دانش‌بنیان‌ها در هزارتوی بروکراسی
مجلس شورای اسلامی در دومین گام حمایت از دانش‌بنیان‌ها، قانونی جدید تصویب کرد. ضمن اینکه رهبر انقلاب نیز سال جاری را سال تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین نامگذاری کردند تا بر اهمیت و ضرورت حمایت از دانش‌بنیان‌ها تاکید کنند. در این میان برخی معتقدند که باید به دانش‌بنیان‌ها فرصت خودنمایی بیشتر داد. همچنین نگاه‌ها را نباید تنها به تولید معطوف کرد، بلکه باید با دیدگاه متفاوتی آن را ارزیابی...
پس از تصویب قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان در سال 89 بود که نام شرکت‌های دانش‌بنیان بیش‌ازپیش بر سر زبان‌ها افتاد. این شرکت‌ها به‌واسطه اتکا بر دانش و فناوری پیشرفته بومی از مزیت‌های متعددی در مقایسه با بنگاه‌های صنعتی متعارف برخوردارند که از جمله می‌توان به پویایی و چالاکی در توسعه محصولات و خدمات جدید اشاره کرد. همچنین یکی از مهم‌ترین محورهایی که در سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی به آن توجه ویژه شده، پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان است. در همین راستا، مقام معظم رهبری ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید، صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه را به‌عنوان یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی ارزیابی کردند. یکی از اموری که می‌تواند کمک کند کشور به میزان تولید دانش‌بنیان و به‌تبع آن به تحقق اقتصاد مقاومتی دست پیدا کند، درک ضرورت تولید دانش‌بنیان در جامعه است.
اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که کاربرد دانش و اطلاعات در آن اهمیت بالایی داشته و تولید و توزیع، مبتنی بر آن شکل‌گرفته و سرمایه‌گذاری در صنایع با محوریت دانش موردتوجه خاصی قرارگرفته است. حرکت اقتصادها به سمت دانش‌بنیان شدن علاوه بر اینکه موجب افزایش توان رقابتی کشورها می‌شود می‌تواند در حوزه تجارت خارجی، ضمن ایجاد یک پایگاه اقتصادی در جهان به افزایش قدرت نرم کشورها کمک کند. در همین راستا بود که رهبر معظم انقلاب، سال 1401 را سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» نامگذاری کردند تا تولید کشور با کمک دانش‌بنیان‌ها رونق پیدا کند.
حال سوالی که مطرحی می‌شود این است که آیا این شعار تحقق پیدا می‌کند یا خیر؟ برای رسیدن به پاسخ سوال خود با سه عضو فراکسیون دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی به گفتگو نشستیم.
هزارتوی بروکراسی
سید محسن دهنوی، رئیس فراکسیون دانش‌بنیان مجلس در مورد موضوع یادشده به صمت گفت: علی‌رغم اینکه رتبه کشور ما در تولید علم و توسعه علم و فناوری در دنیا رتبه بسیار خوبی است اما سهم این رتبه در اقتصاد کشور کماکان پایین است. بنده فکر می‌کنم علت اصلی موضوع این است که ساختارهای کشور ازجمله ساختارهای مالی و اداری به هیچ وجه برای تجاری و اقتصادی شدن فناوری‌ها طراحی نشده‌اند. به‌طور مثال نظام بانکی ما وظیفه حمایت از تولید را بر عهده دارد اما نه با ادبیات تولید فناورانه ارتباط برقرار می‌کند و نه به درستی از این موضوع پشتیبانی می‌کند. باقی ساختار اداری ما نیز به همین شکل است.
دهنوی ادامه داد: یک مجموعه دانش‌بنیان تا زمانی که در آزمایشگاه کار می‌کند کار خواهد کرد ولی زمانی که می‌خواهد محصول تولید کند مشخص نیست از کجا باید مجوز بگیرد. به عقیده من علت اصلی آماده نبودن ساختارهای کشور به ویژه ساختارهای مالی و اداری، بروکراسی اشتباه در کشور است.
نماینده مردم تهران اظهار کرد: نکته دوم بحث آماده نبودن قوانین و مقررات است یعنی نبودن ریل در کشور؛ ریل‌گذاری کشور ما به سمت توسعه فناوری و خلاقیت و نوآوری نبوده است. یک قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در سال 1389 داشتیم که نزدیک به 12 سال از آن گذشته است و تاکنون قانونی به‌روز نداشته‌ایم. این حوزه هر دو سال باید تغییر کند.
در تولید دانش مشکل داریم
رئیس فراکسیون دانش‌بنیان مجلس گفت: نکته سوم این است که ما در سمت تولید دانش هم مشکلات داریم. ما به سمت تولید دانش و فناوری نمی‌رویم که نیاز جامعه را پاسخ دهد. ما اینجا به سمت مارکت پول نمی‌رویم یعنی نمی‌دانیم که نیاز بازار چیست تا آن را تولید کنیم. درنتیجه خیلی وقت‌ها دانشی تولید می‌کنیم که محصول آن موردنیاز بازار نیست. در نتیجه اقبالی به محصول نمی‌شود. من این سه اولویت را موانع اصلی می‌دانم و باید به سمت رفع این موانع برویم.
نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: مهم‌ترین ساختار مالی کشور نظام بانکی است که به هیچ وجه از حوزه دانش‌بنیان حمایت و پشتیبانی نمی‌کند. ما در قانون جهش تولید دانش‌بنیان این مشکل را تا حدی مرتفع کردیم. در همین راستا صندوق نوآوری و شکوفایی و کلیه بانک‌ها تا حدی برای مشارکت در حوزه دانش‌بنیان تقویت شدند.
وی افزود امروزه بیش از 60 صندوق داریم که مجوزها و اختیاراتی دارند و امکان استفاده از بازار سرمایه را برای این‌ها قائل شدیم. ضمن اینکه امکان استفاده از منابع صندوق توسعه ملی را برای دانش‌بنیان‌ها فراهم ساختیم. این‌ها اتفاقات مهمی بود که ما فکر می‌کنیم به حوزه تأمین مالی و پشتیبانی مالی از این شرکت‌ها کمک می‌کند.
دهنوی در پایان اظهار کرد: متاسفانه هنوز در کشور ما و در بین برخی از مسئولان نگاه به حوزه دانش‌بنیان نگاه به حوزه‌ای فانتزی و لوکس است که آن را کاری جدی و ضروری نمی‌دانند. این وضعیت باید تغییر کند. ضمن اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان باید خود را اثبات کنند و محصولاتی تولید کنند که بازار به آنها نیاز دارد.
دومین گام مجلس برای دانش‌بنیان‌ها
روح‌الله متفکر آزاد نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با صمت در مورد موضوع یادشده اظهار کرد: مجلس سال گذشته دومین قانون حوزه دانش‌بنیان کشور را تصویب کرد. این کار دومین گامی بود که جمهوری اسلامی ایران در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان انجام داده است. قانون اول در سال 1389 به تصویب رسید که قانون بسیار خوبی بود. اما به فراخور پیشرفت‌هایی که در حوزه دانش‌بنیان‌ها رخ داد، نیاز داشت که ریل‌گذاری جدیدی رخ دهد؛ به همین علت مجلس وارد عمل شد. قانونی که سال گذشته به تصویب رسید، بسترهای لازم برای تحقق شعار سال را داشت.
وی ادامه داد: ما مسائل متعددی را در این قانون دیدیم؛ از تغییرات ساختاری در حوزه اقتصاد دانش‌پایه تا تغییرات سیاست‌گذاری تا ارتباط صنعت با دانشگاه. در همه این موضوعات ریل‌گذاری‌های جدیدی اتفاق افتاده است. این قانون سبب بهبود عملکرد حوزه دانش‌بنیان‌ها و پیشرفت چشمگیر آنها خواهد شد.
عضو فراکسیون دانش‌بنیان مجلس اظهار کرد: سعی کرده‌ایم در این قانون برخی گره‌ها را بازکنیم. در همین راستا صنایع می‌توانند با سرمایه‌گذاری در R&D خودشان، اعتبارات مالیاتی قابل‌انتقال به سنوات آتی را اخذ کنند. این موضوع از مشوق‌هایی است که برای شرکت‌ها در نظر گرفته شده که اگر R&D آنها با دانشگاه‌ها قرارداد منعقد کند، می‌تواند ارتباط صنعت با دانشگاه را تضمین کند.
وی افزود: ضمن اینکه ما دانش‌پایه را در شرکت‌های کوچک و متوسط خلاصه نکردیم. بلکه شرکت‌های بزرگ می‌توانند در اقتصاد دانش‌پایه ورود کنند. حتی اگر دانش‌بنیان شناخته نشوند، تحقیقاتشان می‌تواند در این حوزه باشد و از امتیازات دانش‌بنیان‌ها استفاده کند. البته این قانون اخیراً ابلاغ‌شده و قطعاً زمان‌بر است که اجرای آن پاسخ دهد اما افق خوبی را می‌توان برای این قانون مشاهده کرد.
متفکر آزاد در پایان همچنین به اهمیت صادرات محصولات دانش‌بنیان با توجه به ظرفیت‌های موجود، اشاره و بیان کرد: با توجه به اینکه حدود 14 میلیون نفر از جمعیت جوان کشور ما تحصیلات عالیه دارند، می‌توانیم به سمت ارائه خدمات دانش‌بنیان و خدمات فنی و مهندسی در کشورهای پیرامونی حرکت کنیم که نیازمند تقویت بخش خصوصی حوزه دانش‌بنیان و ارتباط دادن میان این بخش در ایران و سایر کشورها است.
مغول ماندن نقش دانش‌بنیان‌ها در زندگی مردم
در ادامه عبدالناصر درخشان نماینده، مردم ایرانشهر در مجلس شورای اسلامی، در مورد موضوع یادشده به صمت گفت: با توجه به اینکه مقام معظم رهبری، سال جاری را سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» نامگذاری کرده‌اند. لذا انتظارات از حوزه دانش‌بنیان بسیار بالا رفته است. اما بنده معتقدم که باید فرصت داد و شاهد گذشت زمان بود تا درخت دانش‌بنیان‌ها به ثمر بنشیند.
وی افزود: برخی از شرکت‌ها، کارخانه‌ها و حتی کسبه با کلمه دانش‌بنیان هنوز آن‌چنان آشنایی ندارند. ما نمی‌توانیم بگوییم بشری که آن‌قدر پیشرفت کرده و توسعه‌یافته بدون علم، دانش و فناوری بوده است. قطعاً پایه علمی در کنار این توسعه قرار گرفته است. اکنون یک موضوعی در دنیا مطرح است. که به آن NALEG BASIN PRODUCTION می‌گویند.
عضو فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان اظهار کرد: دنیا براساس ظرفیت‌های علمی پیش می‌رود، لذا باید از دانشجویان، دانش آموزان و فارغ‌التحصیلان استفاده کند. باید فرصتی به این افراد داد تا از ایدههای آنها کمال استفاده را برد. اکنون کارخانه‌ها و شرکت‌های بزرگ ما در بخش R&D خیلی فعال نیستند. لذا با فعال کردن آن و سرمایه‌گذاری در R&D سبب جذب جوانان خلاق شویم تا آنچه یاد گرفته‌اند را به نمایش بگذارند.
نماینده مردم ایرانشهر در مجلس ادامه داد: خوشبختانه در کشور یک اهتمام جدی وجود دارد که از سرمایه‌گذاری و ایده آفرینی حمایت شود. در همین راستا تسهیلاتی داده می‌شود تا ایده‌ها به مرحله اجرا برسد. فکر می‌کنم که این نگاه افق بزرگی برای کشور به ارمغان خواهد آورد. زمانی این موضوع در جامعه تجلی پیدا می‌کند که جوانان مستعد و تحصیل‌کرده دانشگاهی کشور فرصت خودنمایی داشته باشند. یک کارخانه بدون هیچ پیش‌زمینه علمی نمی‌تواند تولید موفقی داشته باشد. لذا نیاز است که با دانش روز پیش برود.
وی در مورد بازخوردهای حمایت از دانش‌بنیان‌ها اظهار کرد: اگر بتوان هرکجا که ظرفیت وجود دارد را شناسایی و ارزیابی کرد، می‌شود کارهای بزرگی انجام داد. دولت در یک سال اخیر، حرف‌های قشنگی می‌زند، اما باید در واقعیت به این حرف‌ها و ایده‌ها عمل شود و در حد شعار باقی نماند.
درخشان در پایان اظهار کرد: اکنون آن‌چنان‌که باید نقش دانش‌بنیان‌ها در زندگی مردم دیده نشده است. وقتی می‌گوییم دانش‌بنیان، قرار نیست که حتماً در تولید کالا نقش داشته باشد. بلکه می‌تواند در ادبیات، موسیقی، سینما و... باشد. وقتی‌که دنیا با سرعت در حال پیشرفت است، به خاطر نگاه نو و ایدههای جدید است. لذا نیاز است به دانش‌بنیان، نوع دیگر نگاه کرد. برای مشاهده و دانلود ویژه نامه تولید مقدس اینجا کلیک کنید.
