شلیک «خندوانه» به پروتکل‌های بهداشتی کرونا
در شرایطی که متخصصان هنوز نگران طغیان کرونا هستند، اخیرا یک برنامه تلویزیونی، برداشتن ماسک را جشن گرفت. معاون وزیر بهداشت می‌گوید حذف ماسک باید از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام شود و هیچ سازمانی حق چنین اقدامی ندارد
همشهری: دوشنبه شب، برنامه تلویزیونی خندوانه در حالی آغاز شد که «رامبد جوان»، مجری آن اعلام کرد می‌خواهد خبر خوشی به مردم بدهد! خبر خوش او ضرورت نداشتن استفاده از ماسک در این برنامه بود و در ادامه از میهمانان خواست ماسک‌های خود را بردارند؛ اقدامی که بازتاب گسترده‌ای داشته و برخی با تصور پایان پاندمی کرونا، از روز گذشته با خیالی آسوده‌تر ماسک را حذف کرده‌اند. حالا متخصصان حوزه بهداشت و درمان به چنین اقدامی در رسانه ملی معترض‌اند. به‌گفته آنها برداشتن ماسک و اعلام خوشحالی از این حرکت جلوی میلیون‌ها بیننده یعنی ارسال پیام غیرمستقیم به همگان برای برداشتن ماسک و کاهش سطح خطر بیماری که قطعا منجر به کاهش رعایت پروتکل‌ها از سوی مردم خواهد شد، آن هم در شرایطی که رعایت شیوه‌نامه‌ها در کشور به‌شدت کاهش پیدا کرده و به حدود 30درصد رسیده است. از سوی دیگر نه‌تنها کرونا تمام نشده که بیماری آبله میمونی با وجود شیوع در چند کشور جهان و رسیدن به مرزهای ایران، در وضعیتی مشابه کرونا، یعنی از راه تنفس انتقال پیدا می‌کند. البته تهیه‌کننده خندوانه، دلیل این اقدام را دریافت مجوز از شورای سلامت صداوسیما و کارشناس پزشکی مطرح کرده و گفته:«برای این اقدام 3شرط درنظر گرفتیم، تزریق 3 دوز واکسن، تهویه قوی و فاصله اجتماعی». اما سؤال اینجاست که دست‌اندرکاران این برنامه با مشورت و مجوز کدام نهاد علمی و تخصصی، اقدام به برداشتن ماسک‌ها در برنامه پرمخاطب رسانه ملی کرده و گامی جدید به‌سوی عادی‌انگاری کرونا برداشته‌اند؟ ستاد ملی کرونا، تنها نهاد تصمیم‌گیرنده در این حوزه است و به‌گفته حمید سوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری ستاد ملی مقابله با کرونا با اینکه هنوز وضعیت شکننده‌ای نسبت به این بیماری در بسیاری از کشورهای جهان برقرار است، ستاد، تصمیمی برای حذف تمهیدات محافظتی نداشته است: «رعایت پروتکل‌های بهداشتی، استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری فیزیکی طی 2 سال و نیم گذشته به سختی در جامعه جا افتاد و در سخت‌ترین روزها 70درصد مردم پروتکل‌ها را رعایت می‌کردند اما رفتارهای این چنینی می‌تواند همه آنچه نظام سلامت رشته را پنبه کند.» این نکته را پدرام پاک‌آیین، سرپرست روابط‌عمومی وزارت بهداشت هم تأیید کرد و در واکنش به حذف ماسک در برنامه خندوانه اعلام کرد: «درباره برداشتن ماسک و تغییر پروتکل‌ها هیچ مصوبه جدیدی از سوی ستاد صادر نشده و شکل و شیوه رعایت پروتکل‌ها به همان صورت قبلی است.»
اقدام خندوانه مورد تأیید جامعه علمی نیست «کمیته علمی مقابله با کووید - 19، یک جلسه مفصل درباره اینکه امکان برداشتن ماسک‌ها وجود دارد یا خیر، داشته است و در این جلسه همه شرایط حفظ پوشش ماسک و حتی مشکلات آن بررسی و تمام نکات به خوبی دیده شد، اما در نهایت تصمیم این بود که استفاده از ماسک همچنان ضروری است.» این موضوعی است که حمید عمادی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا به آن اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید:«تمام اعضای کمیته علمی مواردی ازجمله اینکه «در گرمای هوا استفاده از ماسک برای مردم سخت‌تر می‌شود»، «بیماری خفیف‌تر شده»، «ماسک‌ها آلوده‌کننده محیط‌زیست‌اند» و «هزینه‌های اقتصادی برای مردم» را تأیید کردند، اما در نهایت بحث مهم این بود که هنوز بیماری کووید - 19و بیماری‌های ویروسی دیگر وجود دارند و نباید از آنها غافل شد.» به‌گفته عمادی، کووید - 19هنوز وضعیت قطعی ندارد و در هیچ‌یک از نقاط دنیا تاکنون ادعایی بر پایان پاندمی مطرح نشده: «دریکی از کشورهایی که از نظر پوشش واکسیناسیون و امکانات مقابله با بیماری در شرایط خوبی قرار دارد، همین حالا مواردی از ابتلا به‌سویه دلتا که قدرت بیماری‌زایی بیشتری نسبت به اومیکرون داشت، گزارش شده است. یا در کشور چین هنوز قرنطینه‌های سخت برای مقابله با این بیماری وجود دارد.» او درباره اینکه با وجود چنین مخاطراتی، چرا در رسانه ملی و در یک برنامه پرمخاطب اقدام به حذف ماسک با شروطی مثل تزریق 3دوز واکسن می‌کنند؟ توضیح می‌دهد: «هنوز 6ماه از تزریق دوز سوم واکسن در ایران نگذشته و اثر آن به‌تدریج از بین می‌رود. به همین دلیل ممکن است در اواخر تابستان با بروز بیماری مواجه شویم. ماهیت فصل پاییز به‌گونه‌ای است که بیماری‌های تنفسی شایع می‌شود. با کنار هم قرار دادن چنین شرایطی، اینکه تشویق کنیم مردم ماسک‌ها را کنار بگذارند، کار منطقی نیست و باید با صبوری بیشتری با این قضیه کنار بیاییم.» عمادی، حذف ماسک به شکلی که در خندوانه رقم خورده را اشتباه می‌داند و می‌گوید:«اگر دوباره با جهش ویروس و افزایش بیماری مواجه شویم، متقاعد کردن مردم برای استفاده مجدد از ماسک کار سختی خواهد بود. با مشاهده وضعیت کنونی که در جهان وجود دارد، نباید وارد این فاز شد که اکنون زمان کنار گذاشتن پروتکل‌ها رسیده است. چرا که مبانی و شواهد خیلی قوی مبنی بر این عملکرد وجود ندارد. شاید این اقدام از نظر اجتماعی و فرهنگی مورد اقبال قرار بگیرد و از جنبه‌های پوپولیستی، مورد پسند باشد اما از نظر علمی به هیچ عنوان مورد تأیید نیست.»
وزارت بهداشت می‌تواند اقدام قانونی علیه خندوانه انجام دهد «ستاد ملی کرونا تا همین لحظه هیچ تصمیمی مبنی بر حذف ماسک در اماکن سربسته و مسقف ابلاغ و اتخاذ نکرده و رعایت پروتکل‌ها در این اماکن همچنان مورد تأکید است.» این نکته‌ای است که حسین قاسمی، دبیر کمیته امنیتی و اجتماعی انتظامی ستاد ملی مبارزه با کرونا به آن اشاره می‌کند. او درباره اقدام انجام شده در برنامه خندوانه برای برداشتن ماسک از صورت میهمانان به همشهری می‌گوید: «مرجع تخصصی درباره اعلام پایان پاندمی کرونا، در سطح بین‌المللی سازمان جهانی بهداشت و در سطح ملی، وزارت بهداشت است. در اجرای سیاست‌های جدید درباره کووید -19، ستاد ملی کرونا متولی این امر است که براساس نظرات مطرح شده از سوی کمیته علمی مقابله با کووید -19، موضوعات را بررسی و تصمیم‌گیری می‌کند. اما تاکنون تصمیم جدیدی درباره حذف ماسک صورت نگرفته است.» به‌گفته قاسمی، تأکید وزارت بهداشت همچنان رعایت پروتکل‌های بهداشتی است: «نه تنها برای مقابله با کرونا که معاون وزیر بهداشت در روزهای اخیر به استفاده از ماسک به‌دلیل شیوع آبله میمونی هم تأکید کرد. چرا که یکی از راه‌های انتفال این بیماری از طریق قطرات تنفسی است و ماسک می‌تواند انتقال بیماری را کاهش دهد.» قاسمی درباره برخورد با چنین رفتارهایی که می‌تواند منجر به عادی‌انگاری نسبت به بیماری در جامعه شود هم می‌گوید: «وزارت بهداشت ناظر عالی بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی است و درباره حذف ماسک در برنامه خندوانه که از رسانه ملی پخش شده است، می‌تواند اقدام قانونی و حقوقی مورد نیاز را انجام دهد.»
رویکرد اشتباه خندوانه و آسیب به مردم «تصمیم به این مهمی نمی‌تواند از جانب یک بخش غیرحاکمیتی صورت بگیرد و مسئول و متولی اصلی ابلاغ و اعلام این مسئله تنها ستاد ملی کروناست.» حمید سوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری ستاد ملی مقابله با کرونا با بیان این مطلب به همشهری، این اقدام را منجر به عادی‌انگاری وضعیت بیماری در کشور می‌داند و می‌گوید: «هنوز مجوز بازگشت به شرایط عادی و پایان بیماری در کشور از سوی هیچ‌یک از متولیان اصلی کشور در حوزه سلامت و کرونا صادر نشده و اگر قرار است چنین چیزی رخ دهد باید مستندات آن ارائه شود. شواهد علمی در سراسر دنیا حاکی از این است که شرایط بسیار شکننده است و بیش از 30کشور روند افزایشی بیماری را دارند.» او ادامه می‌دهد: «حتی اگر قرار باشد چنین وضعیتی در کشور اعلام شود، طرح آن از سوی مجری برنامه طنز تلویزیونی نادرست است و ایشان در جایگاه علمی قرار ندارد که بخواهد چنین پیامی را به جامعه منتقل کند. حتی شورای سیاستگذاری سلامت صدا و سیما هم نمی‌تواند چنین مجوزی را صادر کند. اتفاقی که در این برنامه رخ داد، کاملا رویکرد اشتباهی داشت و اگر این مسئله ادامه پیدا کند، هر کسی به‌خودش اجازه می‌دهد در حیطه‌ای که نه مسئولیتی و نه تخصص دارد، اظهارنظر کند.» سوری در پاسخ به این سؤال که اگر با افزایش بیماری مواجه شویم، راضی کردن مردم به استفاده دوباره از ماسک کار راحتی خواهد بود هم بیان می‌کند: «قطعا یکی از دلایلی که تاکنون باعث نشده ستاد ملی کرونا درباره حذف تمهیدات محافظتی تصمیم‌گیری کند، این است که با شرایط شکننده‌ای روبه‌رو هستیم. اگر در آینده شاهد طغیان بیماری باشیم، تا زمانی که مردم را متقاعد به استفاده دوباره از ماسک کنیم، وضعیت سختی خواهیم داشت. در بهترین شرایطی که کشور در مواجهه با پیک‌های سخت بود رعایت پروتکل‌ها به 70درصد رسید و حالا عدد آن 30درصد و شهرها و مناطق صفر است. انتقال پیام‌های اشتباه به جامعه باعث می‌شود که تضمینی برای حفظ جامعه در شرایط بحرانی وجود نداشته باشد چرا که تغییر رفتار در سطح گسترده سخت‌تر است.» این اپیدمیولوژیست با بیان اینکه چنین تجربه‌هایی مبنی بر عادی‌انگاری در برخی کشورها منجر به طغیان بیماری هم شده، عنوان می‌کند: «خود کشور چین، مثال آشکار این شرایط است. بسیاری از کشورهای اروپایی هم در مواجهه با سویه اومیکرون با روند صعودی دوباره بیماری مواجه شدند.»
پیام نادرست خندوانه:نیازی به ماسک نیست! برداشتن ماسک در برنامه خندوانه براساس خبر منتشر شده در کانال تلگرامی صداوسیما با مجوز شورای سلامت سازمان صدا و سیما صورت گرفته است. آنها نوشته‌اند که با 3شرط (تزریق 3دوز واکسن از سوی میهمانان، تجهیز استودیو به تهویه مناسب و رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی) اقدام به حذف ماسک صورت گرفته است. اما علیرضا رئیسی، سخنگوی سابق ستاد ملی کرونا دلایلی را در این‌باره مطرح می‌کند که حتی با رعایت این شروط، اقدام رسانه ملی در حذف ماسک به هیچ عنوان قانونی نیست. او به همشهری می‌گوید: «اصلا بحث اینکه در استودیوی ضبط این برنامه، تهویه مناسب وجود دارد یا میهمانان 3، 4یا حتی 5دوز واکسن زده‌اند، مطرح نیست. حتی اگر تمام افراد حاضر در استودیوی این برنامه واکسن زده باشند و تمام تست‌های این افراد با انجام PCR منفی شده باشد و هیچ فرد بیمار و هیچ ویروسی در این محیط وجود نداشته باشد، این اقدام باز هم اشتباه است. چرا باید یک نفر از رسانه ملی بدون هیچ مسئولیتی در حوزه سلامت، پایان پاندمی و آرامش بیماری در کشور را اعلام کند؟ پیام این اقدام برای مردم تنها یک چیز است؛ دیگر نیازی به ماسک نیست!» به‌گفته رئیسی پروتکل‌های بهداشتی در برخی مناسبت‌های خاص یا مراسم جشن و عزاداری‌ها هم رعایت نمی‌شود اما آنچه در رسانه ملی صورت گرفته، کاملا متفاوت است: «اقدام مجری شناخته شده این برنامه کاملا ناپسند و غیرقانونی است. اگر مجوزی هم از سوی شورای سلامت صداوسیما داشته باشند، باید به این مسئله توجه داشت که بالاترین مقام تصمیم‌گیرنده در این‌باره حتی وزارت بهداشت هم نیست و باید ستاد ملی مقابله با کرونا به ریاست رئیس‌جمهوری در این‌باره تصمیم‌گیری کند.» به‌گفته او، این اقدام از سوی صدا و سیما به منزله عادی‌سازی و برداشتن ماسک است، اما پروتکل مصوب ستاد ملی کرونا تغییری نکرده و قانون همان استفاده از ماسک در فضای سربسته است: «برداشتن ماسک به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و این کار کاملا اشتباه و غیرقانونی بوده و باید جلوی اینگونه اقدامات گرفته شود.»
حذف ماسک مورد تأیید وزارت بهداشت نیست کمال حیدری، معاون بهداشت وزیر بهداشت هم از اقدام برنامه تلویزیونی خندوانه در برداشتن ماسک‌ها انتقاد می‌کند و به همشهری می‌گوید:«بسیار کار اشتباهی صورت گرفته و این اقدام در شرایط کنونی به هیچ عنوان مورد تأیید ما نیست. همچنان موارد روزانه از ابتلا به بیماری را در کشور داریم و پروتکل‌های بهداشتی باید رعایت شوند.» به‌گفته حیدری، با توجه به شیوع بیماری آبله میمونی در سطح بین‌المللی باید اقدامات محافظتی و بهداشتی انجام شود: «با توجه به اینکه این بیماری از طریق قطرات آلوده فرد مبتلا، به راحتی منتقل می‌شود، استفاده از ماسک در اماکن عمومی و پرجمعیت ضروری است.» او با بیان اینکه در ستاد ملی کرونا درباره تغییر در دستورالعمل‌های پوشش ماسک در محیط‌های مختلف تصمیم‌گیری می‌شود، تأکید می‌کند: «در این‌باره جلساتی تشکیل شده اما هنوز تصمیم‌گیری نشده است. اگر قرار به حذف ماسک یا کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی باشد، این موضوع قطعا باید از سوی ستاد ملی کرونا اعلام شود. هیچ سازمانی بدون اعلام رسمی از سوی ستاد، حق چنین کاری را ندارد و با توجه به وضعیت کنونی در تمام مراسم‌ها، استفاده از ماسک و رعایت فاصله فیزیکی و دیگر نکات بهداشتی ضروری است.»