«تهران» چگونه میزبان فیلمسازان و فیلم‌های کوتاه جهان شد؟
چهل و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران در حالی به روزهای برگزاری خود نزدیک می‌شود که این رویداد در سال‌های اخیر با وجود لحاظ کردن معیارهای سخت‌گیرانه حضور چهره‌ها و برترین فیلم‌های کوتاه سینمای جهان را رقم زده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بیست و چهارم مهر ماه سال 1400 بود که در آستانه برگزاری سی و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران این رویداد به طور رسمی در نشست خبری‌اش به عنوان دروازه ورود به آکادمی اسکار معرفی شد. بدین ترتیب که برنده جایزه بزرگ بخش بین‌الملل جشنواره تهران به طور مستقیم برای حضور در فهرست فیلم‌های کوتاه رقابت اسکار معرفی می‌شود. این اتفاق باعث شد تا به آمار 4500 فیلم متقاضی بخش بین‌الملل آن دوره، تعداد 2100 فیلم اضافه شود و مشارکت قابل توجه فیلمسازان کشورهای صاحب سینما از اروپا و آمریکا به ثبت بیش از 6500 اثر در دوره سی و هشتم منجر شد.
در زمان اعلام این دستاورد 127 جشنواره اسکارکوالیفاید در جهان فعالیت داشتند که از این تعداد 67 جشنواره تنها در آمریکا برگزار می‌شدند و ایران به عنوان سومین جشنواره مسلمان بعد از مصر و ترکیه به این موفقیت نایل آمد. همچنین کره جنوبی، ژاپن، سنگاپور هم دیگر نمایندگان آسیایی بودند که رویدادهای سینمایی‌شان به فهرست جشنواره‌های مورد تایید آکادمی اسکار پیش از این پیوسته بود.
دستاورد معتبرترین رویداد بین‌المللی سینمای ایران در سال‌های بعد با ارتقای کمی و کیفی آثار متقاضی و راه یافته، با حضور چهره‌های شناخته شده سینمای کوتاه ایران و جهان ادامه یافت. در سال 1401 و در دوره سی و نهم تعداد 5012 اثر، آمار کل فیلم‌های ثبت نام شده در بخش بین‌الملل بود که با وجود شرایط خاص اجتماعی در آن سال و تلاش‌هایی واهی برای از بین بردن اتحاد اهالی سینمای کوتاه ایران، 2925 فیلم داستانی، 689 فیلم پویانمایی، 804 فیلم مستند و 594 فیلم تجربی از 131 کشور متقاضی حضور در بخش بین‌الملل جشنواره سی و نهم شدند. این آمار در حالی ثبت شد که عمدتا کشورهای اروپایی صدر فهرست بیشترین شرکت کنندگان در جشنواره تهران را به خود اختصاص دادند و فرانسه با 572 و اسپانیا با 401 رتبه‌های اول و دوم این بخش بودند. همچنین هند با 346، چین با 231 و آمریکا با 221 فیلم در ادامه این فهرست قرار داشتند.
اما دوره چهلم جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران پربارتر از هر زمان دیگری در تاریخ این رویداد برگزار شد. رسیدن به چهل سالگی و نمادین بودن این عدد در فرهنگ ایرانی‌اسلامی ما برای مفاهیمی چون بلوغ و تکامل باعث شد تا دست اندرکاران جشنواره چهلم بخش‌های متعددی برای این رویداد دوست داشتنی درنظر بگیرند. رونمایی از کتاب چهل سالگی، بخش ویژه "بر بال خاطرات" با مرور آثاری از فیلمسازان باسابقه و قدیمی سینمای کوتاه، بخش ویژه کتاب و سینما، گسترده‌تر شدن مسابقه و نمایشگاه عکس جشنواره که شکل رقابتی خود را از دوره سی و نهم آغاز کرده بود، بخش ویژه حمایت از فلسطین با نمایش فیلم‌هایی درباره مردم مظلوم غزه و جنایات رژیم صهیونیستی، کارگاه‌های هوش مصنوعی و فیلمسازی با موضوعات متنوع، نشست‌های تخصصی و... همه و همه از جمله این اقدامات بود.
علیرغم همه این موفقیت‌ها اما بدون اغراق می‌توان مهم ترین دستاورد دوره چهل و یکم را افزایش و ارتقای کمی و کیفی آثار بخش بین‌الملل در نظر گرفت. آمار 7216 متقاضی برای حضور در این بخش و افزایش بیش از دو هزار فیلم نسبت به دوره قبل از آن موید این موفقیت بزرگ است که جایگاه جشنواره تهران را بار دیگر به سینماگران سراسر دنیا یادآور شد. نکته قابل توجه درباره این مهم، نه تنها ثبت این عدد بلکه سطح برگزاری و حضور آثاری بود که پیش از این در رویدادهای معتبر سینمایی از جمله جشنواره‌های کن، ونیز، تورنتو، لوکارنو، کلرمون، برلین، و... شرکت کرده بودند که مشخصا 9 اثر از مجموع 59 فیلم راه یافته به مسابقه سینمای بین الملل جشنواره چنین ویژگی داشتند. همچنین ترکیب و تنوع فیلم‌ها از پویانمایی و تجربی گرفته تا داستانی و مستند، تاکید بر مضامین و مفاهیم اخلاقی و انسان‌دوستانه به زبانی عامه‌فهم و جهانی، لحاظ کردن تنوع ژانر و برخورداری آثار از تکنیک‌ها و قواعد به روز سینمایی و تصاویر خلاق و خیال انگیز همه و همه امتیازاتی است که می‌توان به رویداد چهلم تهران در حوزه بین الملل نسبت داد.
به نظر می‌رسد مرور نام 9 فیلم کوتاهی که بعد از رونمایی در جشنواره‌های مطرح سینمای جهان به جشنواره تهران رسیدند و مورد استقبال قرار گرفتند، در این گزارش خالی از لطف نیست.
«سوزی در باغچه» پویانمایی 13 دقیقه‌ای به نویسندگی و کارگردانی لوسی سانکووا انیمیشن‌ساز اهل جمهوری چک است که در بخش رسمی نسل Kplus جشنواره فیلم برلین 2022 رونمایی شده و عنوان بهترین فیلم پویانمایی در جایزه شیرهای را از آن خود کرده بود، داستان دختربچه‌ای را روایت می‌کرد که در غیاب والدین خود یک روز با سگی سیاه آشنا می‌شود و باغی مرموز را کشف می‌کند.
پویانمایی کوتاه «از طرف ما» ساخته سیمون ماسی انیماتور ایتالیایی، اثر شاخص دیگری بود که بعد از رونمایی در جشنواره ونیز 2022 و کلرمون فران 2023 به جشنواره چهلم تهران آمد و اقتباسی از اشعار یوجینو مونتاله شاعر ایتالیایی برنده نوبل ادبیات را دربرمی‌گرفت و در خلاصه داستان آن آمده بود: تاریخ جریان دارد، تاریکی لباس ما را خیس می‌کند.
نکته جالب درباره «از طرف ما» این بود که روایتش را ویم وندرز فیلمساز مشهور آلمانی برعهده داشت.
فیلم «یک روز روشن آفتابی» در 20 دقیقه، محصول مشترکی از آمریکا و چین در سال 2023 است که به کارگردانی یوپنگ او فیلمساز جوان چینی ساخته شده و در جشنواره چهلم فیلم کوتاه تهران حاضر بود. «یک روز روشن آفتابی» پیش تر در بخش سینه‌فونداسیون جشنواره فیلم کن 2023 رونمایی شده بود و روایتی از تغییر زندگی یک مرد جوان توسط یک دختر به طور تدریجی را روایت می کرد.
فیلم 22 دقیقه‌ای «سیمو» اثر عزیز زورومبا فیلمساز کانادایی مصری‌تبار، از جمله آثار پرافتخار دوره چهلم جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران بود که در رویدادهای مختلفی درخشید. این فیلم محصول کانادا در جشنواره فیلم تورنتو 2022 رونمایی شد و جایزه بهترین فیلم کوتاه کانادایی را گرفت و سپس در جشنواره فیلم ساندنس و بخش نسل 14plus جشنواره برلین نیز پذیرفته شد. این اثر، جزو فیلم‌های کوتاه محبوب دنی ویلنوو فیلمساز شاخص هالیوود به شمار می‌رود و ایلیا غفوری آهنگساز ایرانی شاغل در هالیوود در این اثر همکاری داشت.
فیلم «لطفا پشت خط بمانید» به نویسندگی و کارگردانی تان سی دینگ در 18 دقیقه، محصولی از مالزی است که در بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره بین‌المللی کلرمون - فران و بخش افق‌های جشنواره فیلم ونیز حضور داشت و به چهلمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران راه یافت.
این فیلم روایتگر ماندن یک کلاهبردار جوان تلفنی، در یک موقعیت پیچیده اخلاقی بر سر دوراهی را دربر می‌گرفت.
فیلم 15 دقیقه‌ای «لطفا یک کاریش بکن» محصول مشترک سوییس و پرتغال در سال 2023به نویسندگی و کارگردانی دنیل سوارس در ادامه حضورهای بین‌المللی خود بعد از جشنواره فیلم لوکارنو به جشنواره تهران 40 آمد و درباره کلودیا زن مهاجر پرتغالی بود که همزمان با تمیز کردن طاقت‌فرسای اقامتگاهی در کوه‌های آلپ سوییس، با رئیس زورگویش، دختر لج‌بازش و بادهای سخت کوهستانی دست‌وپنجه نرم می‌کرد.
فیلم «اگرچه شب است» محصول مشترک اسپانیا و فرانسه که پیش از این در جشنواره سن سباستین و بخش اصلی فیلم‌های کوتاه جشنواره کن نمایش داده شده بود، در چهلمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به نمایش درآمد. گیرمو گارسیا لوپز کارگردان این فیلم بوده که برنده جایزه پرنسس ژیرونا در هنر و ادبیات است و پیشتر برای اولین فیلم مستندش به نام «تعادل شکننده» بسیار دیده شده و در جشنواره‌های ایدفا و ادینبورگ و جوایز گویا تحسین شده بود.
ویکتوریا لامرز تدوینگر فیلم «اگرچه شب است» نیز همکار هایده صفی‌یاری در تدوین فیلم سینمایی «همه می‌دانند» اصغر فرهادی بوده است.
فیلم دیگری به نام «وقتی جنگ تمام شود» از سیمون ماسی انیماتور صاحب سبک ایتالیایی نیز در بخش فیلم‌های مسابقه بین‌الملل جشنواره چهلم دیده شد. این فیلم نیز در 5 دقیقه، اثری با مایه‌های سیاسی و تاریخی بود و مانند «از طرف ما» در بخش خارج از مسابقه جشنواره فیلم ونیز 2022 حضور داشت و همراه با آن، جایزه سندیکای روزنامه‌نگاران ایتالیا را دریافت کرد.
فیلم «معدود» ساخته گونور مارتینسدوتر شلوتر فیلمساز ایسلندی نیز عنوان فیلم دیگری از آثار شاخص بخش بین الملل چهلمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران بود که در بخش اصلی فیلم‌های کوتاه جشنواره فیلم کن رونمایی شد و نامزد دریافت نخل طلای بهترین فیلم کوتاه بود. این فیلم در جشنواره فیلم تورنتو نیز حضور داشت. جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران در آستانه برگزاری دوره چهل و یکم و طبق روال هر ساله به زودی آمار آثار متقاضی بخش بین‌الملل را اعلام خواهد کرد و با توجه به رشد کمی تعداد آثار در بخش ملی پیش بینی می‌شود مسابقه سینمای بین‌الملل این رویداد نیز با رشد آماری و البته کیفی مواجه شود.
چراکه بازخوردها و جمع بندی عملکرد جشنواره تهران در دوره چهلم بیش از قبل جایگاه معتبرترین رویداد سینمای ایران در جهان را بین سینماگران و اهالی‌اش تثبیت کرده است.
علاوه بر این، اضافه شدن بخش ویژه هوش مصنوعی و واقعیت مجازی به بخش بین‌الملل این رویداد و در نظر گرفتن حوایز درخور و ویژه برای منتخبان این بخش، واکنش بهنگام و درست جشنواره تهران به بهره گیری ناگزیر از فناوری‌های روز دنیا را نشان می‌دهد؛ فناوری‌هایی که مسیر دشوار فیلمسازی را برای فیلمسازان تسهیل و البته پیچیده خواهند کرد اما راهی به جز روی خوش نشان دادن به آن‌ها نیست چون سینمای کوتاه ایران همواره پیشرو و خلاق بوده و ادامه دهنده این مسیر است.