خودرو‌هایی که آلودگی جابه‌جا می‌کنند
آلودگی این روز‌های هوای تهران، نگاه‌ها را به سمت منبع این آلودگی و آلاینده‌ها جلب کرده است. خودرو‌های فرسوده یکی از مقصران اصلی آلودگی هوای پایتخت است.
آن گونه آمار‌ها می‌گوید 10 درصد خودرو‌ها در تهران به سن فرسودگی رسیده اند. همچنین حدود 6000 دستگاه اتوبوس در این شهر تردد می‌کند که 70 درصدشان فرسوده است. به گواه کارشناسان در شهر تهران حدود 38 درصد از انتشار آلاینده‌ها سهم ناوگان فرسوده است. بدیهی است که نوسازی یا از رده خارج کردن این خودرو‌ها به همین میزان در کاهش آلودگی هوای تهران مؤثر است.
به گزارش همدلی؛ خودرو‌های فرسوده فقط متعلق به تهران نیستند. درصد فرسودگی ناوگان حمل و نقل در کشور به خصوص در بخش حمل و نقل عمومی بسیار بالاست و مطابق آمار پلیس راهور ناجا 74 درصد از اتوبوس‌های درون شهری گازسوز، 79 درصد از اتوبوس‌های درون شهری دیزلی، 55 درصد از تاکسی‌ها، 50 درصد از اتوبوس‌های برون شهری، 24 درصد از کامیون‌ها و 76 درصد از موتورسیکلت‌ها در کل کشور فرسوده هستند. همه این آمار‌ها از وضعیت بحرانی ناوگان وسایل نقلیه فرسوده در کشور حکایت دارد که علاوه بر معضل آلودگی هوا، دلیل مشکلات دیگری مانند تصادفات و افزایش سرانه مصرف سوخت و... نیز در کشورهستند.
تلخ‌تر آن که به گواه مسئولان، از مجموع حدود 35 میلیون دستگاه وسیله نقلیه پلاک شده در کشور بیش از 11 میلیون دستگاه فرسوده هستند. جولان خودرو‌های فرسوده در جاده‌های شهری و برون‌شهری کشور در حالی است که در ماده 10 قانون سامان‌دهی صنعت خودرو، تردد و حمل بار و مسافر توسط وسایل نقلیه فرسوده ممنوع شده است.
طرح‌های شکست خورده اسقاط خودرو‌های فرسوده
طرح‌های زیادی برای اسقاط خودرو‌های فرسوده توسط دولت ارائه شده است. طرح‌های که تاکنون توفیق چندانی حاصل به همراه نداشته است. از حدود 20 سال پیش سازمان محیط‌زیست طرح جایگزینی خودرو‌های فرسوده را به اجرا گذاشت و برای اجرایی شدن این طرح بودجه‌ای درنظر گرفت و در آغاز عملیاتی شدن این طرح توانست تعدادی خودرو فرسوده را تعویض کند، اما برای ادامه طرح اعتبار بیشتری لازم بود که با کافی نبودن بودجه مالی طرح در ادامه راه متوقف شد.
در سال 1396 نیز دولت، خودروسازان را مکلف کرد به ازای تولید هر محصول با مصرف سوخت هشت تا 8.5 لیتر در 100 کیلومتر، یک خودرو فرسوده را اسقاط و برای تولید خودرو‌هایی با مصرف بیش از 8.5 لیتر نیز یک خودروی دیگر را اسقاط کنند، همچنین واردکنندگان به ازای هر یک دستگاه خودرو وارداتی، بسته به میزان مصرف سوخت آن باید بین 4 تا 8 خودرو فرسوده را از رده خارج کنند.
این مصوبه دوماه بعد با دخالت وزارت صمت و خودروسازان لغو شد. تنها واردات خودرو بود که به اسقاط خودرو‌های فرسوده کمک می‌کرد که از سال 1397 ورود آن‌ها نیز ممنوع شد، همچنین طبق قوانین در ازای شماره‌گذاری هر موتور بنزینی باید یک موتور فرسوده اسقاط می‌شد. در ازای شماره‌گذاری هر 3 دستگاه خودرو دیزلی یورو 5 باید تعدادی خودرو (با ظرفیت گواهی مشابه) اسقاط می‌شد، اما این قوانین نیز اجرایی نشدند.
در حالی طرح‌های از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده یکی پس از دیگری در کشور متوقف می‌شود که تجربه کشور‌های توسعه‌یافته نشان می‌دهد که وظیفه از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده برعهده خودروسازان است. خودروسازان با ارائه وام، برنامه‌ها و تخفیف‌های ویژه در محصولات جدید، مالکان خودرو‌های فرسوده را مجاب به تعویض خودرو‌های قدیمی خود با خودرو‌های جدید می‌کنند. اما در ایران تصدی دولت و انحصاری بودن تولید خودرو و زدوبند‌های آن‌ها موجب شده است که خودروسازان داخلی نه‌تن‌ها در ارتقای فناوری خودرو‌ها تلاش نکنند بلکه خودرو‌ها را به دشواری و با هزینه زیاد در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند.
حدف استاندارد یورو 6 توسط دولت سیزدهم
حدف استاندارد یورو 6 که توسط دولت سیزدهم تصویب شد یکی دیگر از مشکلات این حوزه است. ماده 4 آئین نامه فنی ماده 2 قانون هوای پاک، حداقل سطح مجاز استاندارد آلایندگی را برای وسایل نقلیه تولید داخلی و وارداتی تعیین کرده است. اما در اواخر سال گذشته هیأت دولت اصلاحیه‌ای در خصوص این ماده تصویب کرد که بر اساس آن الزام استاندارد آلایندگی یورو 6 برای خودرو‌های تولید داخلی حذف شد و به فاصله کمتر از 9 ماه هیأت دولت مصوبه دیگری در این خصوص ارائه کرد که طی آن الزام استاندارد آلایندگی یورو و6 برای کلیه خودرو‌های وارداتی بنزینی و دیزلی نیز حذف شده و به این ترتیب حداقل سطح مجاز آلایندگی برای خودرو‌های بنزینی وارداتی برابر یورو و5 و برای کلیه خودرو‌های دیزلی وارداتی نیز برابر EEV خواهد بود. روی خوش نشان دادن به استاندارد یورو 5 در حالی است که اتحادیه اروپا از سال 2014 تولید و ورود خودرو‌های یورو و5 به این اتحادیه را ممنوع کرده است، اما در ایران این استاندارد برای حداقل 2 تا 3 سال آینده تمدید شده است.
مصرف بی‌رویه بنزین
مصرف بی‌رویه بنزین نیز از عوامل دیگرآلودگی هوای تهران است. تحقیقات نشان می‌دهد، تردد خودرو و موتورسیکلت‌های فرسوده علاوه بر افزایش حجم آلاینده‌های هوا باعث بالا رفتن مصرف سوخت در کشور می‌شود. به تازگی جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در مورد بالا بودن مصرف سوخت در کشور به رسانه‌ها گفت: سالانه یک میلیون خودرو به چرخه حمل و نقل اضافه می‌شود بدون آنکه خودرویی از چرخه خارج شود. باید شرایط اسقاط را فراهم کنیم و استاندارد تولید خودرو را نیز افزایش دهیم، در حالی که خودرو‌ها در جهان به‌ازای 100 کیلومتر پیمایش 4 لیتر بنزین مصرف می‌کنند، این رقم در کشور ما 10 لیتر است.
دو سال پیش، «مسعود تجریشی»، معاون وقت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود: «اگر شما بهترین سوخت را هم داشته باشید، ولی میانگین مصرف شما بین 10 الی12 لیتر در هر 100 کیلومتر در شهر‌ها باشد (در حالی‌که استاندارد آن در دنیا حداکثر 6 لیتر است) این موضوع منجر به تولید آلاینده می‌شود و باعث می‌شود تأثیر سوخت در آلایندگی زیاد شود.»
از میان اخبار