دستاوردی که چالش شد! / 50 میلیون دوز واکسن ایرانی و خارجی در انبارهادپو شده است

دستاورد تولید هفت واکسن ایرانی کرونا در پلتفرم‌های گوناگون حالا و با کاهش تقاضای مصرف واکسن به یک چالش تبدیل شده‌است. واکسن‌های واکسن‌سازان ایرانی روی دست‌شان مانده و دولت از آن‌ها حمایت نمی‌کند! وزارت بهداشت 50 میلیون دوز واکسن ایرانی و خارجی در انبارهایش دپو کرده‌است و اعلام نیاز اولیه برای واکسن کرونا در سال 1401، بالغ بر 35 میلیون دوز بوده‌است. این بدین معناست که فعلاً واکسن بیشتری نیاز نداریم. هر چند ابلاغ دوز چهارم واکسن برای افراد 80 سال به بالا می‌تواند این نیاز را تغییر دهد و بخشی از واکسن‌های تولیدشده را به بازار مصرف برساند، اما در حال حاضر واکسن‌های تولیدی واکسن‌سازان وطنی روی دست‌شان مانده‌است. در حال حاضر برای حمایت از واکسن‌سازان داخلی واردات واکسن را ممنوع کرده‌است، اما ادامه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدکننده واکسن در هاله‌ای از ابهام است؛ اینکه کارشان را ادامه دهند یا کار تولید واکسن را تعطیل کنند! این چالش در حالی است که آینده ویروس کرونا قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است با جهش‌های تازه‌ای مواجه شویم و این مسئله دوباره کشور را با وضعیتی اضطراری برای تکرار واکسیناسیون و نیاز به واکسن‌های بیشتر مواجه کند.

تأخیر در واردات واکسن و واکسیناسیون عمومی و مرگ‌هایی که می‌شد رخ ندهد، یکی از زوایای تاریک دو سال و نیم مبارزه با کرونا در کشور است. با استقرار دولت سیزدهم هر چند تولید واکسن ایرانی کرونا در پلتفرم‌های مختلف پیگیری شد، اما دولت برای پیشگیری از مرگ‌های بیشتر و کنترل همه‌گیری دست به واردات گسترده واکسن زد تا ریسک مرگ‌های کرونایی کاهش یابد. این سیاست موفق بود و با واکسیناسیون گسترده مردم توانستیم از موج‌های بعدی کرونا با آسیب کمتری عبور کنیم. از سوی دیگر پیگیری تولید واکسن‌های کرونا در پلتفرم‌های گوناگون موجب شد ما بتوانیم تمام پلتفرم‌هایی از واکسن کرونا را که در دنیا وجود دارد، بسازیم. حالا با تزریق بیش از 148 میلیون دوز واکسن کرونا در کشور، بخش عمده نیاز به واکسن پوشش داده شده‌است. مگر آنکه اتفاق تازه‌ای بیفتد و جهش‌های تازه‌ای از ویروس در جامعه انتشار یابد. از سوی دیگر انبارهای وزارت بهداشت با ذخیره 50 میلیون دوز واکسن ایرانی و خارجی پر است. در این میان واکسن‌سازان هم تمام تلاششان را کرده‌اند تا ظرفیت تولید واکسن را افزایش دهند، اما واکسن‌های تولیدی شان دیگر مشتری ندارد! این موضوع چند روز پیش هفت تولیدکننده داخلی واکسن را به کمیته دارو و غذای کمیسیون بهداشت مجلس کشاند تا از حمایت نکردن دولت گلایه کنند. دولت ریسک تولید واکسن را بپذیرد مصطفی قانعی، عضو کمیته ملی واکسیناسیون کرونا معتقد است: «دولت ریسک تولید واکسن را بپذیرد». از نگاه وی اینکه ادامه تولید واکسن‌های ایرانی به چه صورت باشد، یک تصمیم سیاسی است. قانعی تأکید می‌کند: «نباید ریسک را به واکسن‌ساز تحمیل کرد، بلکه مانند سایر کشورها باید ریسک را به سمت دولت برد، بنابراین لازم است واکسن‌سازها حفظ شوند، چون ما نمی‌دانیم موتاسیون بعدی ویروس به چه صورت خواهد بود و چقدر طول می‌کشد. واکسن‌سازها نباید از دور خارج شوند که اگر این اتفاق رخ دهد، دوباره باید به واردات روی بیاوریم. به رغم کاهش مصرف واکسن در سطح جهانی و همچنین ایران، اما تولید واکسن‌ها باید تا حدی که شرکت‌ها از هم نپاشد، ادامه داشته باشد.» به گفته وی در مدل تجاری یک زمان محصول برای بازار تولید می‌شود که پیش‌بینی آن با خود شرکت است، اما وقتی کسی برای دولت دست به تولید می‌زند، خود دولت باید ریسک آن را بپذیرد و هیچ راهی جز این کار نیست. آیا با توجه به کاهش تقاضای واکسن و موجود بودن حدود 50 میلیون دوز واکسن در انبارها باز هم نیاز است واکسن‌های جدید ایرانی که در پلتفرم‌های دیگر کار کرده‌اند و هنوز به مطالعات بالینی نرسیده‌اند، کار را ادامه دهند و ساخته و تولید شوند؟ قانعی در پاسخ به این سؤال به ایسنا می‌گوید: «به هر حال باید روی محصولات دیگر هم تمرکز کنیم. مهم دستاوردها در پلتفرم‌های ساخت واکسن و دارو است، چراکه پس از آنکه این شرکت‌ها تولیدکننده محسوب شدند می‌توانیم به سراغ تولید سایر داروها و واکسن‌ها با این پلتفرم‌ها برویم.» تولیدکنندگان داخلی تنها منبع تأمین واکسن کرونا در کشور مهندس حسین صفوی، رئیس هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی درباره وضعیت خرید واکسن کرونا از تولیدکنندگان داخلی می‌گوید: «برای سال 1401 بالغ بر 35 میلیون دوز واکسن کرونا نیاز اولیه‌ای بوده که وزارت بهداشت اعلام کرده و قاعدتاً با توجه به میزان مصرف واکسن‌ها این عدد قابل تغییر است.» به گفته وی در حال حاضر تنها منبع تأمین واکسن کرونا در کشور، تولیدکنندگان داخلی واکسن داخلی هستند و برنامه‌ای برای خرید خارجی واکسن کرونا وجود ندارد، بنابراین طبق اعلام نیاز و مصرفی که انجام می‌شود، تأمین واکسن هم از تولیدکنندگان داخلی انجام می‌شود. صفوی تأکید می‌کند: «شرکت‌های تولیدکننده داخلی واکسن به عنوان یکی از دارایی‌های بسیار مهم در کشور بوده و مستلزم حمایت هستند. از طرفی هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی هم باتوجه به نیازی که اعلام می‌شود، خرید می‌کند. بحث حمایت کاملاً درست است و باید به صورتی باشد که شرکت‌ها متضرر نشوند.» رئیس هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی وزارت بهداشت می‌افزاید: «تاکنون بیش از 199 میلیون دوز واکسن را تحویل وزارت بهداشت داده‌ایم و 178 میلیون دوز به صورت خرید و مابقی یعنی 47 میلیون و 710 دوز تولید داخل بوده و همچنان منتظر تحویل 6 تا 7 میلیون دوز هستیم؛ 8 هزار و 656 میلیارد تومان مجموع قراردادها بوده و میزان بدهی ما 5 هزار و 300میلیارد تومان است که اخیراً در مکاتبه‌ای با سازمان برنامه و بودجه برنامه‌ریزی شده تا بتوانیم بدهی‌هایمان را پرداخت کنیم.» به گفته وی مشکل اصلی تأمین نقدینگی است. بیش از 6 هزار میلیارد تومان نقدینگی لازم داریم و اگر سازمان برنامه و بودجه تأمین ریالی مناسب را انجام دهد، بار زیادی از دوش تولیدکنندگان برداشته می‌شود. کاهش تقاضای جهانی و صادرات صادرات می‌تواند یکی از راه‌های مدیریت تولید واکسن در کشور و باز شدن این گره باشد. چند روز پیش رئیس سازمان غذا و دارو با اعلام این خبر که تولیدکنندگان داخلی می‌توانند در ماه حداقل 50 میلیون دوز واکسن کرونا تولید کنند، از مشتریان خارجی تعدادی از تولیدکنندگان واکسن و صادرات حدود 4 میلیون دوز واکسن کرونای داخلی خبر داد. چند روز پیش نیز بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت گفت: «صادرات واکسن کرونا را از یکی دو هفته پیش آغاز کرده‌ایم و واکسن ایرانی، فعلاً به 10کشور آفریقایی صادر خواهد شد.». اما قانعی درباره صادرات واکسن‌های ایرانی، به کاهش تقاضای جهانی واکسن‌کرونا اشاره می‌کند و می‌افزاید: «الان در عراق هم واکسن‌هایشان را منهدم کردند، افغانستان هم به شکل هبه واکسن می‌خواهد، در کل باید تقاضایی برای واکسن وجود داشته باشد.»

2323