سنت‌های ماندگار قزوینی‌ها در شب چله را بشناسیم / یلدا فرصتی برای صله رحم و مهرورزی
محمدحسن سلیمانی گفت: دورهمی‌های خانوادگی و فامیلی در شب یلدا با آداب و رسومی همراه است تا شبی به یاد ماندنی را برای خانواده‌های ایرانی رقم بزند.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صبح قزوین؛ یلدا آخرین شب پاییز است که به دلیل یک دقیقه طولانی‌تر بودن نسبت به سایر شب‌ها، بلندترین شب سال نام گرفته و همین امر سبب شده تا خانواده‌های ایرانی از این فرصت برای دورهم بودن استفاده کنند. یلدا در قزوین دارای پیشینه دراز بوده و به شب چله معروف است؛ مردم در این شب با شرکت در شب نشینی‌های طولانی و خوردن انواع میوه، تنقلات و برگزاری آیین‌های مختلف سعی دارند مهرورزی و محبت را به نمایش بگذارند. محمد حسن سلیمانی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر صبح قزوین؛ با اشاره به پیشینه شب یلدا اظهار کرد: در گذشته‌های دور زمانی که بشر از غارها بیرون آمد و در کنار رودخانه‌ها و دشت‌ها تمدن یکجا نشینی را اختیار کرد معیشت انسان از شکار به دامپروری و کشاورزی تغییر کرد. وی افزود: آن زمان خورشید نقش تعیین کننده‌ای در کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی داشت، انسان برای انجام امور خود نیازمند ارتباط با آسمان، موقعیت ستارگان و تغییرات اقلیمی بود که در این راستا گاه‌شماری‌های ایرانیان باستان که تنها دو فصل بهار و زمستان داشت، ایجاد شد. کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری قزوین بیان کرد: به عقیده گذشتگان چله بزرگ به چهل قسمت مساوی 24 ساعته و چله کوچک به چهل قسمت مساویی 12 ساعته تقسیم می‌شد که چله بزرگ از آغاز دی ماه تا 10 بهمن و چله کوچک از 11 بهمن تا آخر بهمن ادامه داشت. سلیمانی ابراز کرد: قدیمی ترها چله بزرگ و کوچک را دو برادر می‌دانستند که از 7 تا 14 بهمن یعنی چهار روز انتهایی چله بزرگ و آغاز چله کوچک این دو برادر به هم می‌رسند که این پدیده در نزد قزوینی‌ها به «چارچار کردها» معروف بود.
وی با بیان اینکه در گذشته آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش خورشید می‌دانستند، عنوان کرد: از آنجایی که پس از شب یلدا، شب‌ها کوتاه‌تر و روزها بلندتر می‌شود؛ ایرانیان از دیرباز شب یلدا را به عنوان شب زایش خورشید عنوان می کردند که با آداب و رسوم و آیین‌های خاصی نظیر برافروختن آتش و گستراندن سفره‌هایی همراه با انس و مهرورزی جشن برپا می کردند.
کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری قزوین اذعان کرد: شب چله از سنت‌های کهن ایرانی بوده که برای تمام قومیت‌ها حائز اهمیت است و تلاش می‌کنند تا با جشن گرفتن این شب را در اذهان خود ماندگار نمایند، اما در قزوین شب چله با آیین بسیاری همراه بوده؛ سنت‌هایی که برخی از آن‌ها در گذر زمان به فراموشی سپرده شده است. سلیمانی ادامه داد: قزوینی‌ها براساس این آیین کهن به دیدار بزرگترها به ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها می‌رفتند تا صله رحم و احترام به بزرگترهای خانواده را به جای آورده باشند. وی تشریح کرد: به باور مردم قزوین در این شب صرف هندوانه و میوه‌های تر و خشک سرخ رنگ مانند انار و خرمالو همراه با خوراکی‌های دیگر نظیر کشمش، گردو، تخمه، انجیر خشک و آجیل مشکل گشا؛ زمستان پربرکتی را نوید می‌داده است. سلیمانی افزود: این باور همچنان در قزوینی‌ها وجود دارد که خوردن هندوانه در زمستان باعث قوت تن و جان در تابستان خواهد شد و عطش و تشنگی در فصل گرم و تابستان را از فرد دور می‌کند. کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری قزوین عنوان کرد: از جمله سنت قزوینی‌ها در شب چله خوردن هویج پلو، شیرین پلو، سبزی پلو با ماهی دودی، شیربرنج با شیره و کوفته قزوینی بود. سلیمانی اضافه کرد: همچنین در برخی مناطق استان در شب چله کله پاچه گوسفند بار گذاشته و بعد از صرف شام، استخوان‌های آن را نگه می‌داشتند تا در فصل بهار و پاییز در زمین‌های جالیز و کشاورزی خود بریزند و برخی دیگر نیز استخوان‌ها را می‌سوزاندند و خاکستر آن را در زمین‌های خود می‌ریختند و عقیده داشتند که با این کار محصولات آن‌ها از آفت شته در امان خواهد ماند. وی عنوان کرد: یکی از رسوم دیگر قزوینی‌ها این بود که کوچکترهای خانواده بعد از صرف شام با خواندن شعر " هر که نیارد شب چره / اموالش را موش بچره" از مادربزرگ می‌خواستند که زودتر تنقلات را بیاورد و همین امر موجب شادی و سرگرمی اهل خانه می‌شد. کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری قزوین بیان کرد: به عقیده مادربزرگان قزوینی اگر ننه سرما در شب چله گریه کند باران، اگر پنبه‌های لحاف او بیرون بریزد برف و اگر گردنبند مروارید او پاره شود، تگرگ می‌بارد. سلیمانی ادامه داد: یکی از رسومات دیگر، فرستادن خنچه شب چله به خانه نوعروسان بود که خوشبختانه اکنون همچنان پابرجاست گرچه این رسم در بیشتر اقوام ایران مرسوم است اما در قزوین با آیین و آداب خاصی برگزار می‌شد. وی افزود: در این شب مادران و خواهران داماد آجیل چهارمغز شور و شیرین، 7 رقم میوه تر و خشک شامل انار، انگور، هندوانه، انجیل، شیرینی، کله قند را در خنچه‌های زیبایی تزیین کرده و همراه با یک قواره پارچه یا لباس به خانه عروس می بردند. کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری قزوین اذعان کرد: در گذشته خونچه برانی بودند که این وسایل را در طبق‌ها یا مجمع‌های بزرگی روی سر خود گذاشته و تا منزل عروس می‌بردند که در خانواده‌های متمکن با پارچه‌های گرانقیمت زربافت، انگشتر و گردنبند طلا نیز همراه بود. سلیمانی اظهار کرد: رسم خونچه‌بران در روستاهای قزوین بویژه در الموت به "کرسی سری" معروف بود که معمولا داماد سینی یا مجمعی را روی یک کرسی گذاشته و آن را تزیین می‌کرد و همراه با میوه، شیرینی و هدایایی مانند کله قند و پارچه به منزل عروس می‌برد. وی شال انداختن را از آیین دیگر قزوینی‌ها در شب چله عنوان کرد و تشریح کرد: در قدیم معمولا در سقف هر خانه یک باجه به منظور روشنایی قرار داشت که در شب چله پسر جوانی که به دختری علاقه‌مند بود، شال کمر خود را از باجه خانه یا درجی سران به داخل منزل خانواده دختر می‌انداخت که در صورت رضایت خانواده دختر به ازدواج، هدیه‌ای مانند جوراب سر شال او می‌بستند. کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری قزوین ادامه داد: شب چله به عنوان بلندترین شب سال فارغ از این که بستری برای پاسداشت آیین‌ها و رسوم کهن ایرانی است؛ فرصتی مغتنم با محوریت مهربانی و انس با بزرگترهای خانواده‌ها خواهد بود. سلیمانی اضافه کرد: شب چله تنها نباید به یک دورهمی خانوادگی ختم شود بلکه باید با بهره‌گیری از این شب محبت‌ها را بیشتر و شکاف‌های ارتباطی که در طول سال ممکن است بین خانواده پیش آمده است را کمتر کنیم. وی بیان کرد: گرچه برگزاری این سنت سال گذشته با توجه به شیوع کرونا با مشکل مواجه شد؛ امیدواریم امسال مردم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به دور از هیاهوی فضای مجازی از در کنار هم بودن لذت ببرند. کارشناس مردم‌شناسی در پایان گفت: کرونا علی رغم تمام سختی‌ها و مشکلاتی که داشت به همگان ثابت کرد که قدر همدیگر را بیشتر بدانیم چه بسا که عمر آدمی هر مقدار هم بلند باشد چون شب یلدا صبحی دارد و رفتنی است. انتهای پیام /
