شورای نگهبان یک داور بی‌طرف است

هادی طحان نظیف عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان در دومین روز از همایش «قانون انتخابات، برنامه‌ریزی و راهبردها» که روز سه‌شنبه (13 تیر 1402) با حضور مسئولان ستادی و دفاتر نظارت و بازرسی استان‌ها در تهران برگزار شد، ضمن عرض تبریک به مناسبت فرارسیدن میلاد امام هادی (ع) و عید غدیرخم، ابراز امیدواری کرد که معارف اسلامی با استفاده از شیوه‌های روزآمد و متناسب گسترش یابد و از فرصت عید برای تبیین ولایت گام برداشته شود.

وی در ادامه خطاب به مسئولان دفاتر نظارت و بازرسی استان‌ها گفت: در شورای نگهبان در حوزه انتخابات بار اصلی انتخابات بر دوش شماست و با توجه به اینکه در روز 11 اسفند، دو انتخابات مهم و اثرگذار برگزار می‌شود، باید به دقت با دستورالعمل‌ها و فرآیند‌های نظارتی آشنا شد و خود را برای برگزاری انتخابات آماده کرد.

سخنگوی شورای نگهبان با احتمال اینکه طرح «اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی» به نتیجه برسد و لازم الاجرا شود، از مسئولان ستادی و استان‌ها خواست تا آمادگی لازم برای برگزاری انتخابات طبق قانون جدید را داشته باشند و گفت: اصلاح قانون انتخابات خواسته شورای نگهبان و سایر دستگاه‌های درگیر در انتخابات بوده است و بار‌ها بر لزوم اصلاح و بروزرسانی قانون انتخابات تاکید شده است.

وی با اشاره به سیاست‌های کلی انتخابات که در سال 1395 از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد، گفت: این سیاست‌ها آسیب‌شناسی و نظام مسائل انتخابات است. در آن راهکار‌هایی نیز ارائه شده است. ضمن تقدیر و تشکر از تلاش‌هایی که مجالس و دولت‌ها انجام دادند، اما پس از گذشت شش سال نتیجه ملموسی برای عمل به این سیاست‌ها انجام نشد تا اینکه طرح مورد اشاره در مجلس آمده و پس از تصویب به شورای نگهبان ارسال شد.

طحان نظیف با بیان اینکه اگرچه این مصوبه تمام بند‌های سیاست‌های کلی انتخابات را پوشش نداده است، اما این تلاش را قابل تقدیر دانست و گفت: بند‌هایی که در این مصوبه آمده به نفع مردم و داوطلبان ارزیابی می‌شود و به نظر می‌رسد که برخی نخوانده به نقد آن می‌پردازند. افزایش مهلت رسیدگی‌ها در این مصوبه، فرصت رسیدگی به صلاحیت‌های داوطلبان را افزایش می‌دهد و این امکان را به وجود می‌آورد تا دفاعیات کسانی که صلاحیت‌شان رد شده یا احراز نشده است را با دقت شنید و مورد بررسی قرار داد.

وی با اشاره به اینکه در انتخابات سال‌های 94 و 98، به ترتیب 12 هزار و 16 هزار نفر ثبت‌نام کردند، اظهار داشت: طی 20 روز در شورا باید پرونده 12 و 16 هزار نفر بررسی می‌شد و علی‌رغم اینکه همکاران ما در تهران و استان‌ها شبانه‌روز مشغول رسیدگی به پرونده‌ها بودند، اما همواره این دغدغه و نگرانی وجود داشت که حقی از کسی ضایع شود.

سخنگوی شورای نگهبان یکی دیگر از مزیت‌های طراحی مرحله پیش ثبت‌نام در این مصوبه را جلوگیری از ثبت‌نام افراد فاقد شرایط دانست و گفت: در مرحله پیش ثبت‌نام از چند نهاد همچون قوه قضائیه، وزارت علوم و... استعلام گرفته می‌شود و اگر فردی سابقه کیفری موثر داشته باشد یا دارای مدرک تحصیلی مورد نیاز نباشد (در گذشته برخی دستگاه‌های اقدام به برگزاری دوره‌هایی می‌کردند که گفته می‌شد معادل مدرک دانشگاهی است، اما وزارت علوم آن‌ها را تایید نمی‌کرد که شناسایی این گونه مدارک برعهده وزارت علوم است) نمی‌تواند ثبت‌نام کند که بعد با ردصلاحیت روبرو شود و هزینه‌هایی برای وی به وجود آورد.

طحان نظیف درباره برگزاری انتخابات تناسبی در تهران که در این مصوبه پیش‌بینی شده و به همین دلیل نیز مصوبه برای اعلام نظر نهایی به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شده و به زودی در جلسه مجمع بررسی خواهد شد، عنوان کرد: موضوع برگزاری انتخابات تناسبی در تهران در شورای نگهبان خلاف شرع و قانون اساسی شناخته نشد، اما ما وارد خوب و بد بودن یک مصوبه نمی‌شویم و با توجه به نظر هیات عالی نظارت مبنی بر مغایرت این روش با سیاست‌های کلی و اصرار مجلس بر آن، در نهایت باید دید نظر مجمع در این باره چه خواهد بود.

وی افزود: در صورتی که این مصوبه به نتیجه برسد و تبدیل به قانون بشود، لازم الاجرا خواهد بود. طبق قانون جدید در ماه آینده باید مرحله پیش ثبت‌نام آغاز شود. اگر که تناسبی بودن انتخابات در تهران به تصویب برسد، دست اندرکاران انتخابات در تهران باید با ساز و کار‌های انتخابات تناسبی به طور کامل آشنا شوند.

آغاز اصلاح تصویر رسانه‌ای شورای نگهبان

سخنگوی شورای نگهبان در بخش دوم صحبت‌هایش به اهمیت رسانه، فضای مجازی و افکار عمومی پرداخت و در این رابطه نکاتی بیان کرد. از جمله اینکه وی گفت: اگر اقناع افکار عمومی و گفتگو با مردم صورت نگیرد گاهی ممکن است از عمل به تصمیم درست، متقن و با مبنا باز بمانیم؛ چراکه جامعه همراهی نخواهد کرد. این موضوع تنها اختصاص به شورای نگهبان ندارد و شامل تمامی دستگاه‌هاست و بلکه یک رویکرد کلی در همه جاست.

وی با بیان این مقدمه که مردم به دلیل مشغله‌های گوناگون فرصت ندارد رویداد‌ها را از نزدیک مشاهده کنند و به سراغ روایت‌ها می‌روند، «روایت» را بسیار مهم دانست و گفت: دنیای امروز، دنیای روایت‌هاست و کسانی موفق هستند که می‌توانند روایت‌ها را شکل بدهند و روایت خود را بر سایر روایت‌ها غالب سازند. روایت‌هایی که امروز در فضای رسانه‌ای و مجازی درباره شورای نگهبان مطرح می‌شود نادرست و غیردقیق است.

طحان نظیف تاکید کرد: باید درباره اقدامات شورای نگهبان به تولید صحیح، دقیق و شفاف روایت پرداخت و آن را توزیع کرد. اگرچه با وضعیت مطلوب در این زمینه فاصله داریم، اما در سال‌های گذشته اقدامات خوبی انجام شده و برخی اقدامات نیز آغاز شده که به اصلاح تصویر رسانه‌ای شورای نگهبان کمک خواهد کرد. اصلاح تصویر رسانه‌ای نیازمند امکانات و تلاش جهادی است.

وی عنوان کرد: وجه فقهی و حقوقی شورای نگهبان باید در افکار عمومی شناخته شود. متاسفانه بیشتر مردم شورای نگهبان را تنها به انتخابات می‌شناسند؛ این شناخت به مانند شناختن یک وزارتخانه به یکی از ادارات کل‌اش است که طبیعتا همه حوزه‌های آن را پوشش نمی‌دهد.

سخنگوی شورای نگهبان اظهار داشت: ما در بحث بررسی مصوبات مجلس شورای اسلامی با محدودیتی مواجه نیستیم و می‌توانیم روایت‌های دقیق و مستند داشته باشیم. هرچقدر که در بحث انتخابات و بررسی صلاحیت‌ها محدودیت‌های قانونی، اخلاقی و شرعی داشته باشیم چرا که با آبروی افراد سر و کار داریم، اما در اینجا با آزادی عمل روبرو هستیم.

وی با ارائه گزارشی از اقدامات انجام شده برای تولید روایت گفت: بنده از ابتدا تاکنون 95 گزارش از جلسات شورای نگهبان منتشر کرده‌ام. در دانشگاه‌ها نیز حضور می‌یابیم و ضمن پاسخگویی به سوالات دانشجویان به تشریح استدلال‌های شورا در بررسی مصوبات می‌پردازم. هفته گذشته نیز نمایندگان تشکل‌های دانشجویی برای اولین بار در صحن شورای نگهبان حضور یافتند و در جریان روند بررسی مصوبات قرار گرفتند. در پژوهشکده مسابقات شبیه‌سازی بررسی مصوبات با حضور دانشجویان برگزار شد. باید دانشجویان درگیر موضوعات واقعی کشور شوند.

این عضو حقوقدان شورای نگهبان درباره شفافیت در شورای نگهبان نیز گفت: این شورا اگرچه هیچ‌گونه الزامی برای شفافیت نداشته، اما در اجرای شفافیت پیشگام بوده است. مشروح مذاکرات شورای نگهبان تا آنجایی که پیاده‌سازی شده، منتشر شده است. این شورا سامانه‌ای به نام سامانه نظرات شورای نگهبان دارد که در دسترس عموم قرار دارد و علاوه بر مشروح مذاکرات‌ها، نظرات استدلالی دسته‌بندی شده نیز در آن قرار دارد که مورد استقبال نخبگان و نمایندگان قرار گرفته است. حتی نامه‌های مهلت‌خواهی برای اظهارنظر درباره مصوبات نیز در آن سامانه آمده است.

وی بر این نکته هم تاکید کرد که دفاتر استانی شورای نگهبان باید با رسانه‌ها تعامل و همراهی داشته باشند و به توزیع اخبار شورای نگهبان در استان‌ها بپردازند، گفت: برخی از مصوبات نیز به طور خاص مربوط به یک استان است. لازم است اینگونه اخبار‌ها به خوبی منتشر شود.

سخنگوی شورای نگهبان با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب در سخنرانی روز 14 خرداد (سالروز ارتحال امام خمینی (ره)) بر دو عنصر «ایمان» و «امید» تاکید کردند، بیان داشت: هر کس در هر جایگاه و مسئولیتی که قرار دارد باید برای افزایش امید در جامعه تلاش کند. هرکس دل در گرو انقلاب اسلامی دارد باید برای امیدآفرینی تلاش کند و به دنبال مشارکت پرشور در انتخابات باشد. رسانه‌ها نیز به طور خاص در این زمینه مسئولیت دارند. یکی از وظایف شورای نگهبان پاسخگویی به استعلامات دیوان عدالت اداری است. طبق قانون شهروندان می‌توانند به هر مصوبه‌ای از سطح شورای شهر و روستا گرفته تا هیات وزیران شکایت کنند و مدعی باشند که خلاف قانون یا شرع است. ادعای خلاف قانون بودن در دیوان بررسی می‌شود و برای بررسی ادعای خلاف شرع بودن، شکایت به فقهای شورای نگهبان ارجاع داده می‌شود.

وی افزود: فقهای شورای نگهبان برای پاسخ به این استعلامات جلسات مختلفی برگزار می‌کنند که گاهی بررسی یک شکایت چندین ساعت به طول می‌انجامد و در نهایت آن ادعا رد یا تصدیق می‌شود. این امکان و دفاع از حق مردم در پی تصدیق برخی ادعا‌ها یک امر مترقی در نظام جمهوری اسلامی است که با روایت آن می‌توان امیدآفرینی کرد.

چند توصیه انتخاباتی

سخنگوی شورای نگهبان در پایان صحبت‌هایش به ارائه توصیه‌هایی به دست‌اندرکاران امر نظارت بر انتخابات پرداخت و ابتدا گفت: علاوه بر اینکه با رسانه‌ها تعامل صورت می‌گیرد، با داوطلبان نیز باید رفتار خوب و مناسب داشت. اگرچه ما هم می‌دانیم که برخی از افراد ادعا‌ها که در رسانه‌ها علیه شورای نگهبان مطرح می‌کنند، درست نیست، اما باید با احترام و رفتار نیکو برخورد کرد.

وی بر این نکته تاکید کرد: شورای نگهبان در جایگاهی قرار دارد که باید استقلال و بی‌طرفی‌اش حفظ شود. از رفتار‌ها و برخورد‌هایی که شورای نگهبان را در معرض اتهام قرار می‌دهد باید به طور جد دوری کرد. شورا یک داور بی‌طرف است.

اگر ذره‌ای احساس شود که شورا بی‌طرف نیست، اعتماد از بین خواهد رفت. باید به شدت مراقبت کرد و از کنار این موضوع به سادگی نگذشت. شورای نگهبان یک نهاد بی‌طرف است.

این عضو حقوقدان شورای نگهبان همچنین از حاضران خواست تا در مستندسازی پرونده‌ها بیشترین تلاش‌ها را انجام بدهند و اظهار داشت: نکات مثبت و منفی در مورد هر فرد باید به صورت مستند و دقیق ذکر شود. گزارش‌ها نیز باید توصیفی باشد و قضاوتی در آن‌ها نباشد. اگر توصیف‌ها صحیح و دقیق باشد، بهتر می‌توان قضاوت کرد.

طحان نظیف در پایان ابراز امیدواری کرد که انتخابات 1402 با مشارکت پرشور مردم و با تحقق راهبرد‌های سلامت، امنیت، مشارکت و رقابت برگزار شود.