روزنامه شرق: طرح پنهانی برای تخریب بافت تاریخی شیراز؟/ وزیر تکذیب می‌کند، لودرها تخریب

شرق نوشت: از دستگیری دختران اسکیت سوار و تعطیلی کتابخانه ها تا ممنوعیت دوچرخه سواری بانوان و داستان ناتمام تخریب خانه های قدیمی و بافت تاریخی شیراز. این آخری اما رخداد عجیبی است و با وجود اینکه دولت و وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مدعی هستند این تخریب ها متوقف شده اما شواهد نشان می دهد این روند همچنان ادامه دارد.

ماجرا از آنجا آغاز شد که در دولت قبل» طرح 57 هکتاری توسعه حرم «که باعث تخریب بیش از 200 خانه تاریخی می شد، متوقف شد اما با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی ورق برگشت. امام جمعه شیراز از طولانی شدن روند طرح توسعه حرم مطهر که 11 سال طول کشیده گلایه کرد و شهردار شیراز هم گفت یکی از اولویت های او اجرای این طرح خواهد بود، سفر رئیس جمهور به شیراز در سال گذشته این روند را سرعت داد.

نگرانی ها در این خصوص چنان شد که بیش از 180 نفر از استادان دانشگاه و حوزه و همچنین فعالان میراث فرهنگی در نامه ای به ابراهیم رئیسی خواستار جلوگیری از تخریب ها شدند. حتی بیش از 20 هزار نفر از مردم در نامه ای به عزتا ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از او خواستند به عنوان متولی این حوزه، از خروج این خانه های تاریخی از فهرست میراث فرهنگی جلوگیری کند و احیای آنها را در اولویت اقدام قرار دهد.

فشارها و توجه افکار عمومی به این موضوع باعث شد سخنگوی دولت در نشست خبری اسفند سال گذشته در پاسخ به خبرنگار شرق درباره تخریب ها، این گونه بگوید:» پیش از این، هم از سوی پژوهشگاه وزارت میراث فرهنگی و هم از سوی استاندار فارس اعلام شد که به هیچ وجه بحث تخریب خانه های تاریخی یا میراث فرهنگی در طرح توسعه حرم وجود ندارد.

در آنجا سه دسته خانه وجود دارد؛ اول، خانه های تاریخی است که تنها دستوری که داده شده، بهسازی، حمایت و صیانت از این بافت است. دوم، خانه های کهنی هستند که ماهیت تاریخی و قابلیت ثبت ندارند که حتی برای آن دسته نیز دستور و برنامه دولت با مشارکت بخش خصوصی، حفظ یا بازسازی آنهاست.

دسته آخر، بافت فرسوده آن منطقه است که باید بهسازی شود تا امکان صیانت و بهرهبرداری از جاذبه های گردشگری این خانه های تاریخی وجود داشته باشد «.

ضرغامی نیز در اولین نشست خبری خود در اول خرداد به این موضوع اشاره کرد و گفت:» در مورد بافت تاریخی شیراز، رئیس پژوهشگاه میراث اطلاعیه ای منتشر کرده و مواضع ما هم همان است. نه کسی به دنبال تخریب بافت تاریخی است و نه قرار است آنجا پاساژ و مجتمع تجاری ساخته شود. ما میخواهیم منطقه را ترمیم کنیم. آنجا پر از خانه هایی است که آسیب دیده اند و مأمن معتادان شده است. این در کنار بافت تاریخی و توریستی اصلا مناسب نیست. از سویی به نحوی با مسئله برخورد شده که گویا ما می خواهیم بولدوزر بیاوریم و اینجا را خراب کنیم. این درست نیست «.

او گفته بود:» این منطقه شامل بافت تاریخی و خانه های تاریخی است و هر دوی این موارد باید برای ما مهم باشد.

مشاور این طرح زیر نظر وزارت مسکن و شهرسازی است، این مشاور هم برای دسترسی این دو حرم طرح های مختلفی داده اما ما قبول نکرده ایم. نظر اصلاحی دادیم چون باید با حداقل تخریب این راه ایجاد شود و هر زمان به جمع بندی نهایی رسیدیم آن را اعلام می کنیم «.

تخریب ها ادامه دارد!

اما» محمدمهدی کلانتری «پژوهشگر و دبیر کمیته میراث فرهنگی اتحادیه انجمن های علمی - دانشجویی معماری، مرمت و شهرسازی ایران که این موضوع را پیگیری می کند، خبر داد تمام شواهد حاکی از در جریان بودن طرحی پنهانی، ضدفرهنگی و غیرقانونی برای تخریب بافت تاریخی شیراز است.

او که دبیر» پویش مردمی نجات بافت تاریخی شیراز «است، به» شرق «گفت:» بهمن ماه 1400، شاهد اوجگیری مخالفت ها با تخریب بافت تاریخی شیراز بودیم که به مدت چهار ماه از مهر 1400 و بلافاصله پس از سفر هیئت دولت سیزدهم به استان فارس و تصویب مجدد طرح 57 هکتاری توسعه حرم شاهچراغ شیراز انجام شده بود.

نقطه اوج مخالفت ها که بازتاب رسانه ای گستردهای داشت نامه دکتر غلامحسین معماریان استاد معماری دانشگاه علم و صنعت ایران به محمدهادی ایمانیه استاندار فارس و دیگر مقامات استانی و مدیران شهر شیراز مبنی بر توقف کامل طرح تخریب بافت تاریخی شیراز بود «.

کلانتری افزود:» این نامه که با عباراتی نظیر» توسعه شیوه عربستانی را در شیراز متوقف کنید «،» تاریخ و هویت شیراز را نابود نکنید «و» چگونه چند مسئول می توانند چنین تصمیمی برای تاریخ شیراز که متعلق به همه مردم است بگیرند؟«همراه بود، باعث شد روزه سکوت چهارماهه مسئولان کشوری و استانی بشکند و اظهارنظرها و تکذبیه های مختلفی را بیان کنند «.

این پژوهشگر مرمت بناها و بافتهای تاریخی، عنوان کرد:» مثلا خبرگزاری فارس در بهمن ماه سال گذشته صحبت های محمدهادی ایمانیه استاندار فارس را منتشر کرد که شایعه تخریب تعدادی از خانه های ارزشمند بافت تاریخی شیراز را تکذیب کرده و گفته بود به نظر می رسد عده ای می کوشند به دلایلی این شایعه را به یک معضل اجتماعی تبدیل کنند. ایمانیه از رسانه ها خواست که در مواجهه با موضوع بافت تاریخی شیراز عالمانه و به دور ازجنجال و هیاهو عمل کنند «.

کلانتری ادامه داد:» همچنین مصیب امیری رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی که از سوی عزت ا ضرغامی وزیر میراث فرهنگی به عنوان متولی نظارت بر طرح معرفی شده، در اسفندماه گذشته در جوابیه ای که در روزنامه» شرق «منتشر شد، نوشت اصلا نه 200 خانه خراب خواهد شد و نه اینکه قرار است مجتمع تجاری به جای آن ساخته شود.

آنچه از این طرح برمی آید و البته هنوز مراحل نهایی را طی نکرده است، بیشتر بحث مرمت، بازسازی و جداره سازی و حتی بازسازی فضاهایی است که در گذشته تخریب شده و همچنین ساماندهی مسیر به شکلی است که رفت وآمد بین این دو مسیر تسهیل شود «.

او در ادامه گفت:» با اینکه در جوابیه ها و تکذیبیه های ذکر شده توسط مسئولان کشوری و استانی، طرح تخریب بناهای تاریخی بافت پیرامونی حرم حضرت شاهچراغ شیراز از اساس کذب و شایعه فضای مجازی خوانده شده و دلسوزی های مخالفان این تخریب بی سابقه، تلاش برای ایجاد معضل اجتماعی قلمداد شده، اما دو اتفاق مهم تناقض رفتار و گفتار مسئولان این موضوع را برملا می کند.

اولین مورد در طرحی که توسط مشاور وزارت راه و شهرسازی تهیه شده، خط بدنه ای توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و کارگروه ویژه بررسی طرح مجموعه 57 هکتاری پیشنهاد شده که به موجب آن 35 خانه تاریخی ارزشمند) پنج پلاک ثبت ملی و 30 پلاک تاریخی غیرثبتی (تخریب خواهد شد.

این خط بدنه که با اعمال فشار در طرح مشاور گنجانده شده، در مرحله پایانی تصویب در کمیسیون ماده 5 استانی قرار گرفته و پس از تصویب به شورایعالی معماری و شهرسازی برای تأیید و تصویب نهایی خواهد آمد. با توجه به این طرح، تکذیبیه های مطرح شده صرفا انحراف افکار عمومی بوده و حداقل 35 بنای تاریخی تخریب خواهد شد «.

این استاد دانشگاه ادامه داد:» دومین مورد با اینکه طرح مذکور هنوز مصوبه کمیسیون ماده 5 استانی و مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی را ندارد، اداره راه و شهرسازی استان فارس با همکاری شهرداری شیراز و تولیت شاهچراغ در حال تملک بناهای محدوده شرقی شاهچراغ هستند و به مالکان فراخوانده شده اعلام کرده اند که بناهای آنان در طرح توسعه تخریب خواهد شد و در صورت عدم موافقت نسبت به واگذاری، هزینه کارشناسی شده توسط کارشناسان رسمی دادگستری به حساب دولتی ریخته شده و املاک مورد نظر تخریب خواهد شد «.

کلانتری افزود:» حتی مالکان بناهایی هم که در خط بدنه پیشنهادی پژوهشگاه و کارگروه ویژه قرار ندارند برای تملک فراخوانده شده اند. این نشان می دهد که حجم تخریب ها حتی فراتر از آن خط پیشنهادی و فراتر از 35 بنای تاریخی خواهد بود و مشخص نیست در عمل چه تعداد خانه تاریخی و چه مساحتی از بافت تاریخی شیراز جولانگاه لودرها و بولدوزرهای توسعه خواهد شد «.

ضرغامی؛ وزیری که فقط تکذیب می کند

ضرغامی در 25 خرداد نیز به سؤال خبرنگاری درباره موضوع» تملک پیش از تصویب طرح «پاسخ داده بود که کلانتری به این جواب نیز انتقاد وارد کرد.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی گفته بود:» درباره بین الحرمین) شیراز (طرحی را کمیسیون مربوطه در وزارت راه و شهرسازی داشت که هر زمان ارائه کرد ما مخالفت کردیم. آن طرح ِ بازکردن راه باید در حداقل بناهای تاریخی انجام شود که به هیچ وجه معنای آن تخریب حتی بخشی از این بناها نیست. وضعیت بافت تاریخی شیراز واقعا افتضاح و غیرقابل قبول است. باید این بناها را مرمت و بازسازی کنیم و در آنجاهایی که از بین رفته است، در حداقل فضای ممکن راه را باز کنیم تا گردشگران بناهای تاریخی موجود را ببینند. هدف ما حفظ و تقویت بافت تاریخی است، هرگونه خبر درباره اینکه قرار است در بافت تاریخی پاساژ و مجتمع تجاری ساخته شود را نیز تکذیب میکنم. قصدی وجود ندارد «.

او درباره خرید پنهانی برخی املاک ثبتی در بافت تاریخی شیراز به انگیزه اجرای طرح بین الحرمین شیراز نیز گفته بود:» در این باره چیزی نمی دانم، ولی تملک جزء برنامه های ماست، اگر دستگاهی 200 ملک را تملک کند، خیلی خوب است، چون ما پول نداریم، وگرنه این کار را انجام می دادیم «.

ضرغامی همچنین درباره احتمال مطرح شده از سوی افراد مطلع و پیگیر مبنی بر اینکه انگیزه این تملک ها تخریب است، گفته بود که تصمیم گیری در این باره با وزارت میراث است و درباره خانه های بافت تاریخی شیراز هر اتفاقی بیفتد، اول باید تملک شود؛ حالا اگر دستگاهی خوابنما شده و 40 خانه خریده است، 80 خانه بخرد، اما به آن بناها نمی تواند دست بزند.

کلانتری اما پاسخ ضرغامی را اینگونه می دهد:» اول آنکه بین دو حرم حضرت شاهچراغ و آستانه سید علاالدین حسین در حال حاضر راه ارتباطی و مسیر دسترسی وجود دارد و بازکردن مسیر جدید قطعا با تخریب بافت درهم تنیده و ارزشمند و تاریخی همراه خواهد بود. آنجا زمین بایر نیست که بشود طراحی مسیر جدید کرد بلکه بافت تاریخی است و هرگونه ایجاد مسیر جدید منجر به تخریب بناهای تاریخی آن خواهد شد «.

این استاد دانشگاه ادامه داد:» دوم اینکه، قطعا و یقینا اداره راه و شهرسازی فارس با نیت خیرخواهانه و جهت مرمت و بازسازی، این بناها را تملک نمی کند و به گفته خودشان جهت تخریب برای طرح توسعه در حال تملک آنها هستند. با رجوع به تاریخ 25ساله تخریب بافت تاریخی شیراز می توان دریافت که تمام تملک های صورت گرفته توسط اداره راه و شهرسازی فارس و شهرداری شیراز منجر به تخریب های عظیم چندین هکتاری این بافت تاریخی بی نظیر در این سال ها شده است «.

شواهد، قرائن و همچنین تناقض های آشکار بین گفتار و کردار مسئولان کشوری و استانی متولی این موضوع نشان می دهد متأسفانه در آینده ای نه چندان دور بخش بزرگی از بافت تاریخی شیراز و بناهای تاریخی و ارزشمند آن تخریب خواهد شد. باید منتظر ماند و دید آیندگان از شیراز دوران ابراهیم رئیسی چگونه یاد خواهند کرد.

ببینید | استفاده از موی انسان در جایی که باورتان نمی‌شود: خلاقیت تحسین برانگیز یک آرایشگر

ببینید | صحنه ای که همه را شگفت زده کرد: سرقت دستبند طلا توسط مورچه ها!