شعرهایی که در غزه «غوغا» به پا می‌کرد، اگر...
رهبر انقلاب شعر سلیمیان درباره «غزه مقتدر مظلوم» را نمونه‌ای از اشعار دانستند که با ترجمه آن می‌توان «غوغا» به پا کرد و مایه «قوت قلب» مردم و مبارزین فلسطینی شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اگر با یک غیرایرانی درباره ادبیات ایران صحبت کنید، بی‌شک آن را با خیام و حافظ می‌شناسد، فرقی هم نمی‌کند که او از کدام نقطه این کره خاکی باشد، همه جا، آسمان همین رنگ است. معلوم نیست اگر امثال ادوارد فیتز جرالد، مترجم ثروتمند بریتانیایی یا آن نابغه آلمانی، گوته، اقدام به ترجمه و معرفی بزرگانی چون خیام و حافظ نکرده بودند، باز هم ادبیات ایران در جهان شناخته شده بود یا نه.
میراث ایرانیان شعر است و از این میراث به جهانیان سهم چندانی نرسیده است. رهبر معظم انقلاب با توجه به اهمیت اهتمام به این موضوع، در دیدار نیمه رمضان با شاعران، بر لزوم ترجمه و ایجاد نهضت در این حوزه تأکید کردند. ایشان سروده علی سلیمیان را که درباره «غزه مقتدر مظلوم» در آن محفل ارائه شده بود، نمونه‌ای از این دست اشعار دانستند که با ترجمه آن می‌توان «غوغا» به پا کرد و مایه «قوت قلب» مردم و مبارزین فلسطینی شد؛ غزلی که با این ابیات آغاز می‌شد:
به زعم خویش تا پایان دنیا زنده می‌ماند ولی این شب فقط تا صبح فردا زنده می‌ماند
برای قدس خوابی دیده‌اند ابلیس‌ها، اما به رغم این همه کابوس، رؤیا زنده می‌ماند...
با وجود تأکید رهبر معظم انقلاب بر اثرگذاری این شعر و با وجود گذشت بیش از پنج ماه از دیدار شاعران با رهبر انقلاب، غزل سلیمیان همانند بسیاری دیگر از آثار مشابه، در صف ترجمه و بازآفرینی هنری مانده است. در این مدت اما یک گروه خودجوش لبنانی دست به ترجمه و بازآفرینی این اثر در قالب نماهنگ کرد که مورد توجه کاربران فضای مجازی نیز قرار گرفت. سلیمیان در گفت‌وگو با تسنیم از اتفاقاتی گفت که پس از دیدار نیمه رمضان، برای سروده او رخ داده است. این گفت‌وگو را می‌توانید در ادامه بخوانید:
*تسنیم: آقای سلیمیان غزل شما درباره فلسطین و حوادث اخیری که در نوار غزه پس از طوفان‌الاقصی رخ داده، به عنوان یک کار هنری مورد توجه رهبر معظم انقلاب و جامعه ادبی قرار گرفته است. این غزل در چه حال و هوایی و در اثر چه فضایی سروده شده است؟
من به عنوان یک شاعر عصر معاصر نسبت به اتفاقات جهان پیرامون واکنش نشان می‌دهم. من ایرانی‌ام، شاعر امروز و در دوره انقلاب اسلامی زندگی می‌کنم که نسبت به وقایع مختلفی که رخ می‌دهد مسئولم. یکی از این وقایع، مسئله فلسطین است. از روزی که با قلم و شعر آشنا شدم، به این موضوع به عنوان یک مسئله مهم و حیاتی در جهان امروز و جبهه مقاومت پرداختم. نگاهم به موضوع فلسطین در شعر، همواره نگاه حماسی بوده و تلاش کرده‌ام با استفاده از موهبت خدادادی‌ام در آفرینش کلام، روحیه‌بخش جبهه مقاومت باشم.
تاکنون آثار متعددی را به این موضوع اختصاص دادم، اما پس از طوفان الاقصی موضوع فلسطین رنگ دیگری برای من گرفت. در تمام این مدت تلاش می‌کردم شعرم در این حوزه به صورتی باشد که اگر روزی به دست مبارزان فلسطین و مردم غزه رسید، قوت قلب آنها باشد.
فلسطین موضوعی است که همواره مورد توجه شاعران بوده است، اما برخی از دوستان شاعر تنها به بیان زخم‌ها و رنج‌های مردم مظلوم غزه توجه نشان داده‌اند. هرچند بیان این مسائل نیز ضروری و ارزشمند است، اما نمی‌تواند روحیه حماسی آنها را تقویت کند.
تغییر موضع امیرالشعرای جهان عرب در قبال جبهه مقاومت*تسنیم: سروده شما تنها شعری بود که رهبر انقلاب در دیدار نیمه رمضان بر ترجمه آن تأکید کردند، آیا این اشاره ایشان از سوی مراکز ذی‌ربط مورد توجه قرار گرفت و تلاشی در این جهت صورت پذیرفت؟
من وقتی شعر را در محضر رهبر انقلاب خواندم، ایشان هم استقبال کردند و هم بر ترجمه شدن این شعر اشاره داشتند و فرمودند که این سروده ترجمه شود و به دست مبارزان فلسطینی برسد.
در دیدار اخیر شاعران با رهبر انقلاب که در نیمه رمضان امسال برگزار شد، سه‌چهار قطعه شعر دیگر نیز درباره فلسطین خوانده شد، اما رهبر انقلاب بر ترجمه شعر بنده تأکید و این غزل را ترجمه‌پذیر توصیف کردند. در پایان شعرخوانی نیز بر نهضت ترجمه تأکید داشتند و مفصل در این‌باره صحبت کردند و فرمودند که این کار، وظیفه نهادهای دولتی است و باید پیگیری شود.
پس از این دیدار، از حوزه هنری با من در جهت ترجمه شعر و تولید نماهنگی بر اساس آن تماس گرفتند و گفتند که ترجمه این کار را به ما بسپارید. قرار شد شاعری که بر دو زبان فارسی و عربی مسلط است، کار ترجمه را تحت نظارت بنده انجام دهد تا تمام مضامین در مسیر ترجمه منتقل شود. پس از مدتی با مشارکت بنده و مترجم، این کار به سرانجام رسید.
در ادامه، قرار شد نماهنگی نیز براساس ترجمه شعر تولید شود که متأسفانه این امر به نتیجه خاصی نرسید. هرگاه از حوزه هنری درباره کار پرسیدم، پاسخ روشنی دریافت نکردم، یکبار گفتند که خواننده کار را نپذیرفته است، بار دیگر گفتند که قرار است با خواننده دیگری به توافق برسیم و... در نهایت کار تولید نماهنگ به نتیجه خاصی نرسید؛ این در حالی است که برای من تولید نماهنگ با حضور یک خواننده مطرح مهم نبود، بلکه هدفم این بود که صحبت رهبر معظم انقلاب روی زمین نماند و کار به دست مبارزان فلسطینی برسد؛ چرا که فضا، فضای جنگ است. با اینکه پیش‌تر، طبق خواسته حوزه هنری، با رسانه‌ها مصاحبه و اعلام کردم که کار به حوزه هنری سپرده شده است، اما در نهایت متأسفانه از این طریق نتیجه خاصی حاصل نشد.
پیش از حوزه هنری نیز برخی از نهادها اقدام به ترجمه این غزل کردند که متأسفانه ترجمه‌ها تحت‌اللفظی و غیر هنری بود و برخی نیز تنها به ترجمه چهار بیت بسنده کرده بودند. اما نظر من بر این بود که باید بیانات رهبر انقلاب در زمینه ترجمه اجرا و به صورت تخصصی به این حوزه نگاه شود؛ به همین دلیل کار را به حوزه هنری سپرده بودم.
در این مدت از جامعه المصطفی نیز تماس گرفتند و اظهار تمایل کردند که کار ترجمه را انجام دهند. با مذاکره‌ای که با این مرکز داشتیم، قرار شد این شعر به زبان‌های فرانسوی، عبری و اردو ترجمه و کارهای دیگری از جمله ارجاعات قرآنی شعر و... نیز انجام شود. اما این گروه نیز علی‌رغم اشتیاق اولیه که نشان داده بود، این موضوع را پیگیری نکرد. در مجموع می‌توان گفت که کار نه از سوی حوزه هنری و نه از سوی جامعه‌المصطفی به نتیجه خاصی نرسید.
*تسنیم: کلیپی که به زبان عربی با ترجمه غزل شما منتشر شده است، کار کجاست؟
به صورت اتفاقی به کاری رسیدم که شاعری لبنانی کار بنده را ترجمه، آهنگ‌سازی و نماهنگ آن را نیز پخش کرده بود. هرچند در بخشی از ترجمه می‌توانست تغییر کند و با کیفیت بهتری منتشر شود، اما در مجموع کار ارائه شده، خیلی خوب از آب درآمده بود.
*تسنیم: فکر می‌کنید چرا علی‌رغم تأکید رهبر انقلاب، اتفاق خاصی برای غزل شما در داخل کشور رخ نداد؟
امروز شاعرانی که در مجموعه‌ها نورچشمی نیستند، مورد ستم قرار می‌گیرند. هرچند بالاخره شاعران خوب دیده می‌شوند و شعر خوب، خود را نشان خواهد داد، اما دیده شدن شعر و شاعر خوب با شرایطی که امروزه در نهادهای فرهنگی حاکم است، سخت به نظر می‌رسد. شاعران بسیاری را می‌شناسم که با وجود استعدادی که دارند، مهجورند.
برخی از مجموعه‌ها در کشور به عنوان پرچم‌داران شعر کشور پا گرفتند، اما خروجی در سال‌های اخیر نداشته‌اند و با این حال در حوزه شعر تعیین‌کننده هستند. می‌توان گفت با فعالیت برخی از همین نهادها، ذائقه مردم نسبت به شعر در سال‌های گذشته تغییر کرده و تنزل یافته است.
شعر برای رهبر انقلاب حائز اهمیت است و کسی را در کشور نمی‌شناسیم که به اندازه ایشان، ارزش شعر را درک کرده و بر ظرائف و تأثیرگذاری آن آگاه باشد. باید مطالبه جدی و منصفانه‌ای از مجموعه‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند و مدیریت آن را برعهده دارند، صورت بگیرد.
*تسنیم: در دهه‌های اخیر «فلسطین» و آرمان قدس بازتاب گسترده‌ای در آثار ادبی داشته است. در این میان شعر، پیشتاز در این عرصه بوده و علاوه بر این، شاعران تلاش کرده‌اند با پرداختن به‌هنگام به موضوعات مرتبط، دین خود را به نوعی ادا کنند. با این حال، شناخت مردم منطقه به ویژه محور مقاومت از این تولیدات بسیار اندک است. علت آن را در چه می‌بینید؟ ارتباط شاعران ایران با محافل ادبی همسو در کشورهای منطقه به چه صورت است؟
شاعران پیش‌قراوالان موضع‌گیری در مواجهه با حوادثی هستند که در دنیا رخ می‌دهد، مانند وقایع تلخی که این روزها در فلسطین شاهد هستیم. اما در پاسخ به اینکه چرا مردم منطقه شناخت ندارند؟ باید گفت که سردمداران و متولیان فرهنگ و ادب کشور کم‌کاری می‌کنند. به نظر می‌رسد که برخی از این متولیان اصلاً دغدغه‌ای درمورد این حوزه ندارند.
*تسنیم: رهبر انقلاب در شب شعر نیمه رمضان، بر «نهضت ترجمه» تأکید کرده‌اند. چرا ایشان از این موضوع با عنوان «نهضت» یاد کردند؟
چون تاکنون این تعامل نبوده است. متأسفانه شعر در نظر برخی از متولیان، جایگاه چندانی ندارد، کارکرد شعر در نگاه این متولیان محدود است؛ به همین دلیل است که صدای ما با وجود آثار متعدد و تأثیرگذار و رویش شاعران توانا، به گوش مردم منطقه نرسیده و آنها شناخت کافی از شعر امروز ایران، دغدغه‌های شاعران و نوع نگاه آنها به جبهه مقاومت ندارند.
با همین نگاه است که ما شاهد حضور برخی از چهره‌های فرهنگی و ادبی در کشورهای منطقه هستیم که در برنامه‌های فرهنگی شرکت می‌کنند، اما حضور آنها نتیجه موثری در پی ندارد چون اصولا نحوه‌ی انتخاب افراد و آثار برای ارائه بین‌المللی، تخصصی و منصفانه نیست و فضا و امکاناتی که باید در اختیار شاعران مستعد و متعهد قرار بگیرد توسط ویژه‌خواران و نورچشمی‌های مسئولین و مجموعه‌ها اشغال شده است.