داستان سرشماری جمعیت در ایران؛ روزی که فهمیدیم چند نفریم!

همین دیروز | گروه تاریخ خبرگزاری فارس امین رحیمی: سرشماری سراسری در ایران در دوره قاجار کاری ناممکن به‌نظر می‌رسید؛ امکانات و تشکیلات کافی برای این کار وجود نداشت و تاریخ می‌گوید یک‌بار در سال 1238 شمسی می‌خواستند جمعیت ساکنان ایران را بشمارند، ولی نتوانستند. به جایش «میرزا عبدالغفار نجم‌الدوله» معلم ریاضی دارالفنون در سال 1246 شمسی برای نخستین‌بار به شیوه مدرن جمعیت تهران را در کمتر از 2 ماه سرشماری کرد و معلوم شد تعداد «نفوس دارالخلافه» حدود 155 هزار نفر است. 2 بار دیگر در سال‌های 1262 و 1277 شمسی جمعیت و ابنیه تهران سرشماری شدند. در سال 1297 شمسی هم اداره «سجل احوال» یا همان «ثبت احوال» تشکیل شد، ولی هنوز معلوم نبود ایران چقدر جمعیت دارد.

در سال 1301 سرشماری جدیدی در تهران انجام شد و جمعیت 210 هزار نفر بود و 2 سال بعد نیز «اداره کل آمار» تشکیل شد. یک‌بار دیگر هم در سال 1311 در تهران سرشماری انجام گرفت؛ تا اینکه بالاخره در سال 1318 شمسی بنا به مصوبه مجلس شورای ملی ایرانی‌ها تصمیم گرفتند برای اولین‌بار جمعیت کل مملکت را بشمارند.

در دوره قاجار سرشماری نفوس به دلیل کمبود امکانات و تشکیلات آمارگیری فقط در تهران انجام می‌شد

وضعیت مملکت به هم ریخت

سرشماری سال 1318 شمسی داستان غریبی دارد. از تیرماه آن‌سال سرشماری سراسری ابتدا با آمارگیری جمعیت در کاشان شروع شد و بعد کار به تهران رسید و بنا به گواهی تاریخ: «برای اجرای این سرشماری، دولت برنامه‌ریزی‌های منظمی را شکل داد. دولت این روز را در پایتخت تعطیل عمومی اعلام کرد و شهربانی کل کشور با اطلاعیه‌ای به آگاهی مردم تهران رساند که در این روز از منزل‌های خویش به غیر از موارد ضروری و با اطلاع شهربانی خارج نشوند... مأموران سرشماری نیز از میان کارمندان دولت و شهرداری‌ها، کدخدایان، معلمان و استادان دانشگاه‌ها، دانش‌آموزان و دانشجویان برگزیده شدند». خیلی زود معلوم شد جمعیت تهران 531 هزار نفر است.

پس از آن کار سرشماری شهر به شهر انجام می‌شد و البته خیلی هم طول می‌کشید. به‌طوری که تا شهریور سال 1320 شمسی که ایران در جریان جنگ جهانی دوم اشغال شد، سرشماری فقط در 35 شهر اجرا شده بود. بعد هم معلوم است که وضعیت مملکت به هم ریخت و کار تعطیل شد و این سرشماری ناتمام ماند. تا دهه 30 شمسی هم اداره کل آمار ایران سرشماری‌های محلی و آزمایشی انجام می‌داد و به‌قول امروزی‌ها مانور برگزار می‌کرد تا به‌تدریج امکانات فنی و همچنین نظم و هماهنگی کافی برای سرشماری دقیق و علمی در ایران ایجاد شود.

جمعیت تهران در سال 1318 شمسی؛ 531 هزار نفر

دبیرستانی‌ها، همه را شمردند

سال 1335 شمسی بالاخره نخستین «سرشماری عمومی نفوس و مسکن» در ایران برگزار شد و قرار شد هر 10 سال یک‌بار هم تکرار شود تا تغییرات جمعیت کشور در گذر زمان معلوم باشد. سرشماری به صورت همزمان از 10 آبان در سراسر کشور شروع شد و این‌طوری بود: «جمعا 26 هزار و 836 مأمور سرشمار و سرپرست مأموران در سرشماری شرکت کرده و مأموریت داشتند که به تمام خانوارهای کشور مراجعه و اطلاعات مورد لزوم را درباره هر فرد خانوار کسب کنند. اغلب مأموران سرشمار و سرپرست‌های آنان از معلمان مدارس یا شاگردان کلاس‌های متوسطه بودند».

به این ترتیب در 22 آبان ماه 1335 اعلام شد جمعیت ایران 19 میلیون نفر است یا اگر دقیق‌تر بخواهیم 18 میلیون و 954 هزار نفر و معلوم شد 6 میلیون نفر شهرنشین هستند و حدود 13 میلیون نفر روستانشین و کوچ‌نشین. در آن سال بالاخره ایرانی‌ها فهمیدند همه با هم چند نفریم.

براساس نتایج دومین سرشماری سراسری نفوس و مسکن در سال 1345 شمسی جمعیت ایران به بیش از 25 میلیون نفر رسید 

امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست

امروز 22 آبان مصادف با 13 نوامبر میلادی و 7 ربیع‌الثانی هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.

ولادت «ملا قطب» منجم و دانشمند مشهور در سال 634 قمری درگذشت «ابن حاج» ادیب و فقیه مسلمان در سال 1232 قمری زادروز «آگوستین» فیلسوف و اندیشمند مسیحی در سال 354 میلادی درگذشت «ویتوریو دسیکا» کارگردان مشهور ایتالیایی در سال 1974 میلادی رحلت «شیخ عبدالله مازندرانی» از علمای برجسته نهضت مشروطه در سال 1291 شمسی

انتهای پیام /

*س_ شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید _س* این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید ایران تهران سرشماری نفوس جمعیت ثبت احوال اشغال ایران جنگ جهانی دوم دوره قاجار کاشان این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است