دیده بگشا بر ستم در این فریبستان، علی!

هنر دینی در کشورمان همواره توجه ویژه‌ای به ائمه و حضرت علی (ع) و بیان سیره و ابعاد زندگی پربرکت ایشان داشته است، شاعران، خوانندگان هنرمندان موسیقی نیز در این زمینه حضور چشمگیری داشتند و سعی کردند با سرون اشعار و ساخت آثار موسیقایی ضمن بیان ابعاد مختلف شخصیت حضرت علی (ع) عرض اراداتی به ایشان داشته باشند که بعضی نیز ماندگار و خاطره‌انگیز شده‌اند، در این گزارش به معرفی بعضی از آثار موسیقایی که در مدح و ثنای حضرت علی (ع) و به مناسبت سالروز شهادت این حضرت منتشر شده‌اند، پرداختیم.

تیتراژ و موسیقی «امام علی (ع)»؛ فرهاد فخرالدینی و صدیق تعریف

سریال «امام علی (ع)» به کارگردانی داوود میرباقری یکی از ماندگارترین آثار نمایشی تلویزیون در دهه 70 است و موسیقی متن و تیتراژ این سریال به زبان‌های فارسی و عربی؛ «کل صبح و کل اشراق ایا / تبک عینی به دمع مشتاق ایا / قد لسعت حیه الهوا کبدی / فلا طبیب لها و لا راقی / ان الحبیب الذی شفقت به / و عنده رقیتی و تریاقی / زد مار هوا بر جگر غمناکم / سودی نکند فسونگر چالاکم....» با آهنگسازی استاد فرهاد فخرالدینی و خوانندگی صدیق تعریف (خواننده موسیقی سنتی) نیز یکی از آثار خاطره‌انگیز در مدح و ثنای حضرت علی (ع) است.

داستان سریال «امام علی (ع)» از اواخر دوره خلافت عثمان بن عفان آغاز و تا پنج سال انتهایی و دوران خلافت و زندگی علی بن ابی‌طالب می‌پردازد.

فخرالدینی تیتراژ این سریال تاریخی و دینی را براساس آثار مکتوب عبدالقادر مراغه‌ای ساخته است، وی در این باره بیان کرده است؛ «آهنگی که بنده برای بخشی از سریال «امام علی (ع)» ساختم مربوط به یکهزار و 400 سال پیش است که عبدالقادر مراغی حدود 600 سال پیش آن را با حروف ابجد در آثاری چون «مقاصد الحان» و «جامع الحان» تدوین کرده است. بنده پس از پژوهش‌های فراوانی که در این زمینه انجام دادم تلاش کردم تا این آثار را در فضای موسیقایی امروز پیاده کنم و اعتقاد دارم این تنها نسخه اجرایی برگرفته از آثار مکتوب عبدالقادر مراغی است که به صورت این چنینی پیاده شده است.

من بیش از چهل سال پیش این نسخه موسیقایی از عبدالقادر مراغی را کشف کرده بودم و خودم بر این باورم که ساخت آن قطعه یکی از دشوارترین کارهایی است که تاکنون در موسیقی انجام دادم زیرا یافتن راز و رمز این نت‌نویسی کار بسیار دشواری است که وقت زیادی از عمرم را صرف آن کردم و حالا بسیار خوشحالم که این زحمات نتیجه مثبتی برای مخاطب داشته است».

فخرالدینی همچنین بیان کرده است: «من موسیقی سریال «امام علی (ع)» را به این سادگی ننوشتم. برای پلان به پلان سریال به معنا و مفهوم مطلق کلمه خودم را محل حادثه قرار می‌دادم و این حس را با حس درونی خودم تلفیق می‌کردم تا بتوانم بر اساس این تکنیک بهترین نتیجه را دریافت کنم. شاید باور نکنید اما خوب خاطرم هست وقتی چنین حسی را برای آهنگسازی داشتم گویی خودم در صحنه اتفاق حضور داشتم موضوعی که حتی سینما هم قادر نیست آن را بیان کند اما من با اتکا به این پشتوانه‌های معنوی نهایت تلاش خود را کردم که موسیقی این سریال برایم فضایی متفاوت چه به لحاظ ارکستر و ساز بندی و چه به جهات دیگر داشته باشد.»

«ماه غریبستان»؛ محمد اصفهانی

آلبوم «ماه غریبستان» از جمله آثار موسیقایی مذهبی است که دهه 80 با خوانندگی محمد اصفهانی در گونه موسیقی پاپ و موسیقی دستگاهی با 17 قطعه باکلام و بی‌کلام با اشعاری از محمدعلی معلم دامغانی، ابوسعید ابوالخیر، مولانا، شهریار، هوشنگ ابتهاج، پرویز بیگی حبیب آبادی و آهنگسازی علیرضا کهن‌دیری، محمد حقیقی‌فرد، زنده یاد شهریار فریوسفی، فریدون شهبازیان و مجید اخشابی در مدح و وصف حضرت علی (ع) منتشر شد.

«دیده بگشا» با ترانه و کلام محمدعلی معلم دامغانی و آهنگسازی علیرضا کهن دیری، «علی ای همای رحمت» با شعری از شهریار و آهنگسازی شهریار فریوسفی، «نامدگان و رفتگان» با ترانه‌ای از هوشنگ ابتهاج و آهنگسازی فریدون شهبازیان از قطعه‌های مشهور این آلبوم موسیقی است.

زنده یاد شهریار فریوسفی، سیامک نعمت ناصر (تار)، زنده یاد حسن ناهید (نی)، اردشیر کامکار (کمانچه)، پریچهر خواجه (قانون) و آریا عظیمی‌نژاد (سه‌تار) از نوازندگان این آلبوم موسیقی هستند که به سفارش بخش موسیقی ستاد تکریم سال امام علی (ع) سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و توسط انتشارات آوای برگ منتشر شد.

دکلمه قطعه «دیده بگشا» توسط محمدعلی معلم دامغانی و اجرای هنرمندانه آن توسط اصفهانی از ویژگی‌های قابل توجه این اثر است؛

«دیده بگشا ای به شهد مرگ نوشینت رضا

دیده بگشا بر عدم ای مستی هستی فزا

دیده بگشا ای پس از سوء القضا حسن القضا

دیده بگشا از کرم رنجور دردستان علی

بحر مروارید غم گنجور مردستان علی

دیده بگشا رنج انسان بین و سیل اشک و آه

کبر پستان بین و جام جهل و فرجام گناه

تیر و ترکش خون و آتش خشم سرکش بیم چاه

دیده بگشا بر ستم در این فریبستان علی

شمع شبهای دژم ماه غریبستان علی

دیده بگشا نقش انسان ماند با جامی تهی

سوخت لاله مرد لیلی خشک شد سرو سهی

زاگهی مان جهل ماند و جهل ماند از آگهی

دیده بگشا ای صنم ای ساقی مستان علی

تیره شد از بیش و کم آیینه هستان علی»

«تنهاترین» و «عدل موثق»؛ محسن چاوشی

محسن چاوشی خواننده موسیقی پاپ نیز در سال‌های اخیر آثاری متعددی در مدح و ثنای ائمه منتشر کرده است که «تنهاترین» و «عدل موثق» از جمله آثار این خواننده در رثای شهادت حضرت علی (ع) هستند.

قطعه «تنهاترین» نخستین اثری است که چاوشی برای حضرت علی (ع) خوانده است، این اثر با شعری از حسین صفا و آهنگسازی چاوشی توسط موسسه فرهنگی هنری دلصدا تولید و منتشر شده است.

همچنین قطعه «عدل موثق» سال گذشته با شعری از امید روزبه، آهنگسازی و خوانندگی چاوشی، تنظیم اشکان عرب و میکس و مسترینگ مهدی کریمی به مناسبت ایام سوگواری شهادت حضرت علی (ع) منتشر شد.

عادل روح‌نواز (گیتار الکتریک)، بهروز میرزایی (گیتار آکوستیک) و امیرحسین کیان‌پور (پن فلوت و دودوک) از نوازندگان این اثر هستند.

«دستای یه مرد»؛ رضا صادقی

«دستای یه مرد» با شعری از حمیدرضا صمدی، آهنگسازی و تنظیم بابک زرین و صدای رضا صادقی خواننده موسیقی پاپ به مناسبت ایام سوگواری شهادت حضرت علی (ع) منتشر شده است، میکس و مسترینگ اثر برعهده میلاد فرهودی بوده است.

«مهربون‌ترین پدر»

قطعه «مهربون‌ترین پدر» با شعری از نوید اسماعیل‌زاده، آهنگسازی و تنظیم کامران میرزایی و خوانندگی پویا بابایی به مناسبت شب‌های قدر و سالروز شهادت حضرت علی (ع) منتشر شده است.

«برای پدر»

نماهنگ «برای پدر» به مناسبت شب‌های قدر و سالروز شهادت حضرت علی (ع) با شعری از محمود یوسفی و عبدالجبار کاکایی با اجرای گروه همخوانی مشکات و همراهی حجت الاسلام ابراهیمیان با آهنگسازی و تنظیم حسین قلعه‌نویان، کارگردانی علی شاهی و سرپرستی سیدحسن حسینی ساجدی به همت حوزه هنری و شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی استان البرز منتشر شده است. رضا قاجار نوازنده گیتار، پارسا غلامی صدابردار، علی حکیم زاده مدیر فنی از دیگر عومل این نماهنگ هستند

نماهنگ‌های «ماه من 3» با شعری از حمید رمی و نور آملی، حیدری آل کثیر با نوای حسین طاهری مداح اهل بیت (ع) توسط گروه رسانه‌ای فدک و با همکاری برنامه «ماه من» شبکه سه سیما، نماهنگ «خاک یتیمی» با نوای مهدی رسولی به همت واحد رسانه‌ای هیأت ثارالله زنجان نیز منتشر شدند.

همچنین سرودهایی در سال‌های اخیر به مناسبت سالروز شهادت حضرت علی‌(ع) اجرا و در رسانه‌ها منتشر شدند که «شاه نجف» توسط گروه احلی من العسل تهران و با همراهی عبدالرضا هلالی، «هیهات ز تاریخ» با اجرای گروه نسیم رحمت تهران، «سلطان نجف» توسط گروه ساکنان آسمان ورامین، «قدر علی» با اجرای گروه سرود ثامن الائمه تهران، «نهج البلاغه» توسط گروه سرود آل طاها برازجان و «اول مظلوم» با اجرای گروه آوای رضوان از این جمله هستند.