شناسایی لایه‌های مفرغ قدیم در تپه «گردی گوران» آذربایجان غربی
تهران - ایرنا - سرپرست هیات کاوش لایه نگاری تپه «گردی گوران» با اعلام این که این تپه اولین تپه در جنوب دریاچه ارومیه بوده که در آن لایه‌های مفرغ قدیم شناسایی شده، گفت: این منطقه در طول هزاره‌ها همواره محل تلاقی فرهنگ‌ها بوده است.
به گزارش گروه فرهنگی ایرنا از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، آزیتا میرزایی این مطلب را در نشست مجازی باستان شناسی که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد مطرح کرد و افزود: تپه گردی گوران در شرق شهرستان پیرانشهر در استان آذربایجان غربی و در حوضه آبریز رودخانه زاب کوچک واقع شده است. او افزود: در کاوش فصل اول تپه در کل 575 سانتی‌متر از نقطه BM تا خاک بکر کاوش شد که خاکبرداری 430 سانتی متر آن متعلق به نهشته‌های باستانی حاصل از فعل و انفعالات انسانی بود که معرف یک توالی فرهنگی از مفرغ قدیم تا دوره اسلامی است. این باستان شناس اظهار داشت: بر اساس توالی گاهنگاری بدون وقفه می‌توان اینگونه نتیجه گیری کرد که این تپه که در حوضه رود زاب کوچک قرار دارد به دلیل دارا بودن شرایط و پتانسیل بالای زیست محیطی همیشه بعنوان یک گزینه مناسب، انتخاب جوامع بشری جهت استقرار در طول تاریخ بوده است. وی گفت: توالی گاهنگاری یکی از دلایل اهمیت این تپه است و گرچه تسطیح و ساخت سازه‌های لایه‌های جدیدتر همراه با پیت‌ها، منجر به تخریب بخشی از این نهشته‌های باستانی و آشفتگی لایه‌های فرهنگی شده اما همچنان بقایای معماری و یافته‌ها به اندازه کافی معرف دوره‌های استقراری تپه هستند. میرزایی با بیان اینکه این توالی استقراری می‌تواند پاسخ به برخی ابهامات مانند وارداتی یا بومی بودن فرهنگ‌ها، یکجانشینی یا کوچرو بودن جوامع دوران مفرغ (میانی و جدید) و آهن باشد اظهار داشت: تا کنون تپه گردی گوران اولین تپه در جنوب دریاچه ارومیه بوده که در آن لایه مفرغ قدیم (یانیق) شناسایی شده است و این در حالی هست که برخی پژوهشگران بر اساس یافته‌های باستانی، شمال دریاچه ارومیه را حوزه فرهنگ یانیق و جنوب آن را در گستره فرهنگ اروک معرفی کرده‌اند. سرپرست هیئت باستان شناسی خاطرنشان کرد: بر اساس چشم‌انداز منطقه، بطور کلی دشت پیرانشهر و بطور خاص تپه گردی‌گوران در بستر جغرافیایی قرار گرفته که علاوه بر قابلیت‌های زیست محیطی در مسیر ارتباطی شمال به جنوب و بالعکس در غرب زاگرس بوده از سوی دیگر با فرهنگ‌های شمال بین‌النهرین نیز همجوار بوده است. او در پایان اظهار داشت: بنابراین این منطقه در طول هزاره‌ها همواره محل تلاقی فرهنگ‌ها بوده است، پس خط کشی جغرافیایی برای فرهنگ‌ها در این منطقه خصوصا با توجه به حجم کم کاوش‌های باستان‌شناختی زود هنگام باشد و حتما انجام کاوش های گسترده در این منطقه می تواند پاسخگوی پرسش‌های متعددی هم در دوره پیش از تاریخ و هم دوره تاریخی منطقه باشد. گاهنگاری تطبیقی مناطق زاگرس مرکزی حنان بحرانی پور در ادامه این نشست به بیان گوشه ای از پروژه «گاهنگاری تطبیقی مناطق زاگرس مرکزی در هزاره پنجم قبل از میلاد بر اساس سفال های به دست آمده از کاوش های محوطه نادعلی بیگ سنقر کرمانشاه» پرداخت و گفت: فرهنگ دالما، گستره ترین فرهنگ پیش از تاریخ در زاگرس مرکزی و شمالی است که همچون بسیاری از فرهنگ های پیش ازتاریخ، بیش از هر چیز، با مجموعه سفالی آن شناخته می شود. او افزود: اصلی ترین ویژگی این سنت سفالی، یک دستی چشمگیر آن در منطقه زاگرس است. به گفته این باستان شناس، شواهد باستان شناختی گویای آن است که این یک دستی در سنت سفال دالمایی، نشانگر ارتباط فرهنگی محسوسی بین ساکنان دشت های میان کوهی زاگرس مرکزی و زاگرس شمالی طی هزاره پنجم قبل از میلاد است. بحرانی پور افزود: طی دو دهه اخیر با پژوهش های میدانی در نواحی زاگرس مرکزی و جنوب دریاچه ارومیه شواهدی بیشتر از این فرهنگ یا سنت سفالی آشکار شده که از میان می توان به کاوش گستره محوطه نادعلی بیگ سنقر اشاره کرد؛ این محوطه در 18 کیلومتری جنوب غربی شهر سنقر، 94 کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در دشت میان کوهی سنقر واقع شده است.
او اظهار داشت: هدف اصلی از کاوش محوطه تک دوره ای نادعلی بیگ در قالب برنامه های نجات - بخشی، علاوه بر به دست آوردن حداکثر اطلاعات، تاریخ گذاری نسبی و مطلق مجموعه مواد فرهنگی و تعیین جایگاه گاه شناسی مطلق آن در بستر منطقه ای بود به همین منظور طی دو فصل در سال های 1395 و 1396 سه ترانشه و دو گمانه در بخش های مختلف محوطه ایجاد شد. این باستان شناس با بیان این که این محوطه، استقراری تقریبا تک دوره ای مربوط به نیمه نخست هزاره پنجم، یعنی دوره دالما است تصریح کرد: آن چه در این ارائه بحث شد گاهنگاری تطبیقی مجموعه سفال به دست آمده از کاوش محوطه نادعلی بیگ و مقایسه آنها با محوطه های معیار سنت دالمایی یعنی دالماتپه، گودین و سه گابی B است، سپس به تحلیل و مقایسات این مجموعه سفال با دیگر محوطه های دالمایی که در دو دهه اخیر کاوش شده اند، پرداختیم و سه زیر حوزه فرهنگی برای این سنت سفالی تعریف شد یعنی جنوب دریاچه ارومیه، کنگاور یا شرق زاگرس مرکزی و ماهیدشت یا غرب زاگرس مرکزی.
او افزود: مجموعه سفالی نادعلی بیگ از نظر گونه های سفالی عبارتنداز: 1. سفال ساده؛ 2. سفال منقوش تک رنگ؛ 3. سفال با تزیین فشرده؛ 4. سفال منقوش دورنگ؛ 5. سفال رگه دار؛ 6. سفال منقوش نخودی؛ 7. سفال دالما عبید.
بررسی باستان شناسی سایت میراث جهانی دره شام ثریا افشاری نیز در ادامه این نشست با اشاره به برنامه بررسی باستان شناسی سایت میراث جهانی دره شام که در حاشیه رود ارس با موافقت پژوهشکده باستان شناسی با مجوز پژوهشگاه و با هدف کشف و شناسایی محوطه های دوره ایلخانی و همچنین درک و تحلیل الگوهای استقراری و بهره برداری از محیط زیست و ارزیابی وضعیت دره های منطقه شمال غرب در دوره مذکور انجام شده است گفت: موقعیت سوق الجیشی و ژئوپولتیکی این منطقه با حوزه های پیرامونی خود چون قفقاز، ترکیه و آسیای مرکزی و نیز موقعیت ژئواکونومیکی آن به عنوان دهلیز کریدورهای ارتباطی سبب شده که از دوران پیش از تاریخ تا دوره های متأخر فرهنگ های متعددی در این محدوده ایجاد گردند. این باستان شناس افزود: به عبارت دیگر، عمده - ترین عامل در روند شکل گیری این استقرارهای کهن قرار گیری در مسیر راه های تجاری، ارتباطات آسان درون منطقه ای و برون منطقه ای بویژه در دوره ایلخانان مغول است که در روند تکاملی فرهنگ های دره شام نقش به سزایی داشته است.
*س_برچسب‌ها_س*