خاطرات آیت‌الله یزدی؛ روایتی مهم و مغفول از تاریخ مبارزه
خاطرات آیت‌الله یزدی نزدیک به دو دهه تجدیدچاپ نشده است. در حالی‌که وی از نسل اول انقلابیون است و در بسیاری از رخدادهای مبارزه با رژیم پهلوی حضوری فعال داشته است.
خاطرات آیت‌الله یزدی نزدیک به دو دهه تجدیدچاپ نشده است. در حالی‌که وی از نسل اول انقلابیون است و در بسیاری از رخدادهای مبارزه با رژیم پهلوی حضوری فعال داشته است.
به گزارش خبرنگار مهر، بانگ پیروزی که در 22 بهمن 1357 سر داده شد، بانگی فی‌البداهه نبود، بغضی بود که پس از دو دهه مبارزه و ریخته‌شدن خون، ترکید و بدل به سرود پیروزی شد. این پیروزی آسان به دست نیامد و مجاهدت‌های شبانه روزی طیف عمده‌ای از مردم اعم از مرد و زن، علما، طلاب و روحانیون، دانشجویان و... تحت زعامت امام خمینی (ره) موجب آن شد.
پس از پیروزی انقلاب به‌دلیل شرایط خاص کشور فرصتی برای ثبت و ضبط خاطرات مبارزان پیش نیامد، هرچند که جریان تاریخنگاری اسلامی و انقلابی در حال شکل‌گیری بود. متاسفانه به فاصله اندکی پس از آن نیز تجاوز رژیم بعث و آغاز جنگ تحمیلی توجه به تاریخنگاری را در مراحل بعدی اهمیت قرار داد. اما از سال‌های آغازین دهه 70 نهضت جمع‌آوری خاطرات انقلابیون مسلمان به راه افتاد و مراکزی چون مرکز اسناد انقلاب اسلامی و بعدها حوزه هنری به ثبت و ضبط این خاطرات شفاهی اقدام کردند و کتاب‌هایی از آن خاطرات منتشر شد. مخاطبان به ویژه آنها که در دهه 70 متولد شده‌اند، می‌توانند با مراجعه به این کتاب‌ها و مطالعه خاطرات به یک روایت متقن از دوران مبارزه ایرانیان برای رسیدن به دموکراسی برسند.
یکی از نخستین تجربیات در زمینه انتشار تاریخ شفاهی، کتاب «خاطرات آیت الله محمد یزدی» است. این‌کتاب را انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1380 با شمارگان 3هزار نسخه، 724 صفحه و بهای 3هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار داد که پس از آن دیگر هرگز تجدید چاپ نشد.
آیت‌الله یزدی از اصحاب خاص امام خمینی (ره) بود که در کوران مبارزات انقلابی در حوزه علمیه قم به تحصیل اشتغال داشت. حضور جدی این‌شخصیت در مبارزات انقلابی علیه رژیم ارتجاعی پهلوی، باعث شد تصویر روشن و بی‌واسطه‌ای از فضای حوزه علمیه قم در آن دوران به مخاطبان ارائه دهد.
کتاب مورد اشاره شاید یکی از بهترین منابع برای مطالعه مخاطبان در روایت اتفاقاتی نظیر حمله عوامل رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه قم، جریانی که کتاب «شهید جاوید» نوشته نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی به راه انداخت و حوزه را به دو دسته تقسیم کرد، تحرکات سازمان مجاهدین خلق ایران (منافقین) و... باشد. این‌میان رخداد انتشار کتاب «شهید جاوید» که درباره قیام حضرت سیدالشهدا (ع) است، بسیار مهم و لازم است مخاطبان درباره آن مطالعه جدی کنند. چگونگی انتشار این کتاب که نزدیک بود فتنه‌ای را ایجاد کند و بعدها نیز جریان مهدی هاشمی به آن پیوند خورد، و راهکار امام خمینی برای پیشگیری از فتنه بسیار جالب و مهم است. آیت‌الله یزدی در دوره‌هایی در قم صاحبخانه امام (ره) بود.
«خاطرات آیت الله محمد یزدی» 7 فصل دارد. در فصل نخست تولد و دوران کودکی و همچنین چگونگی شروع تحصیلات حوزوی در اصفهان، تاریخچه‌ای از ورود به حوزه علمیه قم و آشنایی با همدرسان روایت شده است. توصیفات آیت‌الله یزدی از شهرهای اصفهان و قم، تصویری حیرت‌آور از وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این شهرها به مخاطب ارائه می‌کند. فصل دوم به زندگی علمی آیت‌الله یزدی اختصاص دارد و مروری است بر آثار و پژوهش‌های او. نکته حیرت‌آور انقلابیون چون آیت‌الله یزدی و هم‌دوره‌ای‌های او در فراموش نکردن تحقیق و پژوهش است. چگونه است که در کوران مبارزات و مشغولیت‌های ذهنی و فکری مهم، کار نوشتن را نیز فراموش نکرده و کتاب‌های مهمی را به رشته تحریر درآوردند.
راوی در فصل سوم شیوه مدیریت آیت‌الله بروجردی بر حوزه علمیه قم و ریاست امور شرعی شیعیان را برای مخاطبان شرح می‌دهد. تعامل امام خمینی با روش مدیریت آیت‌الله بروجردی بسیار مهم است و در این فصل به آن اشاره شده است. آیت‌الله بروجردی تعامل با حکومت و سعی در اصلاح آن را در دستور کار داشت، اما امام خمینی به عنوان یک روحانی پیشرو و انقلابی در همان دوران زعامت آیت‌الله بروجردی روش مبارزه را در پیش گرفت، اما به احترام ایشان بر نظر خود پایفشاری نکرد. فصل چهارم کتاب تکیه بر فعالیت‌های مبارزاتی آیت‌الله یزدی دارد. بیان خاطراتی از فداییان اسلام، آیت‌الله کاشانی، و فعالیت‌های مبارزاتی و سیاسی برخی از علما و همچنین چگونگی اسکان او در قم و تعویض خانه امام خمینی در این شهر از دیگر نکات خواندنی این فصل است.
آیت‌الله یزدی در فصل پنج کتاب دوران رهبری و زعامت امام خمینی بر مبارزان علیه رژیم پهلوی را روایت می‌کند. جریان حمله به مدرسه فیضیه از طرف عوامل رژیم در سال 1342، سفر شاه به قم، دستگیری امام خمینی، تلاش‌های شاگردان امام خمینی برای طرح و اثبات مرجعیت امام، جریان کاپیتولاسیون و واکنش امام و حوزویان، سفر آیت‌الله یزدی به نجف و چگونگی ارتباط با هیات موتلفه اسلامی از مباحث خواندنی این فصل است. بویژه آنکه پس از فاجعه فیضیه امام فرمانی مبنی بر تحریم عید داد، اما برخی از طلاب به آن اعتنا نکردند و این باعث مرزبندی‌هایی شد.
فصل ششم کتاب شرح تبعیدهای مختلف آیت‌الله یزدی در دوران مبارزات است. آیت‌الله یزدی در سال‌های مبارزه به شهرهای مختلف کشور از شمال و جنوب و همچنین شرق و غرب کشور چون رودبار، بندرلنگه، کنگان، اسلام آباد غرب، کرمانشاه و... تبعید شده بود و در این شهرها نیز دست از مبارزات انقلابی برنداشته و مردم را با خود همراه و با نهضت امام خمینی آشنا می‌کرد. شاید یکی از دلایل گسترش انقلاب به همه شهرها با توجه به نبودن امکانات رسانه‌ای در آن دوران تبعید یاران و شاگردان امام به شهرهای مختلف باشد. فصل آخر کتاب نیز به شرح وقایع پس از انقلاب اختصاص دارد.
آیت‌الله یزدی از نخستین نسل انقلابیون مبارز انقلاب اسلامی است. این عضو فقهای شورای نگهبان، پس از پیروزی انقلاب نیز در پست‌های متعددی مشغول بود. خاطرات وی بخش مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران را شامل می‌شود. این‌کتاب ازجمله نخستین منابع منتشرشده تاریخ شفاهی انقلاب است و به‌همین‌دلیل، می‌توان اشکالاتی را نیز به آن وارد کرد. اکنون که نزدیک به دو دهه از نخستین چاپ آن می‌گذرد و روند تاریخنگاری انقلاب به دوران پختگی خود رسیده، ضرورت دارد این‌کتاب با ویرایشی جدید و بازنگری در ساختار، بازنشر شود.