خروش رودها مکملی بر گردشگری آبی در آذربایجان‌غربی

آذربایجان‌غربی دارای سه حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه‌های زاب و ارس است که متوسط بارش‌ها در این استان در حدود 400 میلی‌متر برآورد شده و با بیش از 37 هزار کیلومتر مربع مساحت سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب می‌شود.

وجود کتیبه سه هزار ساله "عین‌الروم" اشنویه قدیمی‌ترین سنگ نوشته اورارتویی با مضمونی در ارتباط با آب و نامگذاری یکی از شهرستان‌های مهم استان به نام "میاندوآب" (میان 2 آب) که منظور 2 رودخانه پرآب سمینه و زرینه است، اهمیت این مایه حیاتی در آذربایجان‌غربی را نشان می‌دهد.

از گذشته دور بحث آب در آذربایجان‌غربی از اهمیت زیادی برخوردار بود و این خطه از قدیم به سرزمین چشمه‌ها و رودهای پرآب شناخته شده است که از رودهای مهم این استان می‌توان به رودهای دایمی زاب، گادر، مهاباد، زرینه، سیمینه، نازلو، شهرچای و ارس اشاره کرد.

با روند خشک شدن دریاچه ارومیه در چند دهه اخیر در افکار عمومی از آذربایجان‌غربی به عنوان استانی خشک و کم آب یاد می‌شود اما در عمل این گونه نیست و آذربایجان‌غربی با داشتن 19 سد درحال بهره‌برداری و در دست ساخت دومین استان پرآب کشور پس از خوزستان محسوب می‌شود.

آبیاری بیش از 113 هزار هکتار از مزارع آذربایجان‌غربی با آب سدها و آبیاری باغات و دشت‌های وسیع این استان با استفاده از رودخانه‌ها و چشمه‌های پرآب، تحولی عظیم در بخش کشاورزی این استان ایجاد کرده است.

هم اکنون آذربایجان‌غربی ششمین استان تولیدکننده محصولات کشاورزی کشور محسوب می‌شود و سالانه یک میلیون و 100 هزار تن سیب، 700 هزار تن گندم و 150 هزار انواع میوه‌های هسته‌دار در آن تولید می‌شود.

ذخیره 1.3 میلیارد مکعبی آب پشت سدهای آذربایجان‌غربی

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی می‌گوید: ذخیره آب پشت سدهای استان در حال حاضر یک میلیارد و 302 میلیون مترمکعب برآورد شده که حدود 16 درصد نسبت به زمان مشابه سال گذشته کمتر است.

اتابک جعفری با اشاره به اینکه حجم کنونی آب سدهای استان 257 میلیون مترمکعب کمتر از پارسال است افزود: در زمان مشابه سال گذشته یک میلیارد و 559 میلیون مترمکعب آب در پشت سدهای استان ذخیره شده بود.

وی افزود: سدهای شهیدکاظمی بوکان، شهرچای ارومیه، آغ‌چای چایپاره، سیلوه پیرانشهر، کوله‌سه سردشت، سد مهاباد، شهید قنبری ماکو، ارس 2، سد قیقاج، ساروق تکاب، زولا و دریک سلماس، حسنلوی نقده، سد ماکو، کرم‌آباد پلدشت و چپرآباد اشنویه از جمله سدهای فعال هستند.

وی بیان کرد: بیشترین حجم آب ذخیره شده در پشت سدهای استان به ترتیب مربوط به سدهای شهیدکاظمی بوکان با 516 میلیون متر مکعب، آغ‌چای چایپاره با 193 میلیون متر مکعب، شهرچای ارومیه با 147 میلیون مترمکعب، مهاباد با 134 میلیون متر مکعب و سیلوه پیرانشهر با 83 میلیون مترمکعب است.

16 سد در آذربایجان‌غربی در حال بهره‌برداری است که حدود 60 درصد حجم کل آنها در چهار سد بوکان، ارومیه، چایپاره و مهاباد جمع می‌شودمدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی ادامه داد: در حال حاضر 16 سد در آذربایجان‌غربی در حال بهره‌برداری است که حدود 60 درصد حجم کل آنها در چهار سد بوکان، ارومیه، چایپاره و مهاباد ذخیره‌سازی می‌شود.

وی اضافه کرد: در بین سدهای استان سد سیلوه پیرانشهر در مقایسه با سال قبل 10 میلیون متر مکعب بیشتر ذخیره آب دارد و آب سدهای دریک، حسنلو و قیقاج در مقایسه با سال قبل کاهش چشمگیری نداشته است.

آبیاری بیش از 113 هزار هکتار از مزارع آذربایجان‌غربی با آب سدها

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی گفت: آب مورد نیاز 113 هزار و 106 هکتار از مزارع استان در قالب شبکه آبیاری و زهکشی استان از سدها تامین می‌شود.

اتابک جعفری اظهار داشت: از مجموع اراضی آبی استان که در قالب شبکه آبیاری سدها قرار دارند، 86 هزار و 155 هکتار در حوزه دریاچه ارومیه واقع شده است که از این مقدار 45 هزار و 836 هکتار دارای شبکه آبیاری مدرن و 40 هزار و 319 هکتار نیز نیمه‌مدرن هستند.

وی در خصوص سهم شبکه آبیاری حوزه رود ارس نیز اضافه کرد: در این حوزه، 26 هزار و 951 هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد، که از این مقدار هشت هزار و 11 هکتار دارای شبکه آبیاری مدرن و 18 هزار و 940 هکتار به شیوه نیمه‌مدرن است.

سد مخزنی شهیدکاظمی بوکان در شبکه آبیاری "زرینه‌رود"، 49 هزار و 531 هکتار و در شبکه آبیاری "شاهین‌دژ" سه هزار و 314 هکتار زمین زراعی را تحت پوشش دارد

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی با اشاره به اینکه در بین سدهای استان سد مخزنی شهیدکاظمی بوکان بیشترین زمین زراعی را تحت پوشش دارد گفت: این سد مخزنی در شبکه آبیاری "زرینه‌رود"، 49 هزار و 531 هکتار و در شبکه آبیاری "شاهین‌دژ" سه هزار و 314 هکتار زمین زراعی را تحت پوشش دارد.

جعفری افزود: سد مهاباد با 12 هزار و 268 هکتار، سد ماکو با 9 هزار و 892 هکتار، سد شهرچای با 6 هزار و 500 هکتار و سد حسنلو با پنج هزار و 300 هکتار به ترتیب بیشترین زمین زراعی را تحت پوشش شبکه آبیاری آذربایجان‌غربی قرار دارند.

وی اضافه کرد: طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده امسال در مجموع 2 میلیارد و 400 میلیون متر مکعب آب از سدهای آذربایجان‌غربی رهاسازی می‌شود که سهم دریاچه ارومیه یک میلیارد و 425 میلیون متر مکعب و سهم بخش کشاورزی استان از این مقدار در حدود 700 میلیون مترمکعب است.

سه پروژه سدسازی فعال در آذربایجان‌غربی 

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی گفت: هم‌اکنون سه پروژه سدسازی در استان شامل سدهای "چپرآباد"، "کرم‌آباد" و "گرده‌بین" در دست اقدام است و عملیات ساخت سد "شهریکند" بوکان به خاطر دریاچه ارومیه متوقف شده است.

آبگیری سدهای چپرآباد اشنویه و کرم‌آباد پلدشت شروع شده و ادامه فعالیت برای تکمیل کامل این 2 سد در دست اجرا استحسین علی‌بیگی افزود: آبگیری سدهای چپرآباد اشنویه و کرم‌آباد پلدشت شروع شده و ادامه فعالیت برای تکمیل کامل این 2 سد در دست اجراست و با تکمیل سد "گرده‌بین" پیرانشهر آبگیری این سد هم انجام خواهد شد.

وی اضافه کرد: سد چپرآباد (اشنویه) با حجم کل مخزن38.44 میلیون مترمکعب و حجم مفید مخزن 33.80 میلیون متر مکعب انوع سدهای خاکی با هسته رسی قائم احداث شده و ارتفاع سد از بستر رودخانه 32.5 متر و ارتفاع سد از کف پی 34 متر است.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی اظهار داشت: تراز آبگیر برای مجرای آب کشاورزی یک هزار و 471.9 متر از سطح دریاهای آزاد و تراز برای مجرای آب شرب یک هزار و482 متر و عرض سرریز 6 متر برای تعیین شده است.

علی‌بیگی گفت: تامین آب زیست محیطی دریاچه ارومیه، تامین 12.3 میلیون مترمکعب در سال آب مورد نیاز شرب شهر های نالوس، اشنویه، محمدیار، نقده و روستاهای اطراف، تامین آب اراضی پایاب سد و حق آب بر رودخانه کانی رش به میزان یک‌هزار و 53 هکتار از اهداف احداث این سد است.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی گفت: سد کرم‌آباد پلدشت به عنوان یکی از طرح‌های عظیم توسعه منابع آب و خاک وزارت نیرو در شمال غرب کشور به شمار می‌رود که آبگیری آن سال گذشته شروع شد.

وی افزود: سد مخزنی کرم‌آباد از نوع خاکی با هسته رسی است که ارتفاع آن از بستر 43 متر و از پی سنگی 55 متر حجم عملیات خاک ریزی حدود پنج میلیون 650 هزار متر مکعب است؛ ظرفیت تنظیمی این سد نیز حدود 57 میلیون متر مکعب است.

وی اضافه کرد: این طرح با اعتبار بر 14 هزار میلیارد ریال از سال 1394 آغاز شده که مشتمل بر سد، شبکه آبیاری و زهکشی، ایجاد خطوط لوله و تلمبه‌خانه‌های اصلی انتقال آب و پست‌های فوق توزیع و خطوط انتقال برق است.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی گفت: با بهره‌برداری از طرح کرم‌آباد علاوه بر اینکه 250 هزار تن انواع محصولات کشاورزی به تولید کشور اضافه می‌شود برای 15 هزار نفر نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم زمینه اشتغال فراهم خواهد شد.

سد کرم‌آباد از جمله سدهای ساخته شده خارج از بستر رودخانه در آذربایجان‌غربی بوده که برای آبگیری آن، 20 کیلومتر خط انتقال آب از سد ارس و سه ایستگاه پمپاژ احداث شده است

وی اظهار داشت: سد کرم‌آباد از جمله سدهای ساخته شده خارج از بستر رودخانه در آذربایجان‌غربی است که برای آبگیری آن، 20 کیلومتر خط انتقال آب از سد ارس و سه ایستگاه پمپاژ احداث شده است.

به گفته علی‌بیگی استفاده از حقابه قانونی جمهوری اسلامی ایران، توسعه آبیاری نوین، ایجاد اشتغال، درآمدزایی و بهبود وضعیت اقتصادی برای بهره‌برداران از مهمترین نتایج اجرای کامل این طرح محسوب می‌شود.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی گفت: سد "گرده‌بین" پیرانشهر نیز از نوع خاکی با هسته رسی، ارتفاع 50 متر از بستر رودخانه، عرض تاج 10 متر، طول تاج 819 متر، حجم مخزن 111 میلیون مترمکعب و حجم آب تنظیمی 60.2 میلیون مترمکعب در دست ساخت است.

وی افزود: این سد به منظور تامین آب کشاورزی حدود هفت هزار و 850 هکتار از اراضی بسیار مرغوب دشت لاجان شامل روستاهای گرده‌بین، کیله‌سیپان، پسوه، گردکسپیان، خورنج، خراپه و کندره احداث می‌شود.

علی‌بیگی با اشاره به اینکه هم اکنون پیشرفت فیزیکی این سد 22 درصد است اضافه کرد: تامین آب شرب شهرهای "گردکشانه" و "پسوه" و روستاهای اطراف از دیگر اهداف احداث سد مخزنی "گرده‌بین" پیرانشهر است.

ثبت 344 میلی‌متر بارندگی در آذربایجان‌غربی

رییس اداره هواشناسی مهاباد گفت: در سال آبی جاری به طور میانگین 344 میلی‌متر بارندگی در آذربایجان‌غربی ثبت شده است که در مقایسه با 468 میلی‌متر بارندگی سال قبل در این استان، 26 درصد کاهش و در مقایسه با 311 میلی‌متر بارندگی میانگین بلندمدت 11 درصد افزایش یافته است.

اردلان محمدپور با اشاره به اینکه سردشت پربارش‌ترین شهر استان در سال آبی جاری بوده است اظهار داشت: امسال تاکنون 819 میلی‌متر بارندگی در سردشت ثبت شده که این مقدار بارش در مقایسه با هزار و 156 میلی‌متر بارندگی سال قبل این شهرستان 29 درصد کاهش و در مقایسه با میانگین بلندمدت نیز 17 درصد افزایش یافته است.

وی گفت: بعد از سردشت، پیرانشهر با 735 میلی‌متر بارندگی در جایگاه دوم جدول بارش‌های آذربایجان‌غربی قرار دارد و بارش‌های امسال این شهرستان نیز در مقایسه با 955 میلی‌متر بارندگی سال قبل، 23 درصد کاهش و در مقایسه با میانگین بلندمدت 48 درصد افزایش یافته است.

رییس اداره هواشناسی مهاباد با اشاره به اینکه در سال آبی جاری "شوط" کمترین میزان بارش را داشت، افزود: در این مدت 217 میلی‌متر بارندگی در این شهرستان ثبت شده که این مقدار بارش در مقایسه با 240 میلی‌متر بارندگی سال قبل 10 درصد و در مقایسه با میانگین بلند مدت نیز پنج درصد کاهش یافته است.

وی افزود: در سال آبی جاری 314 میلی‌متر بارندگی در مرکز استان (ارومیه) ثبت شده است که این مقدار بارش در مقایسه با پارسال 34 درصد کاهش یافته و در مقایسه با میانگین بلند مدت بدون تغییر است.

رییس اداره هواشناسی مهاباد اضافه کرد: در این مدت 454 میلی‌متر بارندگی نیز در مهاباد گزارش شده است که در مقایسه با 652 میلی‌متر سال قبل، 30 درصد کاهش و در مقایسه با میانگین بلندمدت 12 درصد افزایش یافته است.

وی افزود: اداره کل هواشناسی آذربایجان‌غربی دارای 18 ایستگاه هواشناسی اصلی و تکمیلی و بیش از 120 ایستگاه باران‌سنجی و اقلیم‌شناسی است که از ایستگاه‌های هواشناسی استان، 9 ایستگاه اصلی (سینوبتیک) و 9 ایستگاه هم تکمیلی هستند.

آذربایجان‌غربی از استان‌های شمال‌غربی کشور است که در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و میانگین بارندگی سالانه در این استان در حدود 340 میلی‌متر است که بارش‌ها از آبان‌ماه شروع می‌شود و تا اوایل خرداد هر سال ادامه می‌یابد.

این استان از شمال به جمهوری خودمختار نخجوان، از غرب به کشورهای ترکیه و عراق، از شرق به آذربایجان‌شرقی و استان زنجان و از جنوب به کردستان محدود است.

• آذربایجان غربی
• شرکت آب منطقه ای
• وزارت نیرو