سودجویی قاچاقچیان کتاب از غفلت پلتفرم‌های مجازی / توضیح «با سلام» به انتقاد ناشران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، قاچاق کتاب در ایران بار دیگر ماجرای تازه‌ای پیدا کرده است، گویا شبکه قاچاق کتاب در ایران دائم در حال تغییر شکل و یافتن بسترهای جدید در سایه غفلت مدیران است.

این‌بار این شبکه اقدام به عرضه فایل‌های پی‌دی اف پرفروش ناشران و کتاب‌های صوتی پرمخاطب در اپ «باسلام» کرده است. اپلیکیشنی که در حقیقت یک بازار اجتماعی است و امکانی را فراهم کرده است که مجموعه‌ای از هزاران تولیدکننده‌ی خرد، خانگی و محلی از مناطق مختلف کشور بتوانند در آن محصول خود را بفروش برسانند.

قصه اما تکراری است، کتاب‌های پرفروش ناشران با تخفیف‌های عجیب و غریب 70 درصد به بالا به حراج گذاشته شده است، این بار کتاب‌های صوتی نیز به این مقوله پیوسته‌اند و سودجویان نه تنها به عرضه فایل‌های پی‌دی اف اکتفا نکرده‌اند، بلکه نسخه‌های صوتی نیز از شر آنان در امان نبوده است.

دامون آذری، مدیرعامل مؤسسه فرهنگی آوانامه، از جمله ناشرانی است که متوجه عرضه کتاب‌های صوتی مجموعه خود در این بازار اجتماعی شده است، او به تسنیم می‌گوید: بسیاری از کتاب‌های صوتی پرفروش موسسه آوانامه در این شبکه با قیمت‌های بسیار کم عرضه شده است، برای نمونه کتاب صوتی «ملت عشق» که از سوی آوانامه به قیمت 60 هزار تومان تولید و عرضه شده است، در این اپ به قیمت هزار تومان عرضه شده است.

وی ادامه می‌دهد: این گسترده‌ترین مثال نقض کپی‌رایت در سال‌های اخیر است، پیش از این نیز در کانال‌های تلگرامی و سایت‌ها فایل‌های پی‌دی اف و کتاب‌های صوتی ناشران عرضه می شد، اما نه به این گستردگی.

آذری در پاسخ به اینکه موضوع را با «باسلام» در میان گذاشتید یا خیر؟ می‌گوید: بله، ما دو نوبت تماس گرفتیم و گفتند پیگیری خواهند کرد، ما نامه‌ای نیز به صورت رسمی به این شرکت ارسال کردیم و موضوع را به صورت رسمی دنبال می‌کنیم. البته تنها کتاب‌های ما عرضه نشده است، کتاب‌های بسیاری از ناشران دیگر نیز عرضه شده‌اند. ما به دوستان ناشر اطلاع دادیم‌، با ساترا، مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال و اتحادیه کسب و کارهای مجازی نیز نامه‌نگاری کردیم.

مدیرعامل مؤسسه آوانامه با بیان این مطلب که بالغ بر 80 عنوان از کتاب‌های صوتی این مرکز عرضه غیرقانونی شده است‌، می‌گوید: 99 درصد از کتاب‌هایی هم که به صورت پی‌دی اف عرضه شده‌اند، غیرقانونی است، چرا که هیچ ناشر پی‌دی اف کتاب خود را با این قیمت عرضه نمی‌کند. البته باسلام این بازار را به غرفه‌داران ارائه کرده است و خودش کالا را انبارداری نمی‌کند، اما قاعدتا نسبت به آن مسئولیت دارد. به نظر می‌رسد مدیران باسلام هم از این موضوع باخبر نیستند، خیلی عجیب است که بخواهند آگاهانه این اقدام را انجام دهند‌، چون قاعدتا ما نیز قطعا شکایت می‌کنیم و رای نیز به نفع ما صادر خواهد شد.

وی در خصوص اینکه این سودجویان چگونه به فایل کتاب‌های صوتی دست پیدا کرده‌اند، نیز می‌گوید‌: این اتفاق جدیدی نیست‌، پیش از این نیز کانال‌های تلگرامی به عرضه غیرمجاز پرداخته بودند، ما پس از این اتفاقات دانلود مستقیم را بستیم و آن را محدود به خوانش در برنامه کردیم‌، با این حال اگر فردی حرفه‌ای باشد می‌تواند قفل کپی‌رایت را بشکند و به فایل‌ها دسترسی پیدا کند.

بررسی خبرنگار تسنیم در اپلیکیشن «با سلام» نشان می‌دهد که 394 عنوان کتاب صوتی و 75 هزار و 726 عنوان کتاب به صورت پی‌دی اف در غرفه‌های آن عرضه شده است، اینکه چه تعداد از این کتاب‌ها غیرقانونی عرضه شده و چه تعداد در قرارداد با ناشر نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد. آما آیا مدیران با سلام از این موضوع آگاه بوده‌اند؟

رضایی مدیر حل تعارض شرکت باسلام در این زمینه به تسنیم می‌گوید: باسلام بستر است، فروشنده محصولات نیست. هر فروشنده‌ای می‌تواند به صورت رایگان غرفه‌ای ایجاد کند و محصولاتش را عرضه کند. باسلام قوانین تجارت الکترونیک را در هر خرید و فروش کامل اجرا می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: در مورد فروش کتاب به صورت صوتی و فایل پی‌دی‌اف اولین مورد پنجشنبه هفته گذشته به ما گزارش شد، قبل از پنجشنبه ناشران ما را از این موضوع مطلع نکرده بودند، اگر ما را مطلع کنند، قطعاً ورود می‌کنیم. واحد حقوقی باسلام تلاش می‌کنند، جلوی تخلفات را بگیرد و حقی از فروشنده و خریدار ضایع نشود.

رضایی می‌افزاید: زمانی که اولین مورد به ما پنجشنبه گزارش شد، من به واحد حقوقی ارجاع دادم که این مورد را بررسی کنند، اگر تخلف است جلوی این کار سریعاً گرفته شود. دومین مورد هم روز شنبه (روز گذشته) بود که ناشری گزارش داد که کتاب‌های صوتی‌اش بفروش می‌رود، بدون اینکه از او اجازه گرفته شده باشد. ما نیز واحد حقوقی را مطلع کردیم.

مدیرحل تعارض شرکت باسلام ادامه می‌دهد: ای کاش هر عزیزی که حقش تضییع شده با ما تماس می‌گرفت، عزیزان ما را مطالع نکردند، ما هم یکسری محصولات را وقتی مطلع شویم انحصار فروشش در اختیار شخص است از او مدارک را می‌خواهیم و اگر ثابت شود اجازه فروش را به دیگران نمی‌دهیم. اما وقتی شخصی ما را مطالع نمی‌کند و می‌خواهد هیاهوی تبلیغی علیه باسلام سهواً یا عمداً ایجاد کند اینجا اشتباه چندان متوجه باسلام نیست.

وی ادامه می‌دهد: در عین حال، ما به فروشنده‌ها گفته‌ایم که بار حقوقی فروش محصولات بر عهده خودتان است و باسلام هیچ مسئولیتی برای فروش محصولات نمی‌پذیرد، ما روی هر محصولی که می‌خواهد، ثبت شود نظارت داریم که جزو قانون مجازات اسلامی نباشد.

رضایی در پاسخ به اینکه شاید هنوز ناشران متوجه نشده‌اند، آثارشان عرضه غیرقانونی شده است، آیا نباید قبل از عرضه محصول توسط غرفه‌دار شما به عنوان کسی که بستر را برای عرضه فراهم کرده‌اید‌، از سلامت محصول مطمئن شوید یا در زمینه کتاب که حساسیت بالاتر است، از مجوز ناشر مطمئن شوید؟ می‌گوید: روز گذشته مدیر انتشارات آوانامه با من تماس گرفت، ولی اگر زودتر ما را مطلع می‌کردند‌، ما زودتر ممانعت از فروش می‌کردیم. به مجرد اینکه اطلاع‌رسانی کنند، انحصار فروش محصول با آن‌هاست ما اقدام خواهیم کرد. من هم می‌پذیرم که باید اقدامات پیشگیرانه هم انجام شود، اما تاکنون موردی نبوده اگر بود ما سخت‌تر نظارت می‌کردیم. موضوع کتاب اکنون در واحد حقوقی ما در دست بررسی است تا هر چه سریعتر به نتیجه قانونی برسیم. اگر به این نتیجه برسیم که غرفه‌داران مجاز به فروش محصول نیستند‌، اقدامات لازم انجام می‌شود و ظرف مدت کوتاهی همه محصولات از سایت خارج می‌شود. برای ما صیانت از حقوق افزاد چه فروشنده چه مشتری اهمیت دارد. موضوع کتاب نیز در دست بررسی است و ظرفی یکی دو روز آینده نتیجه مشخص خواهد شد.

وی در پایان سخنان خود می‌گوید: ایده راه‌اندازی «باسلام» سودآوری نبوده است. ایده «باسلام» کمک به امرار معاش افرادی است که بستری برای فروش ندارند. اگر بحث سودآوری بود ما اجازه فروش کالای خارجی، کالای استوک و دست دوم را نیز می‌دادیم.

اظهارات مدیر حل تعارض باسلام در حالی است که مهدی حسین‌زادگان مدیرداخلی انتشارات ققنوس از تذکر به این بازار اجتماعی از مدت‌ها پیش خبر می‌دهد و می‌گوید: ما چندین بار تذکر داده‌ایم ولی هیچ ترتیب اثری داده نشده. گفتند درخواست را ایمیل کنید لینک کتاب را بفرستید، اما از شهریورماه تاکنون اقدامی انجام نشده است. بار دیگر ما ماه آذر تذکر دادیم، ولی هیچ ترتیب اثری ندادند.

وی ادامه می‌دهد: ما بیش از 50 عنوان کتاب صوتی و فایل پی‌دی‌اف کتاب‌های ققنوس را پیدا کردیم ولی بیشتر از این رقم عرضه شده است، فهرست کتاب‌ها و نامه اعتراضی خود را هم به وزارت ارشاد و هم به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران ارسال کرده‌ایم.

وی در خصوص اینکه مدیرحل تعارض باسلام می‌گوید‌، ای کاش ناشران به ما گزارش دهند، نیز عنوان می‌کند: من ناشر نمی‌توانم همه جا را دنبال عرضه غیرقانونی کتابم بگردم، اپراتور باسلام به ما گفت شما بروید بگردید، کتاب هایی که مطمئن هستید کپی رایتش با شماست، را به ما گزارش دهید،‌ما بررسی می‌کنیم، در صورت تایید به غرفه‌دار تذکر می‌دهیم که بردارد. ما هم این کار را کردیم اما ترتیب اثری داده نشد. اینکه می‌گویند ما به غرفه‌داران گفته‌ایم که خودشان مسئول هستند که توجیه عقلانی ندارد، اگر در فروشگاه من اتفاقی بیافتد، من نمی‌توانم بگویم کارمندم بود، به هر حال در زیرمجموعه من این اتفاق رخ داده است، ما همین مشکل را با دیجی کالا هم داشتیم، کتاب‌های قاچاق و کپی آنجا فروخته می‌شد، مسئولیت با دیجی‌کالاست، دیجی‌کالا بستر را در اختیار آن‌ها قرار داده بود، امروز نادان‌ترین آدم‌ها در حوزه کتاب و کتابخوانی می‌دانند که فروش پی دی اف و کتاب صوتی اصلا معنا ندارد. یک صاحب اثر می‌تواند این کار را انجام دهد، اما چون سود دارد پای سودجویان به این موضوع باز می‌شود.

حسین‌زادگان با اشاره به سابقه عرضه کتاب‌ها به شکل غیرقانونی در سایت‌های فروش کالا می گوید: ما پیش از این با سایت‌های دیگری چون بامیلو و دیجی کالا نیز این مشکل را داشتیم. پرونده بامیلو به درازا کشید تا عملا این پلتفرم تعطیل شد‌، اما دیجی‌کالا درباره کتاب‌های قاچاق از آن پس نظارت را دقیق‌تر کرد و درباره کتاب‌های کپی که عین کتاب را کپی‌کرده‌اند‌، نیز دقت خوبی دارد و می‌توان گفت دیگر عملا چنین اتفاقی نمی‌افتد. آن‌ها به سمت همکاری با مراکز پخش کتاب معتبر رفته‌اند.

در دو سال اخیر عرضه کتاب در پلتفرم‌های مجازی نشان داده است که اقبال مخاطبان به خرید کتاب از فضای مجازی و فروشگاه‌های آنلاین قابل توجه است، برای نمونه کتاب دهمین کالای پرفروش یکی از این پلتفرم‌ها در سال 99 شناخته شد. از این رو پای سودجویان نیز به این پلتفرم‌ها باز شده است، تخفیف‌های 70 درصد به بالا برای کتاب‌هایی که حالا همه می‌دانند کتاب‌سازی هستند. موجب شد تا به گفته رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان 80 درصد فروش متعلق به کتاب‌ساز‌ها باشد و ناشران به عنوان صاحبان اصلی این بازار از آن یا منتفع نشوند یا درصد بسیار محدودی داشته باشند. بنابراین به نظر می‌رسید برای عرضه کتاب در فضای مجازی باید راهکارهای متفاوتی اندیشید.

به گفته حسین‌زادگان بازاری که کتاب‌های قاچاق و کتاب‌سازی‌ها دارند‌، گردش مالی حداقل دو برابری نسبت به بازار اصلی نشر دارد، از این رو اقتصاد نحیف این روزهای نشر می‌طلبد که حساسیت‌ها نسبت به عرضه کتاب در فضای مجازی بیش از سایر کالاها باشد‌، همان‌طور که نسبت به کالاهای خوراکی این حساسیت‌ها بیشتر است.