلی برای کنترل تغییر اقلیم روی کره زمین است.
گلعلی زاده نیز اجرای برنامه اقتصاد کمکربن را بر کاهش گازهای گلخانهای موثر میداند و میگوید: این برنامه در سال 94 به تصویب رسید و تاکنون دو گزارش از آن منتشر شده است.
رئیس مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست بر ضرورت رفع دوگانگی بین مسائل محیط زیست و اجتماعی تاکید میکند چراکه تمامی مسائل مربوط به محیط زیست روی معیشت و مسائل اجتماعی نیز اثر میگذارد.
او همچنین تاکید میکند: موضوع محیط زیست صرفا مربوط به سازمان محیط زیست نیست و همه سازمانها و دستگاههای اجرایی مسئول هستند. در این راستا آییننامههای اجرایی نیز برای دستگاهها ارسال شده است، امید است در اجرای آنها اهتمام ورزند.
رسول زرگرپور، معاون اسبق امور آب وزارت نیرو علاوه بر بیان مطالب بالا به فرونشست زمین بر اثر تغییر اقلیم بر منابع آبی اشاره میکند و میگوید: در جهان، واحد فرونشست زمین بر حسب میلیمتر است، اما در ایران بر حسب سانتیمتر گزارش میشود. این روند سریع فرونشست زمین تبعات بسیار مخربی دارد، به گونهای که به آن زلزله خاموش میگویند.
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی محیط زیست