تولید و انتشار گرد و غبار در دالان جنوب خراسان شمالی / لزوم احیای بیولوژیک طبیعت مبتنی بر مطالعات ملی در دست اجرا

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصراترک، خراسان شمالی طی 98 روز گذشته از سال 1401، برای چندمین بار با آلودگی هوا و آسمانی غبار آلود مواجه شد.

شاخص کیفیت هوا طی چند روز گذشته تا به حدی کاهش یافته و نامطلوب شده است که سازمان محیط زیست استان اعلام کرد که گروه های حساس تا حد امکان از منازل خود خارج نشوند.

هرچند که عوامل اقلیمی از جمله کمبود بارش ها، خشکی زمین، وزش باد و بروز گرد و غبار محلی و خارج از استان طی چند سال اخیر، خراسان شمالی را در فهرست استان های غبار آلود جای داده است، با این وجود، سال ها است که کارشناسان، فعالیت های کشاورزی سنتی در استان همچنین فعالیت سنگ شکن ها و دیگر واحدهای صنعتی در پیرامون مناطق مسکونی از جمله شهر بجنورد که در یک جغرافیای کاسه ای قرار دارد را از علل تولید ریزگردها و آلوده کردن هوا در آسمان استان اعلام کرده اند.

با توجه به اینکه هنوز وضعیت هوای خراسان شمالی در فصول بهار و تابستان به وضعیت وخیم استان های درگیر آلودگی هوا از جمله استان خوزستان مبتلا نشده است، با این وجود، تجربه آلودگی هوا در بهار امسال و سال های اخیر هشدار لازم را به استان داده است که در صورت بی توجهی به گذر زمان و بکار نگرفتن راهکارهای لازم برای مدیریت و کنترل عللی که باعث بوجود آمدن این وضعیت شده اند به سرنوشت استان هایی همانند خوزستان مبتلا خواهیم شد.

هرچند که سال ها وضعیت کانون های تولید و گرد و غبار در استان توسط اداره کل منابع طبیعی همچنین وضعیت آلودگی هوا در مرکز استان از سوی اداره کل محیط زیست استان برای مردم تشریح شده که برای کنترل و مدیریت آلودگی هوا چه اقداماتی انجام شده و باید انجام شوند، در عین حال، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی نیز از سال 96 درباره آلودگی هوا و روش های مدیریت و کنترل تولید آلودگی هوا در استان یک طرح مطالعات ملی را در دستور کار قرار داده است تا با تکمیل این مطالعات، راهکارهای کارشناسانه و فنی برای بهبود وضعیت هوا و حذف علل بوجود آمدن این وضعیت بکار گرفته شوند.

در همین باره، سید جواد میری سلیمان، کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در گفت و گو با عصراترک به وقوع آلودگی هوا طی چند روز اخیر در خراسان شمالی اشاره و اظهار کرد: علل بروز دوباره آلودگی هوا در استان به علت وجود ذرات گرد و غبار که بیشتر ناشی از فعالیت های صنعتی هستند، بوده است.

میری سلیمان با بیان اینکه منشاء تولید این ذرات گرد و غبار در هوا که منشاء داخل و خارج استانی دارد، گفت: شدت اصلی در بروز این آلودگی با منشاء خارج استانی است که البته افزایش گرمای هوا و نوزیدن باد نیز وضعیت آلودگی هوای در استان را طی چند روز اخیر شدیدتر کرده است.

وی تصریح کرد: درصورتیکه در استان تله های رسوب گیر نصب شوند می توان به درستی تشخیص داد که چند درصد از گرد و غبار موجود در هوای استان با منشاء داخل استانی و چند درصد دیگر از این آلودگی گرد و غبار با منشاء خارج استانی است.

در عین حال، کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در ادامه به اجرای طرح ملی مطالعات شناسایی کانون های داخلی مولد گرد و غبار و ارائه راهکارهای مدیریتی و اجرایی کنترل آن در استان اشاره کرد.

وی گفت: انجام این مطالعات ملی با سه رویکرد شناسایی اولیه کانون های گرد و غبار داخلی و خارجی در استان طی مدت پنج سال همچنین پایش مستمر این کانون ها و وضعیت آنها طی مدت 20 سال و اقدامات مدیریتی و اتخاذ راهکارها برای کنترل تولید گرد و غبار در این کانون ها به سفارش سازمان جنگل ها و مراتع وزارت جهاد کشاورزی در دستور کار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی قرار گرفته است.

مساحت کانون های اصلی تولید گرد و غبار در استان واقع در شهرستان جاجرم 196 کیلو متر مربع

میری سلیمان بیان کرد: مطالعات این طرح ملی از سال 96 در خراسان شمالی آغاز شد که این مرکز تحقیقاتی در مرحله نخست طی مدت پنج سال (از سال 96 تا سال 1400) به انجام مطالعات شناسایی کانون های گرد و غبار داخل استان پرداخت.

وی عنوان کرد: گستره این کانون های تولید گرد و غبار شناسایی شده در استان از نیمه جنوب غربی شهرستان گرمه و جاجرم شروع می شود که یک پهنه و سیعی ای را در بر گرفته و به دنبال آن به صورت یک نوار باریک به سوی شهرستان اسفراین کشیده شده است و در همین شهرستان نیز قطع می شود.

این کارشناس افزود: از حاشیه جنوب غربی شهرستان گرمه و جاجرم، دالان گرد و غبار دیگر مناطق استان از جمله مناطق شمالی استان همچنین مناطق خارج از استان را در جهت وزش و سرعت باد تحت تاثیر قرار می دهد.

وی اعلام کرد: بر اساس مطالعات انجام شده در بخش نخست از این طرح مطالعاتی مساحت کانون های اصلی مولد گرد و غبار در استان واقع در دو کانون گردو غبار در جنوب شهرستان جاجرم 196 کیلو متر مربع است.

میری سلیمان افزود: مساحت مناطق مستعد ایجاد طوفان گرد و غبار دارای کلاس شدید در شهرستان جاجرم یک هزار و 100 کیلومتر مربع، در شهرستان گرمه 38 کیلومتر مربع و در شهرستان اسفراین نیز 135 کیلومتر مربع هستند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: مطالعات انجام شده در بخش نخست گویای این است که حجم بادبردگی خاک از این کانون ها به دیگر نقاط 3.73 کیلوگرم بر مترمربع در دقیقه همچنین میزان فرسایش خاک در این پهنه 12 متر بر ثانیه هستند.

تغییرات اقلیمی و اقدامات انسانی، جنوب استان را به کانون تولید گرد و غبار تبدیل کردند

این کارشناس تغییر کاربری زمین ها (تبدیل مرتع با پوشش گیاهی متوسط و غنی به زمین های کشاورزی به ویژه تبدیل به دیم زار و یا تبدیل به زمین های کشاورزی رها شده)، بهره برداری نامناسب از منابع آبی و فشار بر بهره گیری از منابع آبی، پایین بودن دانش فنی مردم و بهره برداران از خطرات تخریب زمین ها همچنین فقدان قوانین جامع برای بهره برداری از مراتع و عرصه های طبیعی را از علل بسیار مهم از رفتار انسان بر ایجاد کانون های تولید گرد و غبار در استان برشمرد.

وی همچنین خاطرنشان کرد: تغییرات اقلیمی، کاهش حجم بارندگی ها، تغییر نوع بارندگی ها (کاهش بارش برف) نیز بر روی میزان ذخیره منابع آبی در این پهنه برای تولید گرد و غبار در استان بسیار موثر بوده اند.

کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی تاکید کرد: تمامی علل یاد شده موجب شده اند در پهنه این کانون های تولید گرد و غبار استان که اشاره شد ساختمان خاک پوک بشود و میزان برداشت خاک به صورت غبار توسط باد بیشتر شود.

وی افزود: در این پهنه که بافت خاک ریزدانه تر شده، باد به راحتی آنها را برداشت می کند.

میری سلیمان یادآور شد: نتایج مطالعات بخش نخست برای ادارات کل محیط زیست و منابع طبیعی استان ارسال شدند.

لزوم راه اندازی پایگاه های سنجش فرسایش بادی در کانون های مولد گرد و غبار جنوب استان

وی در بخش دیگری از سخن خود به انجام بخش دوم از این طرح ملی نیز اشاره و اظهار کرد: این مرکز تحقیقاتی از سال 1400 مطالعات بخش دوم این طرح را آغاز کرده است که طی مدت 20 سال مطالعات این بخش ادامه دار خواهد بود.

کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی گفت: در بخش دوم از این مطالعات ملی، پایش و ارزیابی میزان گرد و غبار در پهنه و کانون تولید گرد و غبار استان باید انجام شود.

با این وجود، وی اعلام کرد: برای انجام مطالعات بخش دوم در پهنه و کانون های تولید گرد و غبار استان باید پایگاه های سنجش فرسایش بادی راه اندازی شوند تا پایش مستمر از وضعیت خاک، فرسایش خاک، خاک بردگی و وزش باد در این پهنه به منظور انتخاب راهکارهای لازم برای احیای بیولوژیک طبیعت انجام شوند.

میری سلیمان افزود: این در حالی است که با وجود گذشت یکسال از انجام مطالعات بخش دوم هنوز هیچ اعتبار ملی برای راه اندازی در منطقه میان دشت جاجرم به خراسان شمالی اختصاص نیافته است.

وی گفت: در حال حاضر در این دو کانون مد نظر فقط مطالعات پایش خاک انجام می شود درحالیکه پایش گرد و غبار نیز به آماده سازی زیرساخت ها و راه اندازی پایگاه های سنجش گرد و غبار بستگی دارد.

کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی تصریح کرد: انتظار است که حداقل استان در زمینه تامین زیرساخت ها و راه اندازی این پایگاه های سنجش تولید گرد و غبار حمایت مالی انجام دهد تا از تحقق اهداف و برنامه های این طرح ملی به منظور کنترل و مدیریت آلودگی هوا در استان به لحاظ زمانی عقب نمانیم.

طبیعت تخریب شده باید به وضعیت پیشین بازگردد

وی همچنین درباره بخش سوم از این طرح مطالعاتی نیز اظهار کرد: مبتنی بر انجام مطالعات در بخش دوم، راهکارها و روش ها برای کنترل تولید گرد و غبار در کانون های مولد که مشخص شوند، در بخش سوم از این طرح مطالعاتی نیز سهم هر دستگاه اجرایی برای بکارگیری راهکارها مشخص خواهد شد.

میری سلیمان گفت: راهکارهایی که انتخاب خواهند شد در سه دسته شامل راهکارهای قانون و مقررات، راهکارهای کاربردی برای کنترل و حفاظت از زمین و تعیین سهم هر دستگاه در مدیریت، تثبیت و کاهش تولید گرد و غبار در پهنه کانون های تولید گرد و غبار تقسیم بندی می شوند.

وی تصریح کرد: راهکارهایی که انتخاب خواهند شد باید وضعیت کنونی طبیعت تخریب شده در این پهنه را به وضعیت پیشین بازگردانند همچنین کاربری های زمین، تغییر معکوس داشته باشند.

کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی افزود: باید آگاهی و دانش فنی مردم و بهره برداران نسبت به بهره گیری از طبیعت با انجام ترویج و آموزش ارتقا پیدا کنند تا از تخریب سرزمینی جلوگیری شود.

میری سلیمان همچنین تصریح کرد: معیشت جوامع محلی ساکن در این پهنه و یا پیرامون آن باید تغییر و بهبود پیدا کند تا از وقوع فرسایش خاک و تولید گرد و غبار کاسته شود.

انتهای پیام /