دوران طلایی روابط ایران با کشورهای آسیای میانه آغاز شده است؟

به گزارش تسنیم، در چند ماه اخیر، توسعه روابط ایران با کشورهای آسیای میانه، به اوج رسیده است.

سفر رئیس دولت سیزدهم به عشق‌آباد ترکمنستان و شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، گوشه دیگری از عمق روابط ایران با این کشورها را به نمایش گذاشت.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران، پس از این اجلاس در صفحه توییتر خود نوشت: «آقای دکتر رئیسی امروز در اجلاس سران حاشیه دریای خزر در عشق‌آباد، اجرای کنوانسیون حقوقی خزر را مرتبط با توافق بر سر ترسیم خط مبدأ خواند. موقعیت مهم ایران و مزیت ویژه ترانزیتی کشورمان در گستره دریای خزر و عمان و خلیج فارس را تبیین کرد.»

منطقه‌ای که از آن غفلت شد

با نگاهی اجمالی به کارنامه 8ساله سیاست خارجی دولت پیشین، می‌توانیم به‌وضوح ببینیم که مهمترین توان و منابع دیپلماتیک کشور برای توسعه روابط با کشورهای اروپایی به‌کار گرفته شد و نتیجه ملموسی هم به بار نیاورد، اما حالا، ایران با درک اهمیت استراتژیک همسایگان شمالی، قدم در مسیری نهاده است که آورده‌های بسیاری نصیب کشور خواهد کرد. توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای آسیای میانه، از اقدامات هوشمندانه دستگاه دیپلماسی برای ایجاد تنوع در سیاست خارجی است.

ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، در بیانیه پایانی خود، موضوعات همکاری پنج‌جانبه را مهم تلقی کرده است. سران کشورهای ایران، ترکمنستان، روسیه، آذربایجان و قزاقستان، از عرف برگزاری منظم این جلسات حمایت کردند و ضمن تشکر از برگزاری اجلاس عشق‌آباد در سطح عالی توافق کردند که هفتمین اجلاس سران خزر در زمان توافق‌شده در جمهوری اسلامی ایران برگزار شود.

دریای خزر، کانون منافع مشترک

رئیسی درباره اهمیت اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر و اهمیت استراتژیک این حوزه گفته است: «ما روابط خوبی با کشورهای همسایه دریای خزر داریم لکن در این اجلاس آنچه مورد بحث قرار می‌گیرد، علاوه بر رژیم حقوقی دریایی خزر و استفاده صلح‌آمیز با مقصد ارتقای امنیت در دریای خزر، همکاری میان کشورها در حوزه حمل‌ونقل، ترانزیت، تجارت و همکاری میان کشورها در مدیریت منابع زنده در دریای خزر و حفظ محیط زیست و مانع شدن برای حضور بیگانگان در این دریاست که مورد اتفاق همه کشورهای ساحلی است.»

رئیسی در نطق خود در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر، دریای خزر را دریای همکاری دانست و اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های مناسب خود آماده است زمینه ترانزیت و دسترسی کشورهای ساحلی دریای خزر به دیگر کشورها و مناطق به خصوص بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان را از طریق قلمروی خود فراهم کند، همچنین، همکاری در زمینه صادرات و سوآپ نفت و گاز، برق، مواد معدنی و محصولات کشاورزی از جمله مواردی است که در ماه‌های اخیر در دستور کار مذاکرات ما با کشورهای همسایه در دریای خزر بوده و توافقات خوبی در این زمینه‌ها شکل گرفته است که نویددهنده دوران نوینی از همکاری‌های راهبردی است.»

ایران، پل گازی ترکمنستان آذربایجان

در شرایطی که ایران به‌تازگی توافقات و تفاهم‌نامه‌های مهمی با ترکمنستان منعقد کرده است، دو کشور برای اجرای کامل اسناد همکاری و توسعه روابط اقتصادی و تجاری تهران عشق‌آباد، عزم خود را جزم کرده‌اند، به همین خاطر، رئیسی در دیدار با سردار بردی محمداف رئیس‌جمهور ترکمنستان اعلام کرد: «تسهیل صدور روادید تجار و افزایش سفر بازرگانان دو کشور زمینه گسترش و افزایش بیش از پیش حجم روابط تجاری دوجانبه را فراهم می‌کند، همچنین با توجه به درخواست اخیر جمهوری آذربایجان، ایران آمادگی دارد که ظرفیت سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان را از مسیر کشورمان افزایش دهد.»

اهمیت روابط تهران باکو

روابط ایران و جمهوری آذربایجان، برای هر دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و با وجود آن‌که تلاش‌هایی برای دور کردن این دو کشور صورت گرفته است، اما مقامات، به‌شکلی هوشمندانه، روابط را حفظ کرده‌اند. رژیم صهیونیستی در این میان تلاش کرده است معادلات را تحت تأثیر قرار دهد، اما ناتوان مانده است.

رئیسی در سفر اخیر، در دیدار با الهام علی‌اف، یک بار دیگر بر این مسئله تأکید کرد که حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه تنش‌زاست و به‌نفع امنیت منطقه نیست.

رئیسی گفته است: «امنیت در منطقه صرفاً با همکاری کشورهای منطقه و همسایگان خزر محقق می‌شود.»

گفتنی است با وجود تلاش‌های خصمانه برای ایجاد اختلاف بین تهران و باکو، در یک سال گذشته، گام‌های مهمی برای توسعه روابط برداشته شده است.

الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان دیروز در دیدار با همتای ایرانی خود، از شتاب گرفتن ارتقای روابط دوجانبه ابراز مسرت کرده گفت: «امیدوارم دیدار ما نیز موجب تقویت روند گسترش روابط و ارتقای سطح همکاری‌های دو کشور شود.»

اهمیت روابط ایران روسیه

یکی از نکات برجسته در ظرفیت‌های متنوع روابط تهران مسکو، اشتراک نظر در حوزه‌های تجارت و انرژی است.

رئیسی در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه به این موضوع اشاره کرده گفت: «ایران و روسیه ظرفیت‌های مناسبی برای همکاری در حوزه‌های انرژی از جمله سوآپ دارند. حمایت دو کشور از تقویت کریدور شمال جنوب و همچنین گسترش همکاری‌ها در حوزه انرژی و از جمله سوآپ، ضرورت دارد. لازم است که مکانیزم‌های لازم برای تقویت روابط بانکی و پولی ایران و روسیه به‌طور مرتب تقویت شود. تبادلات مالی دو کشور باید در چارچوبی مستقل از سیستم تبادلات مالی غربی گسترش یابد تا هیچ کشوری نتواند بر آن اعمال نفوذ و فشار کند.»

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه هم با اعلام خرسندی از دیدار مجدد با رئیسی، به اهمیت توسعه روابط اشاره کرده و ضمن استقبال از افزایش همکاری در زمینه انرژی و سوآپ گفته است: «در ماه‌های اخیر حجم مبادلات تجاری و روابط اقتصادی دو کشور افزایش خوبی داشته است که این مسیر باید ادامه یابد.»

وی همچنین از رئیسی درخواست کرد که سلام‌های گرم وی را به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی برساند.

ایران، قطب سران کشورهای آسیای میانه

در مدت اخیر، «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان نخستین رئیس جمهور این منطقه بود که به ایران سفر کرد و پس از آن هم «سردار بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان، سپس «قاسم جومارت توکایف» رئیس جمهور قزاقستان و «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه به تهران آمدند.

چنین چیزی به این معنی است که کشورهای منطقه، اهمیت نگرش منطقه‌ای سیاست خارجی ایران را به‌درستی درک کرده‌اند. آنان به‌خوبی می‌دانند که تعامل با ایران، چه منافع سیاسی و اقتصادی ارزشمندی به‌دنبال دارد.

مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در مورد ظرفیت‌ها و زمینه‌های همکاری گفته است: «تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان، برای مشارکت در پروژه بندر چابهار ایران ابراز تمایل کرده‌اند و هیئت‌های کارشناسی آنان، از منطقه بازدید کردند. قرقیزستان و قزاقستان مکان را دیده اند که بتوانند برای خودشان ایستگاه‌هایی درست کنند که بار آنها که به آنجا می‌آید و از آن طریق این بار ترانزیت شود. فقط تاجیکستان نیست، بلکه بقیه هم هستند و وزیر راه قرقیزستان دو بار به چابهار سفر کرد. مقامات این کشورها به چابهار رفتند و در حال صحبت با بنادر و کشتیرانی هستند که مکان‌هایی را در اختیار آنها بگذارند که بارهای آنها به‌صورت ترانزیت و رفت و برگشت جابه‌جا شود.»

شواهد نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران، یک بار دیگر جایگاه خود را به‌عنوان هاب ترانزیتی منطقه به دست آورده است.

اولین انتقال محموله قزاقستان از طریق ریل و از مسیر ایران با قرار گرفتن ترکمنستان و ترکیه در مسیر این خط ریلی، عملیاتی شده است و کانتینر کالاها از قزاقستان می‌توانند از مسیر ریلی منتقل شوند.

در کریدور شمال جنوب اقداماتی انجام شده است تا انتقال محموله‌ها به‌صورت کانتینری و ترکیبی از طریق دریا حل شود. حوزه اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اکو و شانگهای، برای توسعه روابط تجاری ایران اهمیت بالایی دارد و هدفگذاری برای افزایش مبادت تجاری با قزاقستان از نیم میلیارد دلار، به سه میلیارد دلار افزایش یافته است و در مورد دیگر کشورها نیز، برنامه‌های روشن و شفافی در دست اجراست.

در پایان باید گفت، ظرفیت‌های مهم توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای میانه و قفقاز، برای مدتی طولانی مغفول ماند و حالا دولت رئیسی، با درک روشن از اهمیت این حوزه جغرافیایی، در حال توسعه روابطی است که می‌تواند به‌شکل جدی، موجب افزایش قدرت ایران در منطقه و جهان شود.