سرانه مطالعه «ایران» در قیاس با دیگر کشورها

به گزارش ایسنا، همایش تجلیل از فهرست‌نگاری فعال و مستمر دستنویس‌های اسلامی در سه کتابخانه و مرکز فرهنگی کشور (کتابخانه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در قم و مرکز احیای میراث اسلامی) روز چهارشنبه بیست و پنجم آبان ماه به مناسبت هفته کتاب در کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد.

محمدرضا رضوان‌طلب رییس کتابخانه و موزه ملی ملک در ابتدای این آیین در سخنانی گفت: در این مجموعه همان‌گونه که می‌دانید به ابتکار و هزینه شخصی یک نیکوکار ذخایر ارزشمندی جمع‌آوری شده است. حسین آقا ملک در بخشی از وصیت‌نامه خود اشاره کرده است که هدف از همه این کارها را ترقی معارف و مسأله صحت عمومی مردم قرار دادم. در این کتابخانه و موزه سعی می‌کنیم حتی از نسخ خطی کسب درآمدی نداشتیم و برای بازدید موزه تعرفه اندکی در نظر گرفته شده است. حتی خودمان به دنبال دانشگاه‌ها و مراکز علمی و دبیرستان‌ها می‌رویم که از این مجموعه بازدید کنند.

رضوان‌طلب با بیان اینکه قرآن کریم بر مسأله کتاب و کتابخوانی تاکید فراوانی دارد و کتاب را به عنوان ابزار مهم هدایت معرفی می‌کند، گفت: متاسفانه در ایران اسلامی سرانه مطالعه بسیار کم است و طبق آمار مرکز آمار و پویش تهران سرانه مطالعه روزانه در تهران 16 دقیقه و 36 ثانیه و هفتگی یک ساعت و 54 دقیقه است. در پویش دیگری درباره سرانه مطالعه برخی کشورها آمده است که هند 10 ساعت و 42 دقیقه، ژاپن 10 ساعت و 30 دقیقه، تایلند 9ساعت و 28 دقیه، چین هشت ساعت، فیلیپین هفت ساعت و 36 دقیقه، مصر هفته ساعت و 30 دقیقه، فرانسه 6 ساعت و 54 دقیقه، مجارستان 6 ساعت و 48 دقیقه، عربستان 6 ساعت و 48 دقیقه، انگلیس 6 ساعت و 25 دقیقه، ترکیه 6 ساعت و 25 دقیقه و ایران تنها 18 دقیقه در هفته است. باید کوشندگان عرصه کتاب طرحی نو در این زمینه بیاندیشند. قبول دارم آمار گاهی ممکن است گمراه‌کننده باشد اما تفاوت بین آمارهای منتشرشده زیاد نیست که نتیجه متفاوتی داشته باشد و سرانه مطالعه در ایران واقعا کم است. باید چاره‌ای اندیشه شود که تعداد مخاطب افزایش یابد.

رییس کتابخانه و موزه ملی ملک درباره آثار خطی و فهرست‌نگاری این مجموعه توضیح داد: 20هزار عنوان در 6هزار و 850 مجلد کتاب خطی داریم، 6500 مجلد از آن میراث واقف بوده، 400 مجلد دیگر بعد واقف یا اهدا و یا خریداری شده است.

همچنین 15 جلد فهرست‌نگاری برای 755 مجلد خطی داریم که همگی روی سایت کتابخانه ملک قرار گرفته است. درباره با علم پزشکی 756 عنوان از نسخ خطی در یک کتاب مستقل 560 صفحه‌ای چاپ شده است و 15 همایش در همین باره برگزار شده است. فهرست‌نگاری مخطوطات با موضوع علم نجوم در دست تهیه است. 140 هزار عنوان کتاب چاپی داریم که خیلی از آن‌ها نادر و چاپ سربی هستند. 4500 عنوان کتاب چاپ سنگی داریم.

در بخش دیگری از این مراسم سید محمود مرعشی نجفی متولی و رییس کتابخانه آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی به فهرست‌نگاری کتابخانه مرعشی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر در کتابخانه مرعشی 50 جلد فهرست جلد شده است و 15 جلد دیگر در ماه‌های آینده رونمایی می‌شود و این تعداد به 120 جلد فهرست خواهد رسید که رقم خیلی قابل توجهی است. چندی قبل یونسکو اعلام کردکه کتابخانه مرعشی از لحاظ کتاب‌های خطی اسلامی شیعی رتبه اول در جهان را دارد. الان نسخه‌های خطی این مجموعه به 80هزار عنوان در بیش از 40هزار جلد مجلد رسیده است. در حال حاضر برای عکسبرداری از نسخه‌های خطی مشکلی نداریم و مراجعین زیادی هم از خارج کشور در کتابخانه داریم. چون دنبال چیزی هستند که ندارند، شاید در صنعت، اتومبیل و... حرف اول را بزنند اما در این زمینه خیر. علمای شیعه برای این میراث بسیار زحمت کشیدند.

سید احمد حسینی اشکوری فهرست‌نگار نسخه‌های خطی، تراجم‌نگار و موسس مرکز احیای میراث اسلامی که یکی دیگر از میهمانان این آیین بود، در سخنانی بیان کرد: انگیزه تاسیس مرکز اسلامی برای این بوده است که نسخه‌های خطی را که در دسترس نیست عکس‌برداری شود و به طور آسان و بدون تشویش در اختیار محققان و مولفان قرار گیرد. در این جهت اولویت ما برای عکسبرداری از نسخه‌های خطی کتابخانه‌های شخصی و شبه شخصی بوده چون کسی به آن‌ها دسترسی ندارد. بیش از 200 هزار نسخه عکسی داریم که از کشورهای مختلف و ایران گردآوری شده است. 12هزار نسخه هم برای مرکزاحیای میراث اسلامی خریداری شده است. 15 جلد فهرست هم خودم نوشتم که چاپ شده است. چهار جلد فهرست چاپی داشته‌ایم و یکی هم در دسترس چاپ است. سعی کرده‌ایم این خدمات خیلی راحت و آسان در اختیار محققان قرار گیرد.

سپس ابوالفضل حسن‌آبادی رییس بخش مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی آماری از این مرکز ارائه داد و گفت: در مجموعه مراکز نسخ خطی آستان قدس شامل کتابخانه مرکزی آستان قدس، ملک، وزیری، حکیم، شوشتری و بروجرد بیش از 106هزار عنوان و 58 هزار جلد چاپ سنگی نگهداری می‌شود. در مرکز نسخ خطی آستان قدس بیش از 58 نسخه خطی و 23هزار قرآن و سه هزار دست‌نوشته و در مجموع بیش از87هزار نسخه خطی داریم. آستان قدس شاید مستمرترین سابقه فهرست‌نویسی نسخ خطی در ایران دارد. در دوره صفوی سه تومار فهرست‌نویسی داریم که مجموعه کتاب‌های آستان قدس رضوی با نام و نشان ثبت شده است. پنج کتاب از صورت اموالی کتاب‌های آستان قدس در آن ذکر شده است. همچنین فهرست‌نویسی مدرن داریم از سال 1305 آستان قدس آن را آغاز کرده است که بیشاز 42 جلد چاپ کردیم و تا عید 6 جلد دیگر به چاپ می‌رسد. در زمینه کتابخانه دیجیتال 22هزار عنوان نسخه خطی را برای دسترسی رایگان به نمایش گذاشته‌ایم.

محمدحسین ظریفیان یگانه مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز یکی از میهمانان این آیین بود که به نمایندگی از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم حضور داشت و در سخنانی از حاضران و فعالان نسخ خطی تشکر کرد و یادآور شد که مجموعه دولت و حاکمیت باید نسبت به این مجموعه‌ها و آثار نسخ خطی انجام وظیفه کند.

در بخش پایان آیین از بنیان‌گذاران و دانشمندان حوزه فهرست‌نویسی و مدیران کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، مرعشی نجفی و مرکز احیای میراث اسلامی تجلیل شد.

همچنین جلد پنجاه و پنجم فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرعشی نجفی به سیداحمد حسینی اشکوری به پاس سال‌ها پژوهش در حوزه فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی تقدیم شد.