سرکنگبین سیاست و صفرای سینمای ایران! / آغاز پر رونق سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر

به گزارش الف جشنواره فیلم فجر امسال در چهار بخش سودای سیمرغ، نگاه نو، مستند و فیلم‌های کوتاه در 29 مهر 1398 با انتشار فراخوان و ثبت نام از آثار متقاضی حضور در جشنواره از 1 تا 30 آبان 1398 آغاز شد. مهمترین رویداد حاشیه ای جشنواره امسال نزدیکی زمان برگزاری جشنواره به حادثه تلخ و سنگین سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین و جانباختن تعداد زیادی از هموطنان بود که بر اثر اشتباه پدافند خودی صورت گرفت.

پس از مورد هدف قرار گرفتن اشتباهی هواپیمای مسافربری اوکراین برخی هنرمندان از جمله هنرمندان عرصه سینما با هدف اعلام همدردی با خانواده جانباختگان این حادثه تلخ اعلام کردند در رویدادهنری فجر امسال شرکت نخواهند کرد. مسعود کیمیایی از نخستین سینماگرانی بود که این موضوع را اعلام کرد. او که کارگردانی مستند نخستین نماز جمعه تهران را پس از انقلاب به امامت آیت الله طالقانی بر عهده داشت و دردوره های مختلف این جشنواره نیز حضور داشته و مورد تقدیر هم قرار گرفته است در ویدئوی کوتاهی که در فضای مجازی منتشر شد گفت: «من هیچ وقت اهل جشنواره نبودم و سمت و سویم همیشه مردم هستند و نگاه می‌کنم می‌بینیم که مردم روزگار سختی را می‌گذرانند و روزی نیست که خبرهای بد نشنویم. دلم نمی‌خواهد فیلمم در جشنواره فجر نشان داده بشود». این اظهارات کیمیایی با واکنش تهیه کننده فیلم او یعنی «خون شد» مواجه شد. جواد نوروزبیگی تهیه‌کننده فیلم کیمیایی در پاسخ گفت که خون شد در جشنواره حضور خواهد داشت اما در بخش کارگردانی داوری نخواهد شد.

بابک حمیدیان نیز دیگر هنرمندی بود که با اعتراض به آنچه «آرای کلیشه‌ای، نگاه گزینشی، مخرب و تکراری در هیئت انتخاب جشنواره فجر» خواند از حضور در جشنواره انصراف داد. انصراف او نیز با واکنش حسین پورمحمدی تهیه‌کننده فیلم «مغز استخوان» (با بازی حمیدیان) روبرو شد که در پاسخ به انصراف حمیدیان اعلام کرد قسط آخر دستمزد او را به سیل‌زدگان سیستان و بلوچستان اهدا خواهد کرد!

پیمان معادی و سازندگان کامی (میترا ابراهیمی و پیمان قاسم‌خانی) که در بخش مستند جشنواره حضور دارند نیز با هدف همدردی با خانواده های عزادار از حضور در جشنواره سی و هشتم انصراف خود منصرف شدند.

پگاه آهنگرانی، سارا بهرامی، ترانه علیدوستی و آناهیتا همتی که در این دوره از جشنواره فیلمی ندارد نیز از جمله تحریم‌کنندگان جشنواره بوده اند.

اما اعلام نظر «شهاب حسینی» که در آمریکا به سر می برد در مخالفت با این اعلام انصراف ها مایه تعجب کسانی شد که به راه افتادن این جو مخالفت با جشنواره سی و هشتم امید بسته بودند. او اقدام هنرمندان را برای انصراف موجب «افتراق جامعه به خودی و ناخودی» دانست که ممکن است باعث ایجاد شکاف عمیق بین هنرمندان و مخاطبان شود. از نظر او واکنش تعدادی از هنرمندان به دلیل «انگیزه‌های شخصی» بوده‌است. حسینی به هنرمندان توصیه کرد که «پشت احساسات پاک مردم» پنهان نشوند.

نصرالله پژمان‌فر، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز در اظهاراتی شتابزده، از ارائه طرحی در مجلس خبر داد که طی آن هنرمندانی را که انصراف داده‌اند برای همیشه از کار هنری در ایران ممنوع‌الکار می‌کند! با اینحال چنانکه قابل پیش بینی بود این فضاسازی رسانه ای به هدف خود نرسید و به گفته مسوولان جشنواره این دوره با استقبال مردمی بیشتری نیز مواجه شده است. ماجرای انصراف شتابزده برخی هنرمندان و به خصوص سینماگران یکبار دیگر موضوع و ماهیت ارتباط هنرمندان و سیاست را مطرح کرد. ارتباطی که به نظر می رسد تابعی از احساسات و عواطف هنرمندانه است و چندان عمقی ندارد، به همین دلیل هم نباید دستاویز اقدامات شتابزده ای نظیر آنچه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد قرار بگیرد. هر چند رویه نقد متقابل اقدامات هنرمندانی که در چنین مواقعی جایگاه خود را خرج اقدامات سیاسی می کنند لازم و ضروری است اما به گفته کارشناسان فرهنگی و رسانه ای این کار را نباید در عرصه سیاست و به عنوان اقدامی تنبیهی دنبال کرد. به گفته همین کارشناسان در حالی که هنر و به خصوص صنعت سینما در ایران مانند سایر صنایع دیگر چندان بهره ای از بخش خصوصی ندارد و بخش قابل توجهی از هزینه ها و ابزارهای لازم برای فعالیت در این صنعت به دلیل گرانی با حمایت دولت انجام می پذیرد اعلام استقلال و برائت جستن از نهادهای رسمی فرهنگی چندان قابل باور به نظر نمی رسد و حتی در صورت صداقت هنرمندان یاد شده در اعلام این عمل نیز چندان دیری نمی پاید مگر آنکه هنرمندی بخواهد برای همیشه خود را از حضور در این صنعت هنر محروم کند. نگاهی به سابقه چنین واکنش های سیاسی در میان هنرمندان گواه درستی این سخن کارشناسان است. عباس یاری منتقد مطرح عرصه سینما و از گردانندگان قدیمی ترین و معتبرترین مجلات سینمایی پس از انقلاب یعنی مجله فیلم در واکنش به این تحریم ها نوشت:

«دوستانی برایم پیام فرستاده‌اند که دل‌شان می‌خواهد مثل گذشته فیلم‌های جشنواره فجر را ببینند اما از ترس پاره‌ای از دوستان و آشنایان ناچار اند از این رویداد فرهنگی خودشان را کنار بکشند!

خدای من! می‌پرسم آن‌ها توجیه شان چیست!؟ می‌گویند جشنواره فجر دولتی است... می‌گویم یعنی طی سی و هفت سال گذشته غافل بوده اند که جشنواره دولتی است؟ همین یکی دو روز اخیر برای‌شان این حقیقت تلخ مشخص شده؟! می‌گویند گویا بعضی از فیلمسازان، منتقدان و سلبریتی‌ها هم اعلام کرده اند همه جشنواره‌ها را تحریم می‌کنیم! می‌گویم تا جایی که من می‌دانم جشنواره جهانی فیلم تهران هم در قبل از انقلاب دولتی بود. بسیاری از جشنواره های شرق و غرب هم با بودجه‌های دولتی برگزار می‌شوند؛ مگر امکان دارد یک نهاد خصوصی توان راه اندازی جشنواره داشته باشد؟ از آن گذشته، سینمای نابود شده ایران با جشنواره فجر جان گرفت؛ درست زمانی که بسیاری از متعصب‌های تندرو دل‌شان می‌خواست سر به تن سینما نباشد. ضمن این که بسیاری از چهره‌های معروف و برجسته سینمای ما در همین جشنواره شناخته شده اند، مگر کار فرهنگی تعطیل بردار است؟ فرداست که بگوئیم کرکره همین یکی دوتا روزنامه و مجله و شرکت‌های انتشاراتی و سالن‌های تاتر و سینما را هم به بهانه اعتراض‌های ما بکشند پایین تا خیال همه راحت شود...!» پرویز جاهد دیگر منتقد شناخته شده سینما نیز که در سال 88 نیز در واکنش به چنین اقداماتی از سوی هنرمندان در یادداشتی آن را ناممکن داسته بود امسال نیز در توییتی این نظر خود را تکرار کرد.

اما واکنش عطالله مهاجرانی وزیر فرهنگ اسبق نیز به این موضوع در نوع خود جالب بود. او نوشت:

«دیدن نام سینماگران سرشناسی چون داریوش مهرجویی، تهمینه میلانی، ابراهیم حاتمی کیا، پوران درخشنده، مجتبی راعی، ابراهیم فروزش، داریوش فرهنگ، حسن فتحی و شهرام اسدی در بعضی از منابع خبری در کنار نام برخی فیلمسازان جوان موفق مثل محسن امیر یوسفی، علیرضا امینی، بیژن میرباقری، مجید برزگر، محسن عبدالوهاب و سامان مقدم می تواند ایده و تصور هر گونه تحریم جدی و یکپارچه از سوی سینماگران ایرانی را باطل کند.»

با این حال فیلمسازان به طور پراکنده و غیر مستقیم، نارضایتی و اکراه خود از نمایش فیلم هایشان در جشنواره فجر امسال را بروز داده اند. داوران جشنواره

محمدمهدی عسگرپور، طهماسب صلح‌جو، مازیار میری، نرگس آبیار، تورج اصلانی، عباس بلوندی، رضا پورحسین، فریدون جیرانی و سعید راد به عنوان اعضای هیئت داوران بخش سودای سیمرغ و همچنین مهدی جعفری، روح‌الله حجازی، مصطفی رزاق‌کریمی، فرشته طائرپور و هادی مقدم‌دوست به عنوان اعضای هیئت داوران بخش‌های مستند، فیلم کوتاه و نگاه نو انتخاب شده‌اند. از میان 115 فیلم سینمایی که فرم ثبت نام جشنواره را تکمیل کرده‌اند 37 فیلم سینمایی متعلق به فیلمسازان اول است نشان دهنده روند ر به رشد فیلمسازان جوان است. سودای سیمرغ براساس اعلام اعضای هیئت انتخاب (محمد احسانی، محمود اربابی، همایون اسعدیان، یلدا جبلی، رضا درستکار، سید محمود رضوی و حسین کرمی) اسامی فیلم‌های بخش سودای سیمرغ (رقابتی) بدین شرح است:

آبادان یازده 60 (مهرداد خوشبخت) آتابای (نیکی کریمی) آن شب (کوروش آهاری) ابر بارانش گرفته (مجید برزگر) پوست (بهمن ارک، بهرام ارک) تومان (مرتضی فرشباف) خروج (ابراهیم حاتمی‌کیا) خوب، بد، جلف 2: ارتش سری (پیمان قاسم‌خانی) خورشید (مجید مجیدی) خون شد (مسعود کیمیایی) درخت گردو (محمدحسین مهدویان) دوزیست (برزو نیک‌نژاد) روز بلوا (بهروز شعیبی) روز صفر (سعید ملکان) سه کام حبس (سامان سالور) سینما شهر قصه (کیوان علی‌محمدی، علی‌اکبر حیدری) شنای پروانه (محمد کارت) عامه‌پسند (سهیل بیرقی) قصیده گاو سفید (بهتاش صناعی‌ها) مردن در آب مطهر (نوید محمودی) مغز استخوان (حمیدرضا قربانی) من می‌ترسم (بهنام بهزادی) نگاه نو فیلم‌های زیر برای رقابت در بخش نگاه نو انتخاب شدند:

آن شب (کوروش آهاری) بی‌صدا حلزون (بهرنگ دزفولی‌زاده) پدران (سالم صلواتی) پوست (بهمن ارک و بهرام ارک) دشمنان (علی درخشنده) روز صفر (سعید ملکان) تعارض (محمدرضا لطفی) شنای پروانه (محمد کارت) کشتارگاه (عباس امینی) لباس شخصی (امیرعباس ربیعی) مستند فیلم‌های زیر برای رقابت در بخش مستند توسط هیئت انتخاب متشکل از بابک بهداد، رامین حیدری فاروقی و مرتضی شعبانی پذیرفته شدند:

بانو (محمد حبیبی منصور) پروژه ازدواج (حسام اسلامی و عطیه عطارزاده) جایی برای فرشته‌ها نیست (سام کلانتری) خسوف (محسن استادعلی) خط باریک قرمز (فرزاد خوش‌دست) زمستان است (مهرداد زاهدیان) زندگی میان پرچم‌های جنگی (محسن اسلام‌زاده) عالیجناب (سجاد ایمانی) کامی (میترا ابراهیمی) قصه دختران فروغ (خاطره حناچی) مهدی عراقی را بکش (عبدالرضا نعمت‌اللهی) فیلم‌های کوتاه فیلم‌های زیر نیز برای رقابت در بخش فیلم‌های کوتاه از میان فیلم‌های کوتاهی که در بخش بهترین فیلم جشنواره فیلم کوتاه تهران و جشن مستقل فیلم‌های کوتاه خانه سینما نامزد بوده و به نمایش درنیامده‌اند و همچین در دوره‌های قبل متقاضی نبودند، از سوی انجمن سینمای جوانان و انجمن فیلم کوتاه ایران به جشنواره معرفی شدند.

اشغال (علی عزیزی) امتحان (سونیا حداد) برف‌های سپید سرگردان (محمدرضا وطن‌دوست) پاندای قرمز (علی پاک‌نیا) دابر (سعید نجاتی) دم اژدها (سعید کشاورز) سور بز (سعید زمانیان) عزیز (سید مهدی موسوی برزکی) کوچه (محمدرضا مصباح) مادر برفی (مرجان خسروی)