سنگ تمام دولت برای جوانان | راه ازدواج هموار شد

بانک مرکزی اعلام کرده است که در بازه زمانی از ابتدای فروردین تا امروز، مبلغ 23.6 هزار میلیارد تومان تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج از طریق شبکه بانکی به متقاضیان پرداخت شده است. این مبلغ نسبت به دوره مشابه سال گذشته، با رشد 25.5 درصدی همراه بوده است.

همچنین، در تاریخ ذکر شده، مبلغ 6.3 هزار میلیارد تومان تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری از سوی شبکه بانکی به متقاضیان اعطا شده است.

طبق آمار بانک مرکزی، در خصوص تسهیلات کمک ودیعه مسکن نیز از زمان ابلاغ مصوبه شورا در (تیرماه 1401) تا امروز، تعداد 553 هزار و 603 نفر تشکیل پرونده دادند که از این تعداد، 480 هزار و 41 نفر به مبلغ 38.5 هزار میلیارد تومان تسهیلات دریافت کردند. از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون شبکه بانکی 457 همت به بیش از 4 میلیون و 202 هزار و 329 متقاضی در قالب تسهیلات ازدواج و فرزندآوری پرداخت کرده است.

در جلسه رسیدگی به بودجه 1403، نمایندگان مجلس بخش هزینه‌ای را با تصویب جزء (4) بند (ث) تبصره (13) تصویب کردند. طبق این بند، مبلغ تسهیلات مسکن محرومین تعیین شد و بانک مرکزی موظف است به افراد تحت‌پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، خانواده شهدا، جانبازان و رزمندگان معسر با معرفی نهادهای مربوطه و تأیید سامانه رفاه ایرانیان، وام قرض الحسنه مسکن محرومین به مبلغ 4 میلیارد ریال در سه دهک اول درآمدی اعطا کند.

طبق تبصره ماده 13 قانون بودجه 1403 بنا شده 200 همت به تسهیلات ویژه مسکن محرومین، وام ازدواج و تسهیلات فرزندآوری اختصاص پیدا کند.

بانک مرکزی سهم مسکن محرومان را از این 200 همت مشخص و به بانک‌های عامل ابلاغ کرده است. وزیر راه و شهرسازی معتقد است که ابلاغ ضوابط تسهیلات مسکن محرومان و آغاز پرداخت این تسهیلات می تواند به سرعت ساخت و ساز واحدهای مسکونی کمک کند.

بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه ای در اردیبهشت ماه، ضمن مشخص کردن سهم بانک های عامل از تسهیلات مسکن محرومان، تأکید کرده است: بانک‌ها باید عملکرد اجرایی خود را در این بخش هر سه ماه یک بار به بانک مرکزی گزارش دهند.

در بخشنامه ابلاغی آمده است: پیرو نامه شماره 727/03 مورخ 06/01/1403 پیرامون ابلاغ تسهیلات مسکن محرومین موضوع جز 4 بند ث تبصره 13 قانون بودجه سال جاری، به پیوست جدول سهیمه آن بانک برای پرداخت تسهیلات بند قانونی مذکور با سقف فردی مبلغ 4 میلیارد ریال و تاییدیه سامانه رفاه ایرانیان (مبنی بر قرار داشتن این افراد در سه دهک اول درآمدی) جهت استحضار ارسال می شود.

لازم به ذکر است، باتوجه به بند ث تبصره یاد شده پیرامون ساز و کار نظارت بند مذکور، آن بانک موظف است نسبت به اعلام عملکرد بند مذکور به صورت فصلی هر سه ماه یکبار جهت ارسال به مراجع مربوطه اقدام نماید.

بانک مرکزی همچنین تأکید کرده که حداکثر ظرف مدت یک هفته از تاریخ وصول این نامه، موضوع به واحدهای اجرایی ذیربط در سراسر کشور ابلاغ و یک نسخه از ابلاغیه نیز به بانک مرکزی ارسال شود.

اگرچه الگوی ساخت پیمانکاری با تمام تبعات منفی آن همچنان به عنوان روش اولیه در ساخت مسکن شناخته می‌شود، اما این روش ساخت به دلیل کندی و هزینه‌بر بودن، در مقابل ساخت مسکن توسط افراد عادی قرار دارد.

امروز انبوه‌سازها نیز در کنار متقاضیان نهضت ملی مسکن از روند ساخت پروژه‌های دولتی پیمانکاری شکایت دارند و در چنین شرایطی مدل‌های جدید مردمی‌سازی می‌توانند راهگشای ساخت مسکن باشند.

تجربه طولانی شدن 200 هزار مسکن مهر دولت را مجاب کرد تا قرارداد دوجانبه‌ای بین خود و انبوه‌سازان پروژه‌های مسکن‌سازی دولتی استان تهران منعقد کند که برای هر مترمربع قیمت مشخص 8 میلیون و 241 هزار تومان را مد نظر قرار دهد.

مبلغی که در سال گذشته از سوی متولی بخش مسکن برای خانه‌سازی دولتی تعیین و در قرارداد درج شد. همین امر گله انبوه‌سازها را به همراه دارد. به عقیده این گروه حداقل هزینه ساخت هر مترمربع مسکن در پروژه‌های مسکونی 4 طبقه، 12 میلیون و700 هزار تومان است. مردم طرف دیگر این داستان هستند که به علت کندی ساخت و نوع مصالح به کار رفته در ساختمان‌ها از اجرای پروژه‌ها رضایت ندارند.

در شرایطی این نارضایتی دو طرفه پدید آمده است که تجربه نشان داده مردمی‌سازی در عمل نتیجه بهتری به همراه خواهد داشت چرا که متقاضیانی که زمین 99 ساله را خودشان و به صورت مردمی ساختند امروز در خانه‌های خود ساکن شده‌اند که هم سریع‌تر ساخته شده و هم باکیفیت‌تر است.

زمین و زمان از ساخت پیمانکاری نارضایتی دارند

نهضت ملی مسکن درحالی فعالیت خود را شروع کرد که یک دهه رکود ساخت‌وساز مسکن، کشور را با مشکل اساسی روبه‌رو کرده بود.

دولت برای گذر از این بحران اقدام به اجرای انواع طرح‌های ساخت‌وساز مسکن کرد. روش پیمانکاری، یکی از شیوه‌های مرسوم ساخت مسکن در کشور به حساب می‌آید که شیوه غالب ساخت مسکن در دهه هشتاد با پروژه مسکن مهر بود. شیوه ساخت پیمانکاری مسکن مهر و بهانه‌های هر روزه پیمانکارها، مانند تورم عمومی عاملی شد تا ساخت 200 هزار واحد آن 13 سال به طول انجامید.

دولت سیزدهم برای جلوگیری از این امر قراردادی با انبوه‌سازها منعقد کرد که برای ساخت هر مترمربع ساختمان 8 میلیون و241 هزار تومان در نظر گرفته شد. مبلغی که به گفته خود انبوه‌سازها برای هر مترمربع در پروژه‌های مسکونی 4 طبقه را 12 میلیون و700 هزار تومان است. حتی سازمان نظام مهندسی ساختمان نیز هزینه ساخت مترمربع واحد مسکونی حدود 10 میلیون تومان اعلام کرد.

البته به تازگی رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هزینه ساخت هر مترمربع مسکن در روستاها را 8.5 میلیون تومان اعلام کرد که همین میزان به نسبت مبلغ اعلامی دولت بیشتر است. مبلغی که به گفته ایرج رهبر رئیس هیأت مدیره انجمن انبوه‌سازان مسکن استان تهران باید برای ساخت هر مترمربع از این واحدها مبلغی حدود 15 میلیون تومان تمام باشد. مبلغی که به نسبت مقدار هزینه دولتی بسیار متفاوت است.

رئیس هیأت مدیره انجمن انبوه‌سازان گفت: «تاکنون انبوه‌سازان برآوردهای مختلفی از هزینه ساخت مسکن در دوره‌های زمانی مختلف به دولت ارائه داده‌اند اما تمام ارقامی که تاکنون تعیین شده است با این برآوردها فاصله داشته است. به عبارت دیگر، انبوه‌سازها مانند مردم از ساخت پروژه‌های پیمانکاری ناراضی هستند. برای همین امر در نظر دارند تا پیشنهادهایی مانند ورود به حیطه مشارکت، تعدیل و ترمیم منبع مالی را تأمین کنند.»

قصه پر تکرار کوتاهی بانک‌ها در صدور تسهیلات

از سوی دیگر، بانک‌ها حمایت لازم را برای ساخت پروژه‌های ملی نداشته‌اند و طبق آمار منتشر شده در گزارش خبرگزاری مهر آمده است طبق آمارهای قبلی از بین 26 بانک 18 بانک تسهیلات پرداختی نداشته‌اند. از بین بانک‌های فعال در کشور تنها بانک‌های مسکن، سپه، ملی، تجارت، ملت، صادرات، صنعت و معدن و توسعه صادرات تنها بانک‌هایی بودند که در تاریخ منتهی به 31 فروردین ماه امسال جمعاً 657. 596 میلیارد ریال تسهیلات در نهضت ملی مسکن پرداخت کردند. به بیان دقیق‌تر، مجموع تسهیلات ودیعه مسکن پرداختی توسط بانک‌ها تا پایان فروردین ماه سال جاری نیز 328. 993 میلیارد ریال بوده است که در این بخش هم عملکرد تعدادی از بانک‌ها صفر بوده است. ایرج رهبر نیز در اینباره اعلام کرد، روند طی مراحل اداری برای تأمین مالی پروژه‌ها از جمله اختصاص تسهیلات و وام ساخت کند است. به بیان دیگر، در هر دو سوی پروژه‌های ساخت‌وساز مسکن، نارضایتی از پرداخت تسهیلات بانکی دیده می‌شود.

مردم واحد کامل می‌خواهند

درحالی دولت براساس یکی از بندهای قرارداد منعقد شده با انبوه‌سازها مدت زمان ساخت این واحدها 20 ماه یعنی معادل 1 سال و 8 ماه تعیین کرده است که به گفته رهبر این واحدها هم‌اکنون حدود 10 تا 15 درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند. همچنین، جزئیات دیگر مفاد این قرارداد نشان می‌دهد، میزان در نظر گرفته شده دولت برای ساخت هر مترمربع حدود 100 میلیون تومان برای تکمیل یک واحد 100 متری کم دارد. برای همین امر، در یکی از بندهای این قراردادها، اعلام شده است سازنده‌ها فاقد تعهد برای تأمین آسانسور، پکیج، رادیاتور، کولر، نقاشی و کابینت هستند. به بیان ساده‌تر، سازنده‌ها واحدها را زمانی به متقاضیان تحویل می‌دهند که مراحل ساخت هنوز تکمیل نشده است.

مردمی‌سازی راه خلاصی از همه دست‌اندازها

یکی از روش‌هایی که دولت برای ساخت مسکن در این مدت در نظر گرفت، اهدای زمین اجاره 99 ساله به مردم برای ساخت مردمی بود. طرحی که شاید در ابتدا مخالف‌های بسیاری داشت اما به مرور نشان داد بهترین روش برای سرعت‌بخشی به ساخت مسکن کشور است. مردم در این روش زمین را بدون واسطه از دولت گرفته و خود به سلیقه و متناسب با میزان بودجه در نظر گرفته، می‌سازند. مدلی که پیش‌تر در شهرک امام علی شهرستان تفت برای پروژه مسکن مهر اجرایی شده بود. با این روش در نهضت ملی مسکن دولت توانسته در برخی از استان‌ها تب مسکن را کاهش دهد. به عنوان مثال استان خراسان جنوبی و شهرستان گرمسار نمونه‌های موفق مردمی‌سازی در پروژه نهضت ملی مسکن هستند. با اجرای این شیوه دولت می‌تواند با حفظ شأن خود، تنها بر امر ساخت نظارت و رضایتمندی مردم را بیشتر کند.