دکترین سیاست خارجی تغییر کند

به گزارش خبرنگار گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ هدا احمدی طی یادداشتی با ارجاع به سخنان دکتر جواد هروی، سخنگو و عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه، به این پرسش پرداخته است که کار ایران با رقبای منطقه‌ای‌اش به کجا می‌رسد؟

ایران دو رقیب منطقه‌ای دارد؛ یکی ترکیه است و دیگری عربستان. با هر دو کشور، هم تنش را تجربه کرده و هم دوستی و همکاری را.

در سال‌های گذشته که شدیدترین تحریم‌ها را تجربه کردیم، به ظاهر با ترکیه روابط خوبی داشته‌ایم اما رابطه ما با عربستان نوسان‌های زیادی داشته است.

در ماه‌های اخیر نشانه‌های واضحی از علاقه عربستان به بهبود رابطه با ایران دیده شده اما در نقطه مقابل، ترکیه به اشکال مختلف سعی کرده از ایران فاصله بگیرد.

بدترین اتفاق در روابط ایران و عربستان، عملکرد خودسرانه چند تن در بالا رفتن از دیوار سفارت این کشور بود که به‌شدت به روابط دو کشور آسیب زد. مسعود پزشکیان که برای شرکت در اجلاس اضطراری سران عربی - اسلامی دعوت شده بود، به ریاض نرفت و معاون اول خود را فرستاد. او فردای آن روز در جمع اقتصاددانان گفت: آماده سفر بودم اما بنا به دلایلی ترجیح داده شد که به این سفر نروم.

این در حالی است که محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در افتتاحیه نشست رهبران کشورهای اسلامی و عربی در ریاض، از جامعه جهانی خواست اسرائیل را ملزم به رعایت حاکمیت ایران کند.

در نقطه مقابل، ایران بزرگ‌ترین خدمت را به رجب طیب اردوغان کرد و او را از یک کودتای احتمالی نجات داد.

با این حال رجب طیب اردوغان در اجلاس بریکس که به عنوان آخرین نفر برای گرفتن عکس یادگاری وارد شد، از مقابل رئیس‌جمهور ایران عبور کرد، اما با او دست نداد.

در روزهای گذشته نیز شبه‌نظامیان تحریر‌الشام که گفته می شود از طرف ترکیه پشتیبانی می‌شوند به سوریه حمله کرده و پس از فتح حلب، دمشق را نیز محاصره کرده‌اند.

این اتفاقات باعث شده که سیاستمداران ایرانی به صورت رسمی علیه ترکیه موضع بگیرند.

در مجموع و در حالی که ترکیه به صورت رسمی مقابل منافع ایران قرار گرفته، عربستان سعی می‌کند روابط خود را با تهران بهبود ببخشد.

اخیراً عربستان سیگنال‌های مثبت زیادی برای ایران ارسال کرده، از جمله اینکه بن‌سلمان در هفته‌های گذشته به ایران پیشنهاد افزایش روابط تجاری داده است. در نقطه مقابل، به نظر می رسد ترکیه تلاش می‌کند به منافع ایران در منطقه ضربه بزند.

شبکه بلومبرگ گزارش داده عربستان در آستانه ورود ترامپ به قدرت، به دنبال تقویت روابط با تهران است.

ایران به وضوح از اقدامات اخیر ترکیه در سوریه ناراضی است اما فعلاً موضع رسمی نگرفته است.

ترکیه نقطه تلاقی دو قاره مهم آسیا و اروپاست. بنابراین با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در کنار مهم‌ترین تولیدکنندگان نفت دنیا و اروپا به عنوان یکی از مهم‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی قرار دارد.

این مساله باعث اهمیت یافتن این کشور به عنوان مسیر ترانزیت نفت و گاز حوزه‌های خلیج فارس شده است.

پیش‌بینی می‌شود ظرف سال‌های آینده، نزدیک به پنج میلیون بشکه نفت از مسیر ترکیه ترانزیت شود.

انتقال انرژی از طریق خطوط مختلف برای مصرف‌کنندگان اهمیت ویژه دارد و کنترل این انتقال از سوی ترکیه، به این کشور قدرت سیاسی و چانه‌زنی بالایی می‌بخشد.

دکتر جواد هروی معتقد است؛ منطقه خاورمیانه در حال حاضر آبستن یک رشته رخدادهای سیاسی است که رهاوردهای اقتصادی متفاوتی را به دنبال خود خواهد داشت.

کشورهایی مانند عربستان، ترکیه و کشورهای دیگری که به تازگی به صحنه ورود پیدا کرده اند، به دنبال این هستند که تعادل تازه‌ای یا در واقع ائتلاف تازه سیاسی و اقتصادی در منطقه به وجود بیاورند.

ایران چه در زمینه صنعت گردشگری و چه در عرصه صادرات سنتی و صنعتی، در حال حذف از بازارهای جهانی است و در عرصه‌های دیگر مثل واردات تکنولوژی هم همچنان از دنیا عقب مانده است.

رقبای ما با سرعت بسیار زیاد در حال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها هستند اما زیرساخت‌های کشور ما به سرعت در حال استهلاک و تخریب است.

به این ترتیب ایران نه‌تنها از دو رقیب منطقه‌ای خود عقب مانده، بلکه به نظر می رسد که در حال بازماندن از همسایه‌های معمولی خود نیز هست.

ریشه این بازماندگی را می‌توان در چند راهبرد غلط دنبال کرد که مهم‌ترین آنها کوبیدن بر طبل رویارویی به جای تعامل است.

ما در واقع به جای اینکه برای تقویت جایگاه اقتصادی خود در منطقه و جهان تلاش کنیم، صرفاً بر رویارویی پافشاری می‌کنیم و به این ترتیب خودمان حکم حذف خودمان را از معادلات جهانی امضا می‌کنیم.

در همین راستا، توصیه دکتر هروی این است که مسوولان دیپلماسی ما نباید از مذاکره با قدرت‌های فرامنطقه‌ای نگرانی داشته باشند، بلکه باید از احتمال جنگ و رکود اقتصادی که در داخل به وجود می‌آید، نگران باشند.