«خاتون و قوماندان» و زنی که رهبر انقلاب از او به عنوان یک الگو و همسر فرزانه یاد کرد
آقا به خیلی از سیاسیون گفته آیت الله العظمی، یا آقای دکتر، حجت الاسلام و هر کس را در حد جایگاه معرفتی و رشد وی خطاب کرده‌اند. اما ببینید لفظ فرزانه را ایشان برای چند نفر به کار بردند و فرزانه یعنی چه؟
خبرگزاری تسنیم- مهناز سعیدحسینی: با قاطعیت می‌توان گفت تقریظ مقام معظم رهبری بر یک کتاب مهم‌ترین اتفاقاتی است که می‌تواند برای یک کتاب در کشور ما بیفتد. بسیاری از نویسندگان ما به خصوص در حوزه ادبیات دفاع مقدس آرزو دارند که کتابشان به دست ایشان برسد و از نظر رهبری مطلع شوند. خود ایشان هم بارها و بارها بر روایت زندگی شهدا و خانواده‌هایشان تاکید و بر جدی پیگیری کردن موضوع کتاب شهدا سخن گفته‌اند. کتاب «خاتون و قوماندان» جدیدترین کتابی است که ایشان بر آن تقریظ نوشته‌اند و چندی پیش از این تقریظ به صورت رسمی رونمایی شد. با سیدسجاد جلینی مدیر نشر ستاره‌ها ناشر «خاتون و قوماندان» درباره تقریظ رهبری، کتاب و شخصیت قهرمانان کتاب سخن گفتیم که در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: آقای جلینی! کتاب «خاتون و قوماندان» یکی از کتاب‌های بسیار خوبی است که اخیراً منتشر شده و نظر رهبر انقلاب را هم جلب کرد. بعد از اینکه رهبری بر یک کتاب تقریظ می‌نویسند، چه اتفاقی برای آن کتاب از نظر استقبال مردم و پرداختن به آن می افتد؟
ما یک نشر شهرستانی هستیم و معمولاً دیده نمی‌شدیم اما توجه مقام معظم رهبری به کتاب «خاتون و قوماندان» باعث شد نه تنها این کتاب با استقبال زیادی مواجه شود و به چاپ پنجاهم برسد بلکه سایر کتاب‌های خوشخوان و خوب ما که قبلاً دیده نمی‌شد، دیده شوند و کتاب‌هایی که تا 7 یا 10 چاپ رفته بود، الان دوباره تجدید چاپ شود و در مجموع باعث شد مخاطب با نشر ستاره‌ها آشنا شود.
تسنیم: همه این از برکات تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب «خاتون و قوماندان» است؟
بله. نشر ما دیده شد و مردم متوجه شدند که کیفیت کتاب‌هایمان خوب است. مخاطب با کارها ارتباط می‌گیرد و برای کارهای دیگرمتقاضی پیدا کرده و در سراسر کشور شناخته شده است.
تسنیم: علاوه بر تقریظ کارهای دیگری هم برای کتاب «خاتون و قوماندان» انجام شده که بر استقبال مخاطبان بیفزاید؟
بله ما دو پویش کتابخوانی برای این کتاب داریم. یکی پویش شیرازه است که تبلیغاتش هم در صدا و سیما هم در شبکه‌های مجازی پخش شده است. یک پویش اختصاصی هم مخصوص استان خراسان رضوی و تشکل‌های مردمی طراحی کردیم که از اول تیر شروع شده است.
عموم مردم با کتاب ارتباط گرفته‌اند
تسنیم: آیا تبلیغات و پویش‌ها را برای دیده شدن کتابی در این حد که مورد توجه رهبری قرار گرفته را کافی می دانید؟
علاوه بر پویش با شبکه‌های توزیع کتاب ارتباط گرفتیم. اما مهم‌تر از آن مخاطب، کتاب را خواسته است. این پویش ما کاملاً مردمی بود و ارگان‌ها در این پویش دخالتی نداشتند و این نشان می‌دهد که عموم مردم با کتاب ارتباط گرفته‌اند. 22 اردیبهشت تقریظ رونمایی شد و در عرض 40 روز کتاب را به خوبی توزیع کردیم اما به نظرم در بخش تبلیغات ما به مطلوب مورد انتظار نرسیدیم و به خصوص صدا و سیما آن طور که باید و شاید پویش کتابخوانی شیرازه را معرفی نکرد.
تسنیم: رهبر انقلاب فرد بسیار کتابخوان و مطلعی هستند، «خاتون و قوماندان» چه ویژگی‌هایی دارد که ایشان از بین کتاب‌های متعدد منتشر شده بر آن تقریظ نوشته و به نوعی آن را پررنگ کرده‌اند؟
نکته مهم این است که «خاتون و قوماندان» اولین کتاب درباره امت اسلامی است که ایشان بر آن تقریظ نوشته است. سنوات گذشته حضرت آقا تقریظ می‌دادند اما کتاب درباره شهدای کشور خودمان بود. تقریظ بر «خاتون و قوماندان» اولین کتاب درباره شهید غیر ایرانی است که به صورت رسمی از رهبر انقلاب منتشر شده است. ما در حوزه شهدای امت اسلامی شهدای متعددی داریم یک مسیر را طی کردند و به شهادت رسیدند. اما ابوحامد در «خاتون و قوماندان» اولین شهیدی است که رهبری او را این چنین معرفی می‌کنند. این شهید در افغانستان جنگیده، به ایران آمده و در جنگ ایران بوده و بعد هم در ماجرای سوریه بوده و تیپ فاطمیون را تاسیس کرده است.
مهم‌تر از همه اینکه مخاطبان باید فکر کنند اگر همراهی همسر ابوحامد نبود، خود ابوحامد نبود، فقط در مورد داعش چه اتفاقی می‌افتاد؟ کتاب در این بعد بسیار مهم است اما آن قدر که باید و شاید تشکل‌های گفتمان انقلاب اسلامی و مروجان کتاب، در باب نقد و معرفی «خاتون و قوماندان» کار خیلی جدی انجام ندادند. حتی به نظرم تقریظ حضرت آقا باید جدی‌تر بررسی و تحلیل شود.
مساله ملت افغانستان که در کتاب آمده و آقا درباره‌اش می‌گوید مساله این ملت رنج آور است. ببینید کتاب چه روایت دقیق و درستی دارد که با وجود این همه نهاد و ارگان درباره افغانستان آقا می‌گویند روایت معتبری به اندازه این کتاب نداشتم. خیلی بهتر بود نشست‌های تحلیلی، نقد برای کتاب برگزار شود.
تسنیم: تقریظ رهبری چه ویژگی‌ها و وجوهی دارد؟ به نظر می‌رسد ایشان در همین چند خط تقریظ گفتمانی را مطرح کرده‌اند که جای بحث و بررسی بیشتر دارد.
بله. به نظر من خود تقریظ جای گفت‌وگوهای تخصصی دارد. میزهای بین الملل رسانه‌ها باید در این باره گفت‌وگو کنند که تفاوت گفتمان انقلاب اسلامی که حضرت آقا پرچمدار آن است و در تقریظ از آن سخن گفته‌اند، با ساز و کار رسمی و اداری کشورمان درباره افغانستان کجاست؟ در این تقریظ نکات عیانی گفته شده است ولی خیلی ساده از آن گذشته است. من به عنوان یک کنشگر اجتماعی صحبت می‌کنم نه مدیر نشر ستاره‌ها و معتقدم هر خط این تقریظ حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. مثلاً در حوزه افغانستان ما تعدادی خواهر و برادر افغانستانی داریم که به کشور ما مهاجرت کرده‌اند و با ما زندگی می‌کنند اما متاسفانه در بسیاری از موارد نگاه درستی به آنها وجود ندارد. این نگاه ما باید به اینها تغییر کند و این کتاب این تغییر زاویه دید را ایجاد می‌کند. نکته بعد در تقریظ درباره موضوع زن است و جایگاهی که زن و مرد در جامعه دارند.
من ادعا می‌کنم خاتون یا همان ام البنین حسینی اگر نبود بعید می دانم ابوحامدی شکل می‌گرفت که بعدتر لشکر فاطمیون شکل بگیرد و بعد چند صد میلیون نفر از شر داعش نجات پیدا کنند. زندگی و سیره‌ام البنین حسینی مهم و قابل توجه است و باید شخصیت این زن را تحلیل کنند که چه ظرفیت و ویژگی‌هایی داشته است. همسران شهدا به هر حال ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که به این جایگاه رسیده‌اند اما ام البنین حسینی متفاوت است.
مسیری که طی می‌کند مسیر یک آدم معمولی است اما آدمی که رشد می‌کند و چهره زن را با هویت واقعی نشان می‌دهد. او در این حد است که رهبری دو سه تعبیر خاص برای خانم حسینی به کار می‌برد و یکی از آنها همسر فرزانه است. حرف رهبری تعارف نیست. آقا به خیلی از سیاسیون گفته آیت الله العظمی، یا آقای دکتر، حجت الاسلام و هر کس را در حد جایگاه معرفتی و رشد وی خطاب کرده‌اند. اما ببینید لفظ فرزانه را ایشان برای چند نفر به کار بردند و فرزانه یعنی چه؟ و از نظر معرفتی و علمی و رشد، یک فرد باید به چه حدی رسیده باشد. شخصی درجایگاه رهبری به یک خانم فرزانه می‌گوید. خیلی راحت از این تقریظ گذشته شده است. حضرت آقا گاهی تفضلی می‌کنند و از موضوعی دفاع می‌کنند اما تقریظ طرح یک گفتمان است.
تسنیم: و خود این گفتمان خودش جای بررسی فراوان دارد و «خاتون و قوماندان» این گفتمان را نمایندگی می‌کند.
تقریظ سه بخش دارد. بخش اولش درباره افراد است. ایشان به ابوحامد مجاهد مخلص می‌گویند بعد برای همسرش تعابیری به کار می‌برند. اینکه خود شخص را به صفاتی می‌خوانند تعارف نیست. این ادبیات رسمی است و محاوره نیست. کاملاً بعید است تعابیر تعارفی باشد. در بخش دوم موضع جمهوری اسلامی را نسبت به مهاجران به خصوص مهاجران افغانستانی بیان می‌کنند و در بخش سوم هم درباره لشکر فاطمیون سخن می‌گویند که ایشان به آنها افتخار می‌کنند.
تسنیم: از نظر سبک نوشتاری و نوع روایت و ارتباطی که با مخاطب برقرار می‌کند، کتاب چه ویژگی‌هایی دارد که در ابتدای سخنانتان فرمودید، استقبال از کتاب مردمی بوده نه حاصل خرید سازمان‌ها؟
نکته مهم این است که کسب موفقیت همراه با تحمل سختی است و در این بعد تجربه زیسته افراد در کتاب خیلی خوب بیان شده است. همه صرفاً نامی از یک همسر شهید می‌شنوند ولی نمی‌دانند این فرد چه تلاش‌هایی کرده تا همسر شهید شده است. هر کسی که به راحتی همسر شهید نمی‌شود قطعاً ایثارهایی انجام داده و از خیلی چیزهایش گذشته است. این کتاب در این بحث‌ها خیلی خوب عمل کرده و مخاطب هم با آن ارتباط گرفته است. من که مدیر نشر هستم می‌دانم این کتاب چه قدر ارگانی فروخته و چه قدر مردمی بوده. در بهترین حالت 10 درصد ارگانی فروخته‌ایم. بقیه را مردم خریده‌اند. مردم قلم نویسنده را پذیرفته‌اند و دوستش دارند و «خاتون و قوماندان» در ساحات مختلف مقام آورده است.
برای اینکه بدانید این کتاب چه قدر ارزش دارد، از فرمانده سپاه قدس می‌گویم. همه می‌دانیم که ایشان چه قدر مشغله دارد و ما از کران تا کران در حوزه سپاه قدس مشغولیت داریم. این بزرگوار در طی یک هفته دو بار شخصاً برای این کتاب آمد یک بار برای جشن رونمایی از تقریظ کتاب و دیگری هم در نمایشگاه کتاب که جشن امضا گذاشتیم. ایشان دوباره آمدند با نویسنده صحبت کردند. با همسر شهید صحبت کردند و برای این کتاب ساعتی نشست. فرمانده سپاه قدس دو بار برای این کتاب آمد پس این کتاب و حرفی که در آن زده شده، مهم است که شخصی در این سطح و با این همه مشغله برای این کتاب وقت گذاشت. اما هنوز معتقدم آن اتفاقی که باید برای کتاب بیفتد نیفتاده است.
«خاتون و قوماندان» به چاپ چهل و پنج رسید + فیلمتسنیم: شما چه توقعی دارید؟ برای کتاب چه اتفاقی باید بیفتد؟
اصحاب رسانه از صدا و سیما بگیرید تا اشخاصی مثل شما و نشریات، به ابعاد مختلف کتاب نپرداختند. بیشترین مطلبی که از خاتون و قوماندان در خبرها و فضای مجازی وجود دارد انعکاس خبر رونمایی از تقریظ است. چیز دیگری نیست. دیگر پرداخته نشده است. من نمی‌خواهم به کتاب‌های دیگر تعرض کنم اما واقعاً این کتاب جای حرف و بحث دارد. آیا از شخصیت‌های جهان اسلام یا شخصیت‌های افغانستان نظر خواسته شده که درباره گفتمانی که آقا در این تقریظ در کتاب مطرح کردند نظر بدهند؟
تسنیم: الان این کتاب به افغانستان رفته است یا برنامه‌ای برای این کار دارید؟
ما پیگیر هستیم. اما اول باید داخل کشور خودمان را حل کنیم. یکی از کارکردهای مهم این کتاب داخلی است. نکته بعدی پرداختن تشکل‌ها و مجموعه‌هایی است که در حوزه زن کار می‌کنند، آنها هنوز سراغ کتاب نیامده‌اند. ما باید دنبال الگوهای دست یافتنی در حوزه زن باشیم. رهبری به کدام زن به عنوان یک الگو گفتند، همسر فرزانه؟
تسنیم: اتفاقاً در حوزه زن، مقام معظم رهبری بارها اشاره کرده‌اند که در الگوسازی و مطالبه حقوق زن ما باید از غرب طلبکار باشیم و به هر حال موضوع زن، موضوع روز ما است و حضرت آقا هم به کرات و صراحت درباره این الگوسازی ها صحبت کردند و این نیاز روز ما در موضوع روز ما است.
بله ما الگوهای دست یافتنی در حوزه زن نیاز داریم که باید به جامعه عرضه کنیم که هم راوی این کتاب و هم راوی کتاب‌های دیگر شهدا جزء الگوهای خیلی مهم هستند. رهبری بارها در سخنانشان به همسران و مادران شهدا و حتی نویسندگان زن که زندگی شهدا را می‌نویسند اشاره کرده‌اند. اما کنشگران اجتماعی باید از خودشان بپرسند چرا ایشان درباره این کتاب این گونه می‌نویسند؟
تسنیم: یعنی منظورتان این است که ایشان شخصاً کاری درباره این کتاب کردند که هنوز هیچ نهاد و ارگان و تشکلی آن را انجام نداده است؟
من به عنوان یک کنشگر اجتماعی صحبت می‌کنم. رهبری که دغدغه یک کتاب خاص یا نشر من را که ندارند. ایشان دغدغه ترویج یک گفتمان را دارند. ایشان خیلی کتاب می‌خوانند و بر خیلی از کتاب‌ها مطلب نوشته‌اند. اهل فن می‌دانند که سطح مطالعه ایشان خیلی بالا است. کنشگر اجتماعی باید دنبال این باشد که این کتاب چه حرفی زده و چه گفتمانی دارد که ایشان به آن پرداخته است. در مشهد خودمان حتی یک نشست هم درباره کتاب برگزار نشده است. اصلاً تشکل‌های اصلی مرتبط با کتاب و کتابخوانی چه قدر به این ماجرا ورود پیدا کردند؟
کتابی برای آشتی بین دو ملت
تسنیم: خودتان به عنوان نشر چه کردید که کتاب بیشتر دیده شود؟
هر ناشری دوست دارد که کتابش به مخاطب‌ها برسد. اصلاً من درباره کتاب‌های دیگرمان هم صحبت نمی‌کنم هرچند کتاب‌های دیگرمان هم خوب است ولی خاتون و قوماندان آنقدر حرف برای گفتن دارد که یک تقریظ چند وجهی بر آن نوشته شده است. این کتاب حتی در حوزه آشتی بین مردم ایران و افغانستان اگر به دست همه برسد خیلی می‌تواند کمک کند؛ چه خود ما و چه مهاجران افغانستانی داخل کشور.
تسنیم: به نظر شما یک کتاب را چگونه می‌توان به دست همه رساند؟
ما در کشورمان یک شبکه توزیع رسمی داریم که قبلاً فقط فروشگاه‌های کتاب بودند والان فروشگاه‌های مجازی کتاب هم به این شبکه اضافه شدند. اما سؤال مهم این است که آیا در همه مناطق شهری تهران و شهرهای بزرگ کشور کتابفروشی وجود دارد؟ در مشهد که در چند منطقه کتاب فروشی هست اما بعضی از مناطقش اصلاً کتابفروشی ندارد و بعد شما این مساله را به کل کشور تعمیم دهید. بعضی شهرستان‌ها حتی یک کتابفروشی هم ندارند و باید از کتابفروشی‌های اینترنتی کتاب را بخرند. اما سؤال مهم این است که چه کسانی از فضای مجازی کتاب می‌خرند؟ کسانی که هم دسترسی دارند هم از فضای مجازی استفاده درست می‌کنند و هم خودشان دنبال کتاب هستند و کتاب را می‌خرند اما خیلی‌ها اصلاً مطلع نمی‌شوند که چنین کتابی با چنین موضوعی هست و کتاب را باید به این اشخاص رساند. به نظرم خیلی‌ها دنبال کسب خبر هستند و اگر کتاب در فضاهای خبری معرفی شود یا از آن گفته شود افراد بیشتری مطلع می‌شوند و کتاب را تهیه می‌کنند.
دغدغه شخصی من این است که کتاب با این سطح گفتمان را باید به دست خیلی از مردم حتی در دورترین نقاط رساند حتی اگر در رساندن این کتاب برای من ناشر سودی نباشد. وظیفه ما رساندن کتاب به آدم‌هایی است که شاید خیلی اهل کتاب نباشد و ما باید انگیزه را در افراد ایجاد کنیم.
این کتاب جزو آن کتاب‌های خوشخوان و ارزشمندی است که باید ترویج شود و به دست عموم مخاطبان برسد و اینجا نقش تشکل‌های مردمی و گروه‌های جهادی در سطح کل کشور معلوم می‌شود و اگر این گروه‌ها سراغ ما می‌آمدند بالاخره معلوم می‌شد اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. توقع ما این است که حرکت جدی‌تری در این عرصه در معرفی و رساندن این کتاب مهم رخ دهد. خود ما آماده همکاری با تمام مجموعه‌ها و تشکل‌های جهادی در حوزه کتاب در کشور هستیم تا این کتاب به دست افراد بیشتری در سراسر کشور برسد.
