دست رد جهان به سینه دلار

به گزارش مشرق، پیتر سنت آنج پژوهشگر اندیشکده راستگرای «بنیاد هریتج» روز شنبه در گفت و گو با شبکه خبری فاکس نیوز با اشاره به «مخاطرات» رقیب ارزی احتمالی گروه اقتصادی بریکس (چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی) در برابر دلار گفت: در صورت عملی شدن چنین طرحی، سلطه بیش از 80 ساله دلار از بین رفته، تورم افزایش یافته و بانک ها زیان می کنند و همچنین قدرت ملی و تاثیرگذاری آمریکا به نحو بی سابقه ای کاهش خواهد یافت.

این اقتصاددان برخی از سیاست های داخلی و خارجی دولت بایدن را زمینه ساز اتخاذ چنین تصمیمی از سوی بریکس دانست و اضافه کرد که تورم و خروج سپرده ها از بانک ها مردم را با این سوال مواجه می کند که آیا دلار قدرت گذشته را دارد؟

سنت آنج با اشاره به پیامدهای تحریم های مالی آمریکا علیه روسیه و ذخایر دلاری بانک مرکزی آن کشور افزود: این اقدام کشورهای دیگر را به این فکر انداخت که اگر نوبتشان شود چه رخ می دهد؟ آیا به دلیل تفاوت سیاست های داخلی کشورهای دیگر با سیاست های آمریکا نیز چنین تحریم هایی گربانگیر آنها شده و جرقه خروج سرمایه از بانک هایشان زده می شود؟

وی هشدار داد که اگر عربستان سعودی و کشورهای مشابه آن که سالها بر دلار اتکا داشتند جذب بریکس تحت کنترل چین شوند، جهان چندان نیازی به دلار نخواهد داشت. در آنصورت خریداری برای اوراق قرضه بانک مرکزی آمریکا وجود نخواهد داشت و در نتیجه ارزش دلار کاهش و بدهی آمریکا افزایش می یابد.

پیشینه

پروژه ایجاد ارز مشترک برای معاملات بین کشورهای عضو بریکس از سال گذشته آغاز شد؛ زمانی که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در اجلاس سران این بلوک اقتصادی در چین اعلام کرد که این ابتکار با هدف ضربه به هژمونی ایالات متحده در دست بررسی است.

به تازگی الکساندر باباکوف، معاون رئیس دومای دولتی روسیه اظهار داشت که ایجاد چنین ارزی در اجلاس بعدی بریکس که در دوربان، آفریقای جنوبی در ماه اوت برگزار می شود، همراه با الحاق کشورهای جدید به این بلوک مورد بحث قرار خواهد گرفت.

روز پنجشنبه گذشته لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل از کشورهای بریکس خواست تا جایگزینی را برای دلار در تجارت خارجی بیابند. لولا در جریان بازدید از «بانک توسعه جدید» در شانگهای (موسسه ای که توسط کشورهای بریکس ایجاد شده و دیلما روسف رئیس‌جمهور سابق برزیل مدیر اجرایی جدید آن است) بیان کرد: چرا موسسه ای مانند بانک بریکس نمی تواند ارزی برای تامین مالی روابط تجاری بین برزیل و چین، بین برزیل و سایر کشورهای بریکس داشته باشد؟ پس از پایان (سیستم پولی) استاندارد طلا چه کسی تصمیم گرفت که دلار ارز (مبادلاتی) باشد؟

وی خاطر نشان کرد: ما به ارزی نیاز داریم که به کشورها آرامش بیشتری بدهد، زیرا امروز یک کشور باید دنبال دلار بدود تا بتواند صادرات داشته باشد در حالی که می تواند با ارز خود صادرات داشته باشد.

از سوی دیگر کارشناسان و تحلیلگران حوزه اقتصاد نیز بر این باور هستند که دوره هژمونی دلار آمریکا و تسلط این ارز مبادلاتی رو به کاهش است.

ژو ویدی، معاون مؤسسه اقتصاد و مدیریت بازرگانی دانشگاه مرکزی چین، اجرای احتمالی ارز بریکس در مبارزه با تحریم‌های یکجانبه و هژمونی دلار آمریکا در بازارهای بین‌المللی را اینطور ارزیابی کرد: تسلیحاتی شدن دلار آمریکا حتی در محافل داخلی نسبت به آینده این ارز بی اعتمادی ایجاد کرده و باعث شده تا کشورها جایگزین هایی را برای استفاده از آن در نظر بگیرند.

وی تصریح کرد: در حالی که استفاده از دلار آمریکا پس از جنگ جهانی دوم مزایای متعددی را به همراه داشت، «بعدها با توسعه جهان از جمله توسعه مستمر کشورهای بریکس، سود استفاده از دلار در تسویه حساب های بین المللی کم شد».

با این حال وی خاطرنشان می کند که ایجاد یک بلوک ارزی بلافاصله جایگزین دلار آمریکا نخواهد شد و این به معنای سقوط ناگهانی دلار نیست، بلکه باید به بحث دلار زدایی بپردازیم.

اهمیت موضوع

توسعه اقتصادی بلوک اقتصادی بریکس چندان مورد توجه رسانه های غربی قرار نگرفته، اما تولید ناخالص داخلی کشورهای بریکس از گروه 7 (متشکل از کشورهای آمریکا، آلمان، ایتالیا، فرانسه، ژاپن، کانادا و انگلیس) پیشی گرفته است.

این مساله همراه با برنامه کشورهای بریکس بمنظور ایجاد یک واحد پولی در اواخر سال جاری چالشی را برای دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره اولیه جهان ایجاد می کند. بر اساس داده‌های منتشر شده توسط شرکت تحقیقات اقتصادی «اِیکورن مکرو»، بریکس از نظر تولید ناخالص داخلی بر اساس «برابری قدرت خرید» از گروه هفت جلو افتاده است.

گروه بریکس 41 درصد از جمعیت جهان را تشکیل داده و 16 درصد تجارت جهانی را به خود اختصاص می دهد. بر اساس گزارش این شرکت تحقیقاتی، پنج کشور بریکس اکنون نزدیک به 31.5 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می دهند، در حالی که این رقم توسط کشورهای گروه هفت 30.7 درصد است.

با توجه به این شرایط است که اعضای گروه بریکس به ویژه چین و روسیه به دنبال این هستند تا از ارزهای بومی خود برای رهایی از بند دلار استفاده نمایند. چین مدت‌هاست که به دنبال پایان دادن به سلطه دلار در تجارت بین‌الملل بوده است. این مساله که یوان چین به طور فزاینده مورد استفاده قرار گرفته و یورو را در مبادلات کنار زده، بیانگر آن است که تلاش‌های چین در این راستا نتیجه بخش بوده است.

در حالی که افزایش ارزش دلار آمریکا در دوره رشد اقتصادی پس از جنگ جهانی دوم قابل توجه بود اما اکنون استفاده از آن به عنوان سلاح از سوی واشنگتن، علاوه بر اعضای بریکس کشورهای دیگر را نیز وادار کرده تا گزینه های دیگری را برای تجارت بین المللی در نظر بگیرند.

کشورهای آسیایی برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا و سایر ارزهای مهم غربی، پیشنهاد تاسیس «صندوق پول آسیایی» را مطرح کرده اند تا تبادلات مالی و تجاری خود را با استفاده از ارزهای ملی خود و یا ارزهای مشترک آسیایی انجام دهند که می تواند گامی مهم در راستای دلارزدایی و شکستن هژمونی دلار در جهان محسوب شود.

در جلسه وزیران دارایی و روسای بانک مرکزی در پایان ماه مارس (اواسط فروردین)، سازمان کشورهای جنوب شرقی آسیا (آ سه آن) پیرامون استفاده از ارزهای داخلی در جریان تجارت برای کاهش وابستگی به ارزهای مهم خارجی به بحث و تبادل نظر پرداختند.

حتی این دیدگاه در میان متحدان اروپایی آمریکا هم در حال شکل گیری است و به نظر اقدامات اقتصادی واشنگتن به ویژه تصویب قانون کاهش تورم باعث شده تا اتحادیه اروپا نیز به فکر فاصله گرفتن از ایالات متحده باشد. امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه هفته گذشته پس از بازگشت از پکن، در مصاحبه‌ای درباره وابستگی بیش از حد به دلار ابراز نگرانی کرد و گفت: ما نباید به فراسرزمینی بودن دلار وابسته باشیم.

ارزیابی

کنار رفتن دلار به عنوان ارز ذخیره اولیه در جهان، باعث می‌شود که آمریکا و ارز این کشور به عنوان یک هژمون جایگاه خود را از دست بدهد و موازنه‌های جدید در جهان پسا آمریکایی شکل بگیرد.

این مساله باعث می‌شود تا اتحاد ترانس آتلانتیک که در چند دهه اخیر سلطه قوی را بر جهان داشته به سمت واگرایی پیش برود و اتحادیه اروپا نگاه به شرق را در دستور کار خود قرار دهد؛ مساله ای که با اظهارات اخیر مکرون هم تایید می‌شود. هر چند که دور شدن اروپا از آمریکا امری تازه نیست و از زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ کلید خورد.

در مناطق دیگر جهان از جمله آسیای غربی نیز کشورهای متحد آمریکا به ویژه عربستان (همانطور که در توافق این کشور با ایران مشاهده شد) به دنبال ایجاد توازن در روابط خود با غرب و شرق هستند. از همین رو بالطبع تلاش کشورها برای کاهش وابستگی به ایالات متحده، وابستگی آنها به ارز این کشور را نیز کاهش می‌دهد.