جزئیاتی از سند 25 ساله ایران و چین

روزنامه خراسان در گزارشی آورده است: حالا روزنامه خراسان به مدارک موثقی در خصوص این سند دست یافته که نشان می دهد ابهام ها و ادعاها و عدد و رقم های مطرح شده درباره این سند، ساختگی بوده و در این پیش نویس که دو هفته قبل به تصویب دولت رسیده خبری از این مسائل نیست.

ادعاها درباره سند از کجا ریشه می گیرد؟

بررسی های خبرنگار خراسان نشان می دهد بیشتر خبرسازی ها در خصوص سند همکاری های راهبردی 25 ساله ایران و چین از سایت انگلیسی «پترولیوم اکونومیست» ریشه می گیرد. این رسانه غربی مدعی شده بود در این سند تهران و پکن برای سرمایه‌گذاری 400 میلیارد دلاری چینی‌ها در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی، صنعت و حوزه حمل ونقل ایران به توافق رسیده اند و شرکت‌های چینی برای حضور در هر گونه پروژه انرژی ایران در اولویت قرار خواهند گرفت. از دیگر دروغ های بزرگ این نشریه حضور قریب الوقوع پنج هزار نیروی امنیتی چینی برای حفاظت از منافع این کشور در ایران بود. به ادعای این رسانه انگلیسی، چین می‌تواند بخشی از تولیدات نفت، گاز و پتروشیمی ایران را با تخفیف تا حدود 32 درصدی خریداری و پولش را حداکثر تا دو سال پرداخت کند. بنا بر این ادعاها ایران این امکان را دارد که با کمک بانک‌ها، پول محصولات خود را به ارز مرجع تبدیل کند و چین به دنبال تخفیف 8 تا 12 درصدی بر مبنای نرخ مبادله دلار است. علاوه بر این شیطنت انگلیسی، در داخل کشور نیز برخی دچار اشتباه شدند و اظهاراتی را مطرح کردند که با متن سند و مدارکی که به دست ما رسیده، همخوانی ندارد. حجت الاسلام حسن نوروزی نماینده رباط کریم در مجلس اسفند سال قبل گفته بود مذاکراتی از سوی دولت در حال انجام بود که جزیره کیش به مدت 25 سال به چینی‌ها واگذار شود یا محمود احمدی‌نژاد چند روز پیش به قراردادی که به گفته وی «مخفیانه با طرف‌های خارجی منعقد شود» اعتراض کرد. به نظر می رسد شیطنت غربی ها برای سر درآوردن از این طرح و احیانا تلاش برای به هم خوردن چنین برنامه راهبردی مهمی میان ایران و چین باعث شده تا چنین دروغ هایی را به سند نسبت دهند و متاسفانه برخی در داخل ایران نیز در دام این نقشه افتادند.

آیا این فرایند محرمانه بوده است؟ نکته اول این است که در اعلام مراحل تدوین این سند تاکنون هیچ محرمانگی وجود نداشته است که افرادی ادعای کشف آن را داشته باشند. بهمن 94 و یک هفته پس از شروع اجرای برجام در سفر تاریخی «شی جین پنگ» رئیس جمهور چین به ایران بیانیه ای مشترک میان دو کشور تنظیم و منتشر شد که در بند ششم آن آمده است «نظر به اراده راسخ طرفین برای توسعه روابط دو کشور و با توجه به مکمل بودن ظرفیت های اقتصادی و همچنین وجود زمینه های مختلف همکاری در عرصه های انرژی، زیرساختی، صنعتی، فناوری و دیگر زمینه های مشترک، دو طرف توافق می کنند رایزنی ها و مذاکرات لازم برای انعقاد قرارداد همکاری های جامع 25 ساله را در دستور کار قرار دهند». از آن مهم تر این که «شی جین پنگ» موضوع همکاری های 25 ساله را در دیدار با رهبر انقلاب نیز مطرح کرد که ایشان هم ضمن تایید فرمودند: «توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط استراتژیک 25 ساله، کاملا درست و حکمت‌آمیز است». در شهریور 98 در سفر ظریف به پکن، پیش نویس ایران به طرف چینی داده شد که آن جا هم وزیر خارجه کشورمان در یک توئیت، خبر تقدیم پیش نویس این سند به چین را اعلام کرد. از شهریور 98 طرف چینی روی متن ایران کار کرد تا فروردین امسال که چینی ها پیشنهادهای شان را به ایران ارائه کردند و اول تیرماه در نهایت پیش نویس اولیه دوکشور به تصویب دولت رسید و خبرش هم از سوی سایت دولت و هم سخنگوی دولت به صورت رسمی اعلام شد. این ها نشان می دهد قرار نبوده سند در خفا تصویب شود ضمن این که برای تدوین چنین سند مهمی بسیاری از دستگاه ها و بخش های داخل و خارج دولت دخیل هستند و حداقل در قسمت های مربوط به خود مطلع بوده و نظر کارشناسی داده اند.

آیا این سند توسط 2 کشور امضا شده است؟ نکته بعدی این که ادعاهایی از جمله این که در سفر ظریف به چین سند امضا شده یا دولت سند را تصویب کرده درست نیست زیرا همان گونه که به طور رسمی نیز اعلام شده این پیش نویس است و بازهم باید دو طرف نظر نهایی را بدهند و قطعا مواردی هم برای مذاکره حضوری باقی خواهد ماند. نکته دیگر این که می گویند چرا جزئیات سند منتشر نمی شود یک دلیل همان موضوع نهایی نشدن سند است و دلیل دیگر این که در هر توافقی باید رضایت دو طرف کسب شود و در این موضوع نیز شنیده های ما حاکی است از آن جایی که با علنی شدن موضوع، آمریکا فشارهایش را شدت خواهد بخشید تا سند از بین برود، بنابراین چینی ها تاکنون موافق انتشار آن نبوده اند. همچنین گویا قرار است سند به مجلس برود و نمایندگان نیز در جریان جزئیاتش قرار بگیرند. اما درباره ابهامات مطرح شده در پایگاه انگلیسی پترولیوم اکونومیست باید گفت که طبق مدارک موثقی که به رویت خبرنگار روزنامه خراسان نیز رسیده غیر از عدد 25 سال که مربوط به مدت اجرای این برنامه است در سند اصولا هیچ عدد و رقمی وجود ندارد و به صورت منطقی نیز سندی که برای 25 سال تدوین می شود نباید عدد و رقم داشته باشد از این رو به نظر می رسد طرف های غربی برای آگاه شدن از مفاد سند به خلق چنین شایعاتی دامن می زنند. در این زمینه تسنیم نیز در گزارشی نوشت: «جریان‌هایی مثل آقای محمود احمدی‌نژاد نیز که غیب‌گویانه با سند تعامل با چین مخالفت می‌کنند، بخش دیگری از دست‌اندازهای دولت و به عبارت دقیق‌تر، موانع کشور در این زمینه خواهند بود. احمدی‌نژاد که خود در سال های 90 و 91 چراغ سبزهای متعددی به آمریکا برای مذاکره و بالاتر از آن «ارتباط» می‌داد از 92 به این سو تا زمانی که مذاکرات و برجام در جامعه رونقی داشت، سکوت کرده بود... وبه رغم آن که کارشناسانی نظیر رئیس اتاق ایران و چین می‌گویند، او خود معتقد به رابطه سطح بالا با چین بوده، در مقطع فعلی برای فاصله‌گذاری خود با سیستم، عجیب نیست که به مخالفت غیب‌گویانه و سیاست‌زده با همکاری راهبردی با چین بپردازد.»

سند حاوی چه برنامه هایی است؟ بر اساس اطلاعات موثق این سند با عنوان رسمی «برنامه همکاری های جامع ایران و چین» ثبت شده و حوزه های سیاسی، امنیتی، دفاعی، فرهنگی، کشاورزی، اقتصادی، علمی، جهانگردی، نفت و انرژی، زیرساخت های مخابراتی و فناوری ارتباطات، تجارت، بهداشت و سلامت و... را شامل می شود. در برخی از بندها صحبت از تسهیل سرمایه گذاری و فاینانس است و برخی از بندها از حمایت های متقابل سیاسی در مجامع بین المللی می گوید. در حوزه نظامی و دفاعی موضوعاتی همچون آموزش، انتقال فناوری های دفاعی، مبارزه با تروریسم و رزمایش مشترک آمده است. از نکات بسیار مهم این سند می توان به توافق بر سر تجارت با ارزهای ملی یاد کرد. همچنین در این سند بارها به طرح بزرگ چین به نام «یک کمربند - یک راه» (طرحی بر بستر مسیر جاده ابریشم) اشاره شده و این که ایران می تواند ضمن مشارکت فعال در این طرح جهانی، از فواید اقتصادی و صندوق اعطای وام این طرح نیز بهره مند شود. بر اساس این مدارک چین وارد کننده ثابت نفت از ایران خواهد بود و ایران نیز باید نگرانی های چین برای بازگشت سرمایه گذاری خود را برطرف کند. ارتقای همکاری های بانکی، مالی و بیمه ای و گشایش شعبات بانک های ایران و تاسیس بانک مشترک ایران و چین به ویژه ایجاد پیام رسان ملی میان دو کشور به جای سوییفت نیز مطرح شده است. کمک به ساخت خط آهن در نقاط مختلف کشور، افزایش صادرات فراورده های نفتی به چین، کمک و سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت های انرژی فسیلی، سرمایه گذاری در تقویت کریدورهای راهبردی که از ایران می گذرند، سرمایه گذاری برای توسعه تولید و صادرات انرژی از ایران به کشورهای منطقه، مشارکت در توسعه همه جانبه سواحل مکران، کمک به ایران برای ایجاد نسل 5 اینترنت و تقویت شبکه ملی اطلاعات، سرمایه گذاری برای تولید انرژی های پاک در مناطق کویری ایران، کمک به توسعه صنعت صلح آمیزهسته ای کشورمان و سرمایه گذاری در تامین واگن مترو و ساخت خطوط مترو در شهرهای بزرگ و شهرهای جدید ایران از جمله بخش های مهم سند است.

ماجرای کیش و سند ایران و چین از نکات بحث برانگیز درباره سند، شایعه واگذاری 5 ساله جزیره کیش به چین است در حالی که در این متن راهبردی هیچ اشاره ای به کیش نشده و تنها در یک بند آمده «سرمایه گذاری و توسعه جزایر منتخب در حوزه گردشگری، صنایع پتروشیمی، شیلات و... توسط چین» که البته این جزایر نیز از سوی ایران و با توجه به مصالح و نیازهای ما انتخاب و معرفی خواهند شد.

هر چند در عالم سیاست، منافع تعیین کننده خط مشی های طرفین است و نباید به قول های شفاهی یا مواضع لفظی دلخوش بود اما در مجموع آن چیزی که امروز به عنوان " برنامه همکاری های جامع ایران و چین " در دست تدوین و نهایی شدن است اگرچه با تغییرات کوچکی نیز همراه خواهد بود اما می تواند یک نقشه راه روشن و یک ریل گذاری اصولی را برای روابط دو کشور مهم در دنیای آینده ترسیم کند. جایی که چین به عنوان قدرت اول اقتصادی دنیا در آینده نزدیک نمی تواند برای هر گونه برنامه جهانی، ایران را به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه غرب آسیا نادیده بگیرد بلکه دو طرف می توانند با روابطی مکمل و مستقل از قدرت های سنتی و سلطه گرغربی ضمن تامین منافع خود و منافع مشترک، در برابر فشارهای کشورهای سلطه گر نیز محکم تر از قبل ایستادگی کنند.

• مجلس شورای اسلامی
• برجام
• کیش
• چین
• وزارت امور خارجه
• شبکه ملی اطلاعات
• ایالات متحده آمریکا
• محمود احمدی نژاد
• رباط کریم