جنگل‌ها؛ پهنه‌های سبز در معرض خطر
تهران - ایرنا - جنگل‌ها نه فقط به عنوان گریزگاه‌های بشر برای رهایی از زندگی روزمره ماشینی بلکه به منزله پهنه‌های سبز نجات‌دهنده زمین از گرمایش و تغییرات اقلیم، امروزه خود با خطر نابودی روبرو هستند.
به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، جنگل‌ها پهنه‌های پوشیده از درخت هستند که 31 درصد از مساحت کل زمین را به خود اختصاص می‌دهند و به شکل نامتوازن در کل جهان پراکنده شده‌اند. تقریبا نیمی از مناطق جنگلی دست‌نخورده باقی مانده و 9 درصد از جنگل‌ها ارتباطی با دیگر مناطق ندارند.
جنگل‌های بارانی مناطق استوایی و جنگل‌های مخروطی مناطق معتدل کمتر دست‌خورده‌اند؛ در حالی که جنگل‌های پهن برگ مناطق گرمسیری و جنگل‌های بارانی معتدل بیشتر با مداخلات انسانی روبرو بوده‌اند.
جنگل‌ها؛ نمایشگاهی از تنوع زیستی بر زمین
تقریبا 80 درصد از مناطق جنگلی جهان در قطعاتی بزرگ‌تر از یک میلیون هکتار قرار دارند و 20 درصد بقیه در بیش از 34 میلیون قطعه در سراسر جهان واقع شده که بیشتر آنها گستره ای کمتر از هزار هکتار دارند. بیش از یک‌سوم آن جنگل‌های اولیه هستند، بیش از نیمی از جنگل‌های دنیا در پنج کشور برزیل، کانادا، چین، روسیه و آمریکا قرار دارند.
جنگل‌ها بیشترین تنوع‌زیستی را در خود جا داده‌اند، حفاظت از تنوع زیستی زمین به استفاده و رویکرد انسان‌ها به جنگل‌ها بستگی دارد. جنگل‌ها آشیانه 80 درصد از گونه‌های دوزیست، 75 درصد از گونه‌های پرندگان و 68 درصد از گونه‌های پستانداران هستند. نزدیک به 60 درصد از همه گیاهان آوندی در جنگل‌های استوایی دیده می‌شوند.
مانگروها یا کرنا (گیاهان زیستگاه‌های آبرفتی و آب شور ساحلی مناطق گرمسیری و زیر گرمسیری) محل زندگی گونه های مختلف ماهی‌ها و جانوران سخت‌پوست دریایی هستند.
نزدیک به یک میلیارد نفر در سراسر جهان تا حدی به مواد غذایی تولیدشده در جنگل وابسته هستند؛ مانند گوشت حیوانات وحشی، حشرات خوراکی، گیاهان، قارچ ها و حیواناتی که در جنگل زندگی می‌کنند و به طور معمول سطح بالایی از ریزمغذی‌ها در آنها وجود دارد.
سلامت و رفاه بشر رابطه مستقیم و نزدیکی با جنگل‌ها دارد. بیش از 28 هزار گونه گیاهی اکنون به عنوان گیاهانی با استفاده پزشکی ثبت شده‌اند و بسیاری از این گونه ها در زیست‌بوم‌های جنگلی یافت می‌شوند. با اینکه رفتن به جنگل برای سلامت جسم و جان انسان‌ها مفید است و برخی انسان ها رابطه عمیق روحی با جنگل‌ها دارند، جنگل‌ها می توانند خطرهایی نیز برای انسان ها داشته باشند. مالاریا، شاگاس یا تریپانوزومیازیس آمریکایی، بیماری خواب، ابولا بخشی از بیماری‌هایی است که با جنگل ها مربوط هستند.
بیشتر بیماری های عفونی جدید شامل سارس و ویروس نیز از بیماری‌های قابل انتقال به حیوان است که ظهور آنها می‌تواند با از دست رفتن مسکن حیوانات به دلیل تغییر در مناطق جنگلی و گسترش جمعیت انسانی در این مناطق و افزایش ارتباط انسان با زندگی حیوانات وحشی ظاهر شود.
مصرف و تولید پایدار؛ موضوع روز جهانی جنگل‌ها 2022
هر ساله 21 مارس (اول فروردین) به عنوان روز جهانی جنگل‌ها گرامی داشته می‌شود که این روز فرصتی برای یادآوری اهمیت و افزایش آگاهی نسبت به جنگل‌های زیبای جهان است. این روز هر ساله با موضوعات مختلفی معرفی و گرامی داشته می‌شود؛ مانند کاشت درخت، اقلیم و انرژی.
موضوع امسال روز جنگل‌ها، مصرف و تولید پایدار است. روز جهانی جنگل ها در مجموع عمومی سازمان ملل متحد سال 2012 تصویب و از سال بعد آن گرامی داشته شد.
این روز همچنین فرصت خوبی برای کشورها و مردم است تا به نوعی با ابتکارات ملی، منطقه ای، یا فردی از جنگل ها حفاظت کنند. پیش از آن، روز خاصی برای جنگل ها به نام روز جهانی جنگلداری وجود داشت که از سال 1971 و توسط سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) پیشنهاد داده شده بود. مرکز بین المللی تحقیقات جنگلداری از سال 2007 تا 2012 با ابتکار همکاری در زمینه جنگل ها (CPF) 6 بار روز جهانی جنگل ها را در شهرهای مختلف جهان برگزار کرد.
جنگل ها می‌توانند میزان زیادی از کربن را در خود ذخیره کنند که آنها را به راه‌حلی محبوب برای مبارزه با تغییر اقلیم و روند گرمایش زمین تبدیل کرده است، اما ذخیره کربن در جنگل‌ها و کاربردهای اجتماعی مرتبط با آنها تاحدی پیچیده است که باعث شده چالش هایی را برای کارکرد آنها به عنوان راهکار بهبود وضعیت اقلیم پدید آورد.
زیست کره زمینی تقریبا یک سوم از گاز کربن ساطع شده توسط موجودات و جنگل ها به‌تنهایی نزدیک به حدود 7.6 گیگاتون (هر گیگاتون 1,000,000,000 تن متریک است) از این کربن را سالانه ذخیره می‌کند با وجود این جنگل‌ها به دلیل مسایل ناشی از تغییر اقلیم و فشارهای انسانی و جنگل‌زدایی با تهدید روبرو هستند البته طرح‌های جنگل‌زایی برای افزایش پوشش جنگلی و کاستن از میزان کربن در حال انجام است که باید در مورد آنها هم به ملاحظاتی توجه کرد.
جنگل‌زدایی و جنگل‌زایی؛ آمار و ملاحظات
جنگل‌زدایی نگرانی مهمی هم از جهت وضعیت محیط زیست و هم سلامت انسان‌هاست؛ ضمن اینکه بر تغییر اقلیم نیز اثر دارد. گزارشی تازه منتشر شده از موسسه منابع جهانی نشان می‌دهد روند جنگل‌زدایی از جنگل‌های بارانی اولیه بین سال های 2012 تا 2019 تا 12 درصد افزایش یافته و جنگل های برزیل و اندونزی در قرن 21 بیش از بقیه کشورها کاهش یافته است.
بر اساس پژوهشی که اخیرا منتشر شد (16 اسفند 1400) صدمات ناشی از حدود 2 دهه خشکسالی در جنگل‌های آمازون و زیست‌بوم این منطقه به مرحله برگشت‌ناپذیر نزدیک شده است. بیش از سه‌چهارم از این مناطق جنگلی قابلیت احیای صدمات ناشی از خشکسالی و آتش‌سوزی و بازگشت به سلامت طبیعی خود را از دست داده است.
مناطق جنگلی آمازون که یکی از تنفس‌گاه‌های اصلی کره زمین است در جذب دی‌اکسید کربن نقش حیاتی دارد و حفظ این جنگل‌ها در مقابله با گرمایش زمین بسیار مهم است.
همزمان با افزایش روند جنگل‌زدایی طرح‌های زیادی هم برای کاشت جنگل‌ها به عنوان راهکار مبارزه با کاهش میزان کربن و مقابله با گرمایش زمین در حال انجام است؛ اما تحقیقات پیرامون جنبه‌های اجتماعی و کاربردی جنگل‌زایی نشان می‌دهد کاشت جنگل‌ها در حجم زیاد دشوار است.
یکی از نگرانی‌ها این است که سنجش میزان تاثیر این طرح‌ها به‌سختی ممکن است. افزون بر این پروژه‌های جنگل‌زایی باید نیازها و حقوق جوامع محلی را در نظر بگیرند. تضمین و اطمینان بخشی از حقوق بومیان این مناطق و در نظر گرفتن تاثیر جنگل‌زایی بر تساوی حقوق جنسیتی در این مناطق باید بخشی کلیدی از راهکارهای بهبود وضعیت آب‌وهوا بر مبنای زمین باشد.
افزون براین علاوه بر تلاش برای جنگل‌زایی، کاستن یا توقف روند جنگل‌زدایی نیز راهبردی مهم برای کندسازی روند تغییر جنگل‌هاست. مطالعات بی‌شماری شامل مطالعه اخیر سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تایید می‌کند مناطق محل سکونت بومیان شاهد جنگل‌زدایی کمتر بوده حتی در مقایسه با دیگر مناطق حفاظت‌شده است.
منابع:
1. Amazon Rainforest May Be Approaching a Critical Tipping Point, Study Finds - The New York Times (nytimes.com)
2. United Nations Forum on Forests» International Day of Forests
3. Forests in focus | Nature Climate Change
4. The State of the Worlds Forests 2020: Forests, biodiversity and people [EN/AR/RU] - World | ReliefWeb