سردرد تجاری اندونزی

رودی هندری بیش از ده سال در بازار پرپیچ وخم «تانا آبانگ» جاکارتا، لباس های تولید داخل را در یک غرفه کوچک می فروخت. اما درست سه سال پیش، ورود یک تاجر چینی به همراه مترجمش همه چیز را تغییر داد. آنها نمونه هایی از لباس های ورزشی تولید کارخانه های چینی را آوردند؛ لباس هایی با کیفیت بالا و قیمتی پایین تر از محصولات اندونزیایی که رودی همیشه عرضه می کرد. در آن زمان رودی 55ساله که تحت‌تاثیر کیفیت و قیمت این محصولات قرار گرفته بود، نتوانست پیشنهاد آنها را رد کند. حالا رودی به جای یک غرفه، سه غرفه در بازار دارد و با چند کارخانه چینی همکاری می‌کند. او هفته گذشته در بازار تانا آبانگ گفت: «اگر جنس خوب باشد و قیمتش برایم صرفه داشته باشد، حتما قبول می کنم.» همان‌طور که صحبت می کرد، کارگرانش در نزدیکی او مشغول بررسی و مرتب کردن تعداد زیادی لباس چینی بودند.

بر اساس گزارشی از نیویورک تایمز، وقتی ترامپ از آسیب های تجاری با چین و از بین رفتن مشاغل در آمریکا شکایت می‌کند، این نگرانی‌ها در اندونزی هم شنیده و احساس می‌شود. اما تفاوت در اینجاست که در اندونزی، این مشاغل داخلی هستند که توان رقابت با محصولات ارزان و فراوان چینی را ندارند. این کشور سال‌هاست با نفوذ گسترده چین در بخش های مختلف اقتصادش دست وپنجه نرم می‌کند.

ردما گیتا ویراواستا، رئیس انجمن تولیدکنندگان الیاف و نخ رشته ای اندونزی، در واکنش به تعرفه هایی که ترامپ بر کالاهای اندونزیایی وضع کرده، گفت: «بدترین حالت این نیست که نتوانیم دیگر صادرات کنیم، بلکه بدترین سناریو این است که واردات کالاهای چینی به اندونزی بیشتر و بیشتر شود.»

طی دو سال گذشته، صنعت پوشاک اندونزی به شدت تحت‌تاثیر هجوم کالاهای چینی قرار گرفته است. چین بازار مصرف اندونزی را با لباس های ارزان‌قیمت خود اشباع کرده است و باعث تعطیلی بسیاری از کارخانه ها و کارگاه های محلی شده است. رقابت نابرابر با این محصولات ارزان، زنجیره تامین داخلی را تا مرز فروپاشی پیش برده است. به گفته ردما، از سال 2023 تاکنون حدود 300‌هزار نفر در این صنعت شغل خود را از دست داده اند. در نزدیکی غرفه رودی در بازار تانا آبانگ، ساموئل لی 48 ساله هم غرفه لباس دیگری دارد. او می گوید اگر این روزها ماهانه 4‌هزار دلار درآمد داشته باشد، خودش را خوش شانس می داند، در حالی که این رقم کمتر از نصف درآمد گذشته اش است. بیشتر مشتریان قدیمی اش دیگر از او خرید نمی کنند و به راحتی می گویند خرید از چین برایشان بسیار مقرون به صرفه تر است. ساموئل با افسوس در این باره گفت: «حتی از نظر کیفیت هم توان رقابت با آنها را نداریم.» فشار واردات کالاهای چینی آن قدر شدید شده است که رئیس جمهور پیشین اندونزی تهدید کرد برای مقابله با آن، تعرفه هایی تا 200‌درصد بر این کالاها اعمال خواهد کرد. رئیس جمهور فعلی، پرابوو سوبیانتو، هم پا را فراتر گذاشته است و خواستار غرق کردن کشتی های حامل منسوجات قاچاق شده است؛ کشتی هایی که بیشترشان از چین می آیند.

بر اساس این گزارش، همزمان با افزایش صادرات چین، یک وضعیت اضطراری جدید در حال شکل گیری است؛ چرا که رشد اقتصادی این کشور کاهش یافته است. با افت تقاضای داخلی در چین، بسیاری از کارخانه هایی که تاکنون با کمک وام ها و حمایت های دولتی دوام آورده اند، تمرکز خود را به بازارهای پرجمعیت و نزدیک، مثل جنوب شرق آسیا معطوف کرده اند. برای مثال، اندونزی به تنهایی حدود 284میلیون نفر جمعیت دارد.

خشم ترامپ 

از زمانی که دولت ترامپ تعرفه های جدیدی بر کالاهای چینی وضع کرد و عملا بازار بزرگ آمریکا را به روی صادرات چین بست، صادرات چین به کشورهای جنوب شرق آسیا سرعت بیشتری گرفته است. فقط در ماه گذشته، صادرات چین به این منطقه نسبت به سال قبل 17.5درصد افزایش یافته است و واردات اندونزی از چین هم در ماه آوریل 51‌درصد رشد داشته است.

این روند باعث خشم ترامپ شده است. در واقع او معتقد است چین کالاهایش را از طریق کشورهای دیگر، مثل اندونزی، به آمریکا می فرستد تا از پرداخت تعرفه های جدید فرار کند. به همین دلیل، اندونزی و آمریکا توافقی تجاری امضا کرده اند که بر اساس آن، کالاهای اندونزیایی با تعرفه 19‌درصد وارد آمریکا می شوند.

اگر مشخص شود این کالاها در اصل ساخت کشورهایی با تعرفه های بالاتر، مانند چین، هستند، این تعرفه ها حتی می‌تواند بیشتر هم بشود. با این حال، اقتصاددانان می گویند آنچه ترامپ به آن اعتراض دارد یعنی «ارسال غیرمستقیم کالا از چین به آمریکا» در اندونزی به اندازه کشورهایی مثل ویتنام رایج نیست. یوبن پاراکوئلس، اقتصاددان ارشد بانک نومورا در ژاپن، می گوید: «بیشتر کالاهای چینی واردشده به اندونزی واقعا در بازار داخلی این کشور مصرف می شوند، نه اینکه مجدد به آمریکا صادر شوند.» او تاکید می‌کند که موضوع، کالاهایی نیست که از چین آمده‌اند و بعد دوباره به آمریکا فرستاده شده اند. کارشناسان بر این باورند که راه حل کشورهایی مثل اندونزی لزوما مقابله با چین از طریق محدودیت‌های تجاری سخت نیست. اندونزی برای توسعه زیرساخت های خود به سرمایه‌گذاری های چین وابسته است. علاوه بر این، چین بزرگ‌ترین خریدار منابع مهمی مثل روغن پالم و زغال سنگ است که نقش مهمی در اقتصاد اندونزی دارند.

توانایی چین در تولید انبوه کالاهای ارزان‌قیمت، که با یارانه های دولتی سخاوتمندانه به صادرکنندگان حمایت می‌شود، باعث شده است که اندونزی اغلب در تجارت با چین ضرر کند. اقتصاد اندونزی چنان به اقتصاد چین گره خورده است که بر اساس یک برآورد، هر یک‌درصد کاهش رشد اقتصادی چین، 0.3‌درصد از رشد اقتصادی اندونزی را هم کم می‌کند.

در اوایل دهه 2000، اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه آن) یک پیمان تجاری با چین امضا کرد که کشورها را ملزم به کاهش تعرفه هایشان می کرد. اندونزی که یکی از اعضای این اتحادیه است، تقریبا تمام موانع تجاری خود را برای کالاهای چینی برداشته است. پاراکوئلس در این زمینه می گوید: «این دلیل اصلی بوده که چین، آسه آن را به عنوان بازاری برای تنوع بخشیدن به صادرات خود می بیند..»

چین حتی به ساخت قطار پرسرعت در اندونزی کمک کرده است. این قطار از قلب جاکارتا شروع می‌شود و با سرعت حدود 322 کیلومتر در ساعت از میان حومه سرسبز به سمت شهر باندونگ حرکت می‌کند؛ شهری که دهه هاست انبارهایش پارچه های تولیدی کارخانه های اطراف را می فروشند. این قطار که به «ووش» معروف است، روکش صندلی و تابلوهای راهنمایش دقیقا شبیه قطارهای پرسرعتی است که مناطق وسیعی از چین را به هم وصل می‌کنند. اریک کورنیاوان 25 ساله، که مشغول پخش زنده تیک تاک برای فروش پارچه در غرفه اش بود، می گوید: «ما هم اینجا این موضوع را حس می کنیم.» او همچنین توضیح داد که قبل از سال 2021، بازار آنها بیشتر روی فروش پارچه های باقیمانده از کارخانه های نساجی محلی تمرکز داشت. اما حالا، بیشتر پارچه هایی که می فروشند، وارداتی از چین هستند.

شوک به اقتصاد محلی 

لی جیالون 73ساله، به اواخر دهه 1970 اشاره کرد، زمانی که در باندونگ کارخانه های تولید جین برای صادرات به آمریکا داشت. او حالا بازنشسته شده و صاحب یک رستوران محلی چینی به نام «یا شیو» است، اما می گوید که دوستانش مجبور شده اند کارخانه های خود را تعطیل کنند، چون نمی‌توانستند با چین رقابت کنند. لی، که در جاکارتا به دنیا آمده، گفت: «تاثیر این تعطیلی ها در اقتصاد محلی موج می زند و باعث از دست رفتن شغل و آسیب به کسب و کارهایی می‌شود که برای آنها کار می کردند.»

او ادامه داد: «فقط کارخانه ها نیستند؛ تامین کننده ها هم هستند. تعداد این تامین کننده ها خیلی بیشتر است. بنابراین، افراد زیادی تحت‌تاثیر قرار گرفتند. ما دیگر نمی‌توانیم با چین رقابت کنیم.»

لی همچنین گفت که سه چهارم مشتریان رستوران «یا شیو» چینی هستند. در دوران همه‌گیری کووید -19، وقتی چین مرزهایش را بست، رستوران او محلی شد برای دور هم جمع شدن حدود 3000 کارگر چینی دلتنگ که در اندونزی گیر افتاده بودند و مشغول ساخت قطار «ووش» بودند.

بر اساس گزارش نیویورک تایمز، بیش از 300 کیلومتر شرق باندونگ، در شهر سولو، یکی از بزرگ‌ترین کارخانه های نساجی کشور در ماه مارس تعطیل شد و شوک بزرگی به اقتصاد وارد کرد. این تاثیر هنوز در سراسر جاوه، پرجمعیت ترین و فعال ترین جزیره تجاری اندونزی، حس می‌شود. این کارخانه که متعلق به شرکت «سری تکس» بود، کارگران محلی زیادی را جذب کرده بود و به خانواده های زیادی کمک می کرد تا فرزندانشان را به مدرسه بفرستند. اما در نهایت، زیر بار بدهی هایش فرو پاشید و 10هزار نفر را بیکار کرد. تومی 53 ساله، کارش را 30 سال پیش در بخش نخ ریسی این کارخانه شروع کرد و همسرش را هم همانجا ملاقات کرد.

تومی، همچون بسیاری از مردم اندونزی، تنها با یک نام شناخته می‌شود. او و دوست دیرینش، سری لاستاری که بیست و چهار سال از عمر خود را در کارخانه سری تکس گذرانده بود، هر دو اشک در چشمانشان حلقه زد؛ اشک هایی که یادآور روزی تلخ در ماه فوریه بودند، روزی که مدیران کارخانه به کارگران گفتند برای آخرین بار به خانه هایشان بازگردند.

اکنون، این دو زن در چنبره تردید و نگرانی اسیرند؛ چگونه از پس هزینه های تحصیل فرزندانشان برایند؟ فرزندانی که هنوز طعم شیرین مدرسه را می چشند. آنها برای گذران زندگی، دکه ای کوچک در بیرون از خانه تومی دایر کرده اند و به فروش مرغ تند و نارگیل مشغولند، اما درآمد ناچیزشان، هرگز گره ای از مشکلاتشان نمی گشاید.