حل مشکل تامین برق پایدار، یکبار برای همیشه

باورهای اشتباه درباره برق هسته ای از یک سو و چالش های بین المللی از سویی دیگر موجب شده تا نقش این فناوری در سبد تولید برق کشور رقم اندکی را به خود اختصاص دهد.

به گزارش خبرنگار مهر، با آغاز روزهای گرم سال، میزان مصرف برق در بخش خانگی روند صعودی به خود گرفته به طوری که 60 درصد از سهم برق تولیدی کشور در وسایل سرمایشی استفاده می‌شود. این در حالی است که امسال به دلیل کمبود بارندگی‌ها در سال آبی جاری، 35 درصد ذخایر سدهای کشور خالی است و حدود 4 هزار مگاوات از ظرفیت 5 هزار مگاواتی نیروگاه‌های برقآبی را نیز از دست داده ایم و این موضوع یعنی فشار مضاعف بر بخش صنعت برق کشور. از سویی دیگر همواره در روزهای فروردین و اردیبهشت با رشد مصرف برق 5 تا 7 درصد بود، اما در سال جاری این رقم به 22 درصد از ابتدای سال تاکنون رسیده است که رشد 3 تا 4 برابری را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد.

روند مصرف برق در ایران همانند بسیاری دیگر از حامل‌های انرژی، منطقی نیست و متأسفانه عادت‌های منطقی در این زمینه وجود ندارد. هرچند نهادهای ذی ربط با استفاده از ابزار فرهنگ سازی مداوم و ابزار قیمتی باید این روند مصرفی را به کانال منطقی هدایت کنند، اما افزایش تولید برق به عنوان حلقه ای برای هدایت اقتصاد کشور در مسیر توسعه یافتگی، نیز اهمیت ویژه ای دارد. چرا که به هر حال برق، آن هم در کشوری که زیرساخت نیروگاه‌های آن بر گاز استوار است، می‌تواند شکلی از ایجاد ارزش افزوده برای مواد خام گاز باشد. از سویی دیگر جغرافیای ایران نقش پررنگی در تبدیل شدن کشور به هاب انرژی ایفا می‌کند. پس اهمیت توسعه بخش تولید صنعت برق بر کسی پوشیده نیست چرا که ضمن تقویت زیرساخت‌های توسعه‌ای کشور، می‌تواند درآمد زایی قابل توجهی در بخش صادرات یا ترانزیت داشته باشد.

کدام روش تولید برق اقتصادی‌تر است؟

در بخش دیگر باید اقتصاد تولید برق را مورد بررسی قرار داد. در حال حاضر اکثر نیروگاه‌های کشور با زیرساخت گازی فعالیت می‌کنند که این گاز نیز با قیمت بسیار ارزانی در اختیار بخش نیروگاهی قرار می‌گیرد. هر چند تولید برق از گاز، شکلی از ایجاد ارزش افزوده برای گاز خام است، اما باید تاکید داشت که به هر حال برق نیز جزوه حلقه‌های نخست تولید خام با کمترین ایجاد ارزش افزوده است که البته وجود زیرساخت آن برای توسعه یافتگی ضروری به شمار می‌رود. طبق اصول اقتصادی، تولیدی را می‌توان اقتصادی دانست که بهره وری و ایجاد سود آن در نسبتی متعادل با هزینه سرمایه گذاری قرار داشته باشد. تأسیس یک نیروگاه گازی و تولید برق از آن هر چند برای ایران یک مزیت محسوب می‌شود اما در شکل ایده آل نیست.

به گزارش خبرنگار مهر، طبق بررسی‌های انجام شده در سال 2021 میلادی هزینه تولید یک کیلو وات ساعت برق در ایالت آنتاریو در شرق کانادا، از محل بیوانرژی ها، 25 سنت، خورشیدی 50 سنت، بادی 15 سنت، گازی 14 سنت، آبی 6 سنت و اتمی 9 است. هرچند این ارقام بسته به جغرافیا، منابع هیدروکربونی و فراوانی آب تغییر می‌کند، اما به طور کلی می‌توان نسبت ارقام سرمایه گذاری برای تولید برق را مورد تأیید دانست. به این ترتیب دیده می‌شود که بدون در نظر گرفتن تولید برق از محل نیروگاه‌های برقآبی که در ایران سهم چندانی به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی ندارند، تولید برق از محل انرژی هسته‌ای بهترین گزینه به شمار می‌رود.

محدوده قیمت برق تولیدی با فناوری‌های مختلف طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی در سال 2020

در همین راستا به تازگی بازوی پژوهشی کمیسیون اروپا (JRC) انرژی هسته‌ای را در گروه انرژی‌های سبز و پایدار گزارش کرده است. در آمریکا نیز بر اساس اخبار منتشر شده، انرژی هسته‌ای در بودجه حمایتی چند ترلیون دلاری دولت بایدن که اهداف محیط‌زیستی نیز دارد قرار می‌گیرد.

برق هسته‌ای، پیشتاز در توجیه پذیری اقتصادی

محمدمهدی صدیقی، کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تاکید بر اینکه در مقایسه با سایر منابع تولید برق، انرژی هسته‌ای، پاک‌ترین، ارزان‌ترین، پایدارترین و دارای بالاترین بهره وری است، گفت: برای آن که بتوانیم اهمیت فناوری هسته‌ای را تبیین کنیم، در گام نخست لازم است تا نقش این فناوری ارزشمند در توسعه اقتصادی به ویژه در صنعت برق مشخص شود. ایران سال هاست با چالش تأمین برق تابستانه برای بخش خانگی و صنعتی رو به رو است. هر چند رفتار مصرف کنندگان باید اصلاح شود، اما روش‌های تولید نیز باید به روزرسانی شوند تا با اقتصادی‌ترین روش، بیشترین بهره وری همراه با کمترین آلایندگی را داشته باشیم. چرا که توسعه زیرساخت‌های برقی کشور در راستای توسعه یافتگی اقتصادی کشور تعریف می‌شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر این ذهنیت که مصرف بالای برق در تابستان همیشه بد است باید اصلاح شود. چراکه استفاده از سرمایش با کولرهای آبی که در مقایسه با کولرهای گازی برق کمتری مصرف می‌کنند، به قیمت فشار زیاد به منابع آبی تمام می‌شود. به عبارتی باید روزی آنقدر برق پاک و ارزان داشته باشیم که بتوانیم مردم را تشویق به استفاده نکردن از کولرهای آبی کنیم. نباید فراموش کرد که رشد اقتصادی و افزایش رفاه بالاخره به افزایش سرانه انرژی منجر می‌شود و خلاف این موضوع در تاریخ دیده نشده است.

به گفته این کارشناس انرژی باورها و اطلاعات نادرستی در ارتباط با اورانیوم و برق هسته‌ای بین مردم و حتی برخی کارشناسان وجود دارد که همین موضوع موجب کند شدن مسیرتوسعه اقتصاد هسته‌ای در بخش صنعت برق می‌کند. اورانیوم بر خلاف بسیاری از منابع تأمین کننده انرژی، تمام نشدنی است و به تازگی نیز امکان اقتصادی استخراج این ماده ارزشمند از اقیانوس‌ها فراهم شده است.

صدیقی با اشاره به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) مبنی بر اینکه هیچ کمبودی در معادن اورانیومی در آینده وجود ندارد، ادامه داد: حداقل 10 درصد از برق تولیدی در جهان از محل انرژی هسته‌ای است که این میزان معادل 100 هزار تن تقاضا سالانه برای اورانیوم است. رشد تقاضای اورانیوم در سال‌های اخیر نشان دهنده نگاه مثبت بازار انرژی به انرژی هسته‌ای است.

تصویر زیر میزان تولید، تأمین و تقاضای اورانیوم تا سال 2025 میلادی را نشان می‌دهد

به گفته وی بزرگترین آفت توسعه نیافتن برق هسته‌ای در ایران، آن هم در شرایطی که از نظر در دست داشتن مواد اولیه اورانیومی شرایط مطلوبی داریم، امنیتی کردن یک مقوله کاملا اقتصادی است. در حقیقت خلط یک فناوری اقتصادی با مفاهمیم و چالش‌های غیراقتصادی سال‌ها، رشد و توسعه این فناوری را با کندی مواجه کرده و به همین دلیل اقتصاد ما از منافع این فناوری با تأخیر بهره برده است.