دوبیتی‌های موسیقی خراسان به روایت غفور محمدزاده

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، غفور محمدزاده پژوهشگر، خواننده و نوازنده موسیقی خراسان است. او در پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، نشستی پژوهشی درباره دوبیتی‌های موسیقی خراسان داشت. محمدزاده در این نشست به تشریح بخش‌های مختلف موسیقیِ شرق و جنوب خراسان پرداخت. یکی از بخش‌هایی که این پژوهشگر به تشریح آن پرداخت دوبیتی خوانی‌ها بود.

غفور محمدزاده در حاشیه برگزاری جشنواره موسیقی نواحی، در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار تسنیم انواع دوبیتی‌ها را تشریح کرد. در ادامه متن گفت‌وگو و ویدیوی آن را می‌خوانید و می‌بینید:

غفور محمدزاده: دوبیتی‌خوانی در موسیقی خراسان رواج زیادی دارد. در جاهای مختلف خراسان، این نوع خواندن نام‌های مختلفی دارد؛ مثلا در تربت‌جام، تایباد و خاف به آن «چهاربیتی» می‌گویند اما در بیرجند به آن «فراقی‌» یا در تربت‌حیدریه به آن «فریادی» می‌گویند.

دوبیتی‌خوانی‌ها از نظر محتوا متنوع هستند؛ یعنی در خواندنِ آنها از ابیاتی عارفانه، عاشقانه، طنز و... استفاده می‌شود. اما از نظر شکل اجرا یا آهسته خوانده می‌شوند که به آن «زُمزُم» می‌گویند. گاهی این دوبیت‌ها را به صورت «فریاد» و گاهی هم «کله فریاد» می‌خوانند.

«کله فریاد» برای زمانی بوده که خرمن‌کوبی می‌کردند. برای خرمن‌کوبی دستگاه‌های سنتی داشته‌اند که شب تا صبح باید روی دستگاه کار می‌کردند. گاهی کسانی که مشغول کار بودند ممکن بود از فرط خستگی خوابشان ببرد و اگر با دستگاه برخورد می‌کردند، احتمالِ صدمه دیدن‌شان بالا بود.

از این رو یکی از آن جمع که مشغول کار بودند، «دوبیتی» را به صورت «کله‌فریاد» می‌خواند تا دیگران از صدای بالای این آواز، هوشیار بمانند.

برخی از دوبیتی‌ها متعلق به مناطق خاصی هستند. یکی از این دوبیتی‌ها نامش «کوهستانی» است که متعلق به منطقه‌ای به همین نام در افغانستان است. دوبیتی دیگری هم هست که متعلق به تربت جام است و نام خاص خودش را دارد. برخی آوازها هم در سرحدات خوانده می‌شود که به آن «سرحدی» می‌گویند. آواز هزاره‌ای را هم داریم که متعلق به ایلِ «هزاره» است.

برخی خوانندگان بوده‌اند که دوبیتی‌ها را با لحنِ خاص خودشان می‌خواندند. این آوازها با لحنِ آن خواننده مشهور شده‌اند و به نام خودشان ثبت شده است.