دوایر شوم افزایش مهاجرت
اقتصادنیوز: مهاجرت جوانان، متخصصان و دانش آموختگان دانشگاهی به یکی از مسائل و دغدغه های افرادی که دلسوز ایران هستند تبدیل شده است. چند دایره شوم به صورت دوایر علت و معلولی مثبت فعالند که به مهاجرت دامن می زنند و آن را به توفان مهاجرت تبدیل می‌کنند.
یک دسته از عوامل موثر بر مهاجرت، شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در جامعه اند. در حوزه اقتصادی، عواملی نظیر بیکاری، تورم و عدم‌کفایت حقوق ها برای تامین زندگی مناسب دانش آموختگان مهاجرت را به دو صورت تشویق می‌کند: یکی آنکه تحمل شرایط موجود دشوار و موجب مهاجرت می‌شود؛ دوم آنکه با ادامه مسائل اقتصادی امید به اصلاح شرایط نیز بسیار ضعیف می‌شود و ناامیدی نسبت به آینده، مهاجرت نیروهای متخصص و دانش آموختگان را بیشتر می‌کند. در حوزه اجتماعی تبعیض در پذیرش دانشگاه ها و گرفتن شغل به نفع گروه های خاص موجب نارضایتی و ناامیدی افراد می‌شود.
به علاوه، تحمیل سبک زندگی یا نوع پوشش خاص به جوانان، فشار بر آنها را زیاد می‌کند و در نتیجه به علت ناامیدی و احساس فشارهای اجتماعی مهاجرت زیاد می‌شود. در حوزه سیاسی بسته بودن راه های مشارکت در فرآیندهای سیاسی نظیر انتخاب شدن و انتخاب کردن برای مسوولیت های سیاسی، نسبت به شرایط جامعه بی تفاوتی به‌وجود می آورد و اتصال و چسبندگی افراد به جامعه را کاهش می‌دهد و آنها را آماده مهاجرت می‌کند. با مهاجرت افراد نخبه، متخصص و دانش آموخته بر اثر عوامل مزبور متوسط کیفیت نیروهایی که در ایران می مانند، کاهش پیدا می‌کند و میدان برای به عهده گرفتن نقش های مهم در تصمیم سازی و تصمیم‌گیری در راستای مدیریت سازمان‌های دولتی و خصوصی برای نیروهای با کیفیت پایین تر باز می‌شود. باز شدن میدان برای نیروهای با کیفیت کمتر از یک‌طرف و گزینش های عقیدتی و مبتنی بر وابستگی های سیاسی و فامیلی، از طرف دیگر کیفیت نیروی انسانی فعال در تصمیم سازی و تصمیم‌گیری و اجرایی را کم می‌کند. کاهش کیفیت نیروها، کیفیت تصمیم ها و اجرا را در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کاهش می‌دهد. در نتیجه، وضعیت کشور در حوزه های مزبور بدتر می‌شود و مهاجرت را تشدید می‌کند و یک سیکل شوم شکل می‌گیرد. به‌علاوه، حضور نیروهای با کیفیت پایین در تصمیم سازی و تصمیم‌گیری منظومه فکری حاکمیت را در جهت اعمال گزینش و تبعیض در انتخاب را مستدام و دایره شوم بالا را تقویت می‌کند. در این دایره شوم رفتن نیروهای کیفی از کشور، میدان برای نیروهای با کیفیت پایین تر باز می‌شود و اداره کشور به دست نیروهای با کیفیت پایین تر می افتد که وضع را بدتر و مهاجرت را تشدید می کند.
شدت گرفتن مهاجرت و افزایش مهاجران دو دایره شوم دیگر را نیز فعال می‌کند. یکی فشار غیرمستقیم از طرف گروه هایی که مهاجرت می‌کنند (peer pressure) بقیه افراد آن گروه ها را نیز متمایل به مهاجرت می‌کند. به‌عنوان مثال، وقتی دانشجویان خوب یک رشته تحصیلی یا متخصصان یک حوزه مثل پرستاران مهاجرت می‌کنند، بقیه افراد گروه، سایر دانشجویان یا پرستاران نیز احساس عقب ماندگی می کنند و به مهاجران می پیوندند و دایره شوم دیگری شکل می‌گیرد. مهاجرت بیشتر، سبب مهاجرت بیشتر می‌شود.
دایره شوم دیگری که با مهاجرت افراد فعال می‌شود این است که آنهایی که مهاجرت کرده اند، به دوستان و اقوام خود شرایط مهاجرت را اطلاع می‌دهند و راه را برای مهاجران بیشتر باز می‌کنند و مهاجرت های تازه اتفاق می افتد. مهاجرت های تازه تعداد مهاجران را افزایش می‌دهد و اطلاع رسانی بیشتر می‌شود؛ بنابراین در این دایره شوم نیز مهاجرت به مهاجرت بیشتر منجر می‌شود.
به‌علاوه وقتی نیروهای شایسته، اعم از دانشجویان دانشگاه های خوب کشور یا متخصصان زبده، مهاجرت می‌کنند و در دانشگاه ها و سازمان‌های متعدد عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهند، دانشگاه ها و سازمان‌های مزبور خواهان پذیرش مهاجران بیشتری از مبدا ایشان خواهند شد و مهاجرت تشدید می‌شود.
بالاخره عامل دیگری که موجب رشد مهاجرت می‌شود، کیفیت وضعیت آموزش و پرورش کشور است و وقتی کیفیت نیروهایی که آموزش و پرورش کشور را از نظر محتوا و برنامه های آموزشی، استخدام و تامین نیروهای معلم با کیفیت و امکانات آموزشی کافی مدیریت می‌کنند، ضعیف باشند، آموزش و پرورش کشور ضعیف می‌شود.
افرادی که آموزش و پرورش ضعیف تربیت می‌کند از نظر توانایی های علمی، فکری و مهارت های عمومی ضعیف بوده و هویت ملی - مذهبی محکمی ندارند. ضعف آموزش و پرورش عامل دیگری است که افراد متخصص و شایسته ای را که بازار بین‌المللی به آنها نیاز دارد به خاطر دستیابی به آموزش بهتر برای فرزندانشان به فکر مهاجرت می اندازد و از نیروهای کیفی جامعه کم کرده و دوایر شوم بالا را تقویت می‌کند.
راه از کار انداختن دوایر شوم بالا، باز کردن میدان برای نیروهای شایسته موجود در ایران در اداره امور کشور در سطوح مختلف است. هنگام استخدام استادان و معلمان، استخدام کارشناسان، انتخاب مدیران و گزینش دانشجویان باید تاکید بر شایستگی های حرفه ای و تخصصی آنها باشد تا وابستگی های سیاسی و عقیدتی. با باز شدن میدان و به‌کارگیری نیروهای شایسته و درستکار، اولا کیفیت تصمیم‌گیری و اجرا در حوزه های مختلف بهبود پیدا می‌کند؛ ثانیا امید به بهبود شرایط و باز شدن امکانات خدمت و اثرگذاری مثبت در کشور افزایش یافته و مهاجرت کمتر می‌شود. چه‌بسا مهاجرت برعکس به داخل شروع شود؛ کمااینکه در اواخر دهه 70شمسی، نمونه هایی از مهاجرت برعکس دیده می شد.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید