درباره عبدالکریم حق‌شناس
تهران_ ایرنا_ آیت الله عبدالکریم حق‌شناس اهل سلوک و مراقبه نفس بودند. با این حال ایشان مانند بقیه مردم درس می‌خواندند و مباحثه می‌کردند و نماز جماعت به جا می‌آوردند. هرگاه شخصی از ایشان درخواست تفسیر یا بیان مساله‌ای شرعی را می‌کردند، ایشان احکام شرعی را برایش تعلیم می‌دادند و نسبت به حل مشکلات مردم کوشا بودند. عشق به مردم جزو خصوصیات بارز ایشان بود.
دوم مرداد سالروز درگذشت عارف برجسته آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس تهرانی است. آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس تهرانی در 1298 خورشیدی در خانواده‌ای متدین در خیابان عین‌االدوله یا ایران کنونی در تهران متولد شد. پدرش وقتی هنوز کودکی بیش نبود، درگذشت و سرپرستی او برعهده مادرش قرار گرفت. مادرش سواد خواندن و نوشتن نداشت اما به خوبی قرآن و مفاتیح را می‌خواند. پس از درگذشت پدر، برای چند سالی تحت سرپرستی دایی‌اش بود. در این دوره به دبیرستان دارالفنون راه یافت و گرچه نظر دایی‌اش این بود که او باید به بازار برود تا کسب و کاری پیشه کند اما تقدیر جور دیگری برایش رقم زد.
تحصیلات
آیت‌الله حق‌شناس از محضر استادانی به نام چون آیت‌الله سیدعلی حائری، میرزای تنکابنی و شیخ محمدحسین زاهد بهره برد. او تحصیلات مقدماتی و ادبیات را نزد آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا تنکابنی فراگرفت و عرفان را نیز از محضر آیت‌الله شاه‌آبادی تلمذ کرد. ظاهرا بخشی از معقول را نیز غیر از درس آیت‌الله شاه‌آبادی از محضر آیت‌الله میرزامهدی آشتیانی مدرس بزرگ حکمت و فلسفه آموخت. در سال 1373 قمری وقتی حاج شیخ محمدحسین زاهد تهرانی مشهور به زاهد نفت فروش درگذشت، بنا به درخواست اهل مسجد و محل، آیت‌الله بروجردی به آیت‌الله حق‌شناس دستور داد تا برای حل مشکلات دینی و رسیدگی به امور شرعی آن مسجد به تهران عزیمت کند. بعد از این اتفاق بود که آیت الله حق‌شناس به تهران آمد و تا پایان عمر به تهذیب نفس جوانان و اهل علم و طلاب و کسبه مشغول شد. این عالم مدتی نیز رییس مدرسه فیلسوف‌الدوله و سپهسالار قدیم (شهید بهشتی کنونی) بود و در آنجا به تدریس مکاسب و کفایه در فقه و اصول و منظومه سبزواری در حکمت می پرداخت. آیت‌الله حق‌شناس به جز زبان عربی به زبان‌های فرانسه و انگلیسی هم تسلط کافی داشت.
محمدشریف رازی در کتاب خود به نام گنجینه دانشمندان در خصوص ویژگی های آیت الله حق شناس می‌فرمایند: "بعد از وفات آیت‌الله بروجردی مؤمنان مسجد مزبور که غالبا از مقدسین و اخیار تهرانند به قم آمدند و از امام خمینی تقاضا کردند، ایشان را به جای آن مرحوم (شیخ زاهد تهرانی) برای امامت آن مسجد انتصاب و اعزام فرمایند. ایشان حسب‌الامر آیت‌اللهی به تهران عزیمت و تا حال حاضر در مسجد مزبور اقامه جماعت و هم به تدریس فقه و اصول و معقول در مدرسه سپهسالار قدیم و خدمات دینی دیگر اشتغال دارند و نزدیک 40 سال است که این نگارنده ایشان را می‌شناسم و حقا دارای مقام فضل و دانش و تقوا و پاکدامنی و بی‌آلایشی موصوف و در تربیت و تهذیب اخلاق جوانان محیط خود بسیار ساعی هستند. تربیت‌یافتگان او در بازار و حوزه‌های علمی قم و تهران و مشهد بسیار هستند و از روز آشنایی تاکنون مکروهی از وی ندیده‌ام." (1)
خصوصیات بارز استاد
آیت الله حق‌شناس اهل سلوک و مراقبه نفس بودند. با این حال ایشان مانند بقیه مردم درس می‌خواندند و مباحثه می‌کردند و نماز جماعت به جا می‌آوردند. هرگاه شخصی از ایشان درخواست تفسیر یا بیان مساله‌ای شرعی را می‌کردند، ایشان احکام شرعی را برایش تعلیم می‌دادند و نسبت به حل مشکلات مردم کوشا بودند. عشق به مردم جزو خصوصیات بارز ایشان بود و در این خصوص می‌گفتند: "اینها خلق خدا هستند، خداوند خلقش را دوست دارد، پس ما هم باید آنها را دوست بداریم، چون فردی که شخصی را دوست دارد، آثار او را هم دوست می‌دارد." مانند دیگر علمای اخلاق، اهل سیر و سلوک و نسبت به غیبت حساس بود و اعتقاد داشت که غیبت عاملی است که باعث می‌شود، همه اعمال آدمی بر باد برود. حقوق بانوان را به رسمیت می شناخت و احترام خاصی، برای آنها قایل بود و به دیگران هم سفارش و توصیه می‌کرد که نسبت به همسرشان بدرفتاری نکنند و اگر شخصی این کار را می‌کرد، خشمگین می‌شد.
در تمام دوران سخت جنگ تحمیلی، بمباران و موشک باران، تهران را ترک نکرد و از سنگر مسجد برای ارشاد و تشویق مردم به حضور در جبهه های دفاع مقدس بهره می برد.
جملات عارفانه آیت‌الله حق‌شناس
آیت‌الله عبدالکریم حق‌شناس از جمله عرفا و عالمانی بود که در زمان حیات خود چراغ راه بسیاری از افرادی شد که قدم در راه علم و معرفت می‌گذاشتند. سخنان و اندرزهای حکیمانه این عالم گرانقدر همچنان چراغ راه عاشقان معرفت است.
گزیده‌ای از سخنان ایشان نمونه‌ای از هزاران پند و اندرز این عارف خداجو است:
- شب‌زنده‌داری بر عمر و روزیتان می‌افزاید.
- عاقل بدون ایمان شیطان است.
- عمر شما در اثر خدمت به مردم زیاد می‌شود.
- اگر خدا را می‌خواهی باید از خودیت خودت بگذری.
- مقام مراقبه یعنی این که سالک تمام و کمال در محضر و حضور حضرت حق قرار دارد.
- تنها راه تشخیص وسوسه شیطانی از نفحات قدسی مراقبه است.
- اگر تحصیلات علمی شما با علم اخلاق توأم نباشد، منقطع می‌شود.
- هر انسانی یک تکلیف اجتماعی دارد و یک تکلیف انفرادی.
- دین، عمل به بندگی حضرت حق است.
- اگر سالک بداند که در شناخت پروردگار چه چیزی نهفته است، دیگر به زرق و برق دنیا اهمیت نمی‌دهد.
- اگر اراده کنی که خودت را حفظ بکنی، پروردگار هم در هنگام ارتکاب به معاصی برای تو ایجاد مانع می‌کند.(2)
آثار استاد حق‌شناس
آیت‌الله حق‌شناس در طول عمر خود توانستند شاگردان بسیاری را تربیت کند و آثاری ارزشمند را هم به رشته تحریر درآورد که از آن جمله می توان به رساله‌ای در ارث زوجه، تقریرات فقه مرحوم آیت‌الله حجت، تقریرات اصول آیت‌الله خوانساری، تقریرات فقه و اصول آیت‌الله بروجردی اشاره کرد.
سرانجام
این فیلسوف و عارف سرانجام در 88 سالگی دیده از جهان هستی فروبست و پیکرش با حضور شاگردان و دوستدارانش در دوم مرداد 1386 از مسجد ارک تهران واقع در خیابان پانزده خرداد به طرف حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) تشییع و در همان مکان به خاک سپرده شد.
پی‌نوشت:
1- کتاب گنجینه دانشمندان جلد 1
2- کتاب عالمان شهر اخلاق / سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران /86
*س_برچسب‌ها_س*
