صادرات هندوانه یا خروج آب مجازی از کشور؛ کدامیک مهم است؟

گرانی میوه در یک سال گذشته موجب شده است تا این کالای کشاورزی نیز از سبد مصرفی خانوارها کنار برود. این گرانی میوه تا جایی پیش رفته است که رهبر انقلاب نیز به آن واکنش نشان داد.

به گزارش تابناک اقتصادی، رهبر انقلاب در روز درختکاری و در صحبت های خود فرمودند: "متأسفانه امروز وضع معیشت مردم خوب نیست؛ این غصه بزرگی است برای ما. گرانی‌ها زیاد است؛ شما ملاحظه کنید شب عید، قیمت میوه و مانند این‌ها خیلی گران است؛ میوه فراوان، اما قیمت‌ها بسیار بالا".

حالا بعد از گذشت حدود چهار ماه از این صحبت ها، قیمت هندوانه هم به عنوان ارزان ترین میوه کم کم سر به فلک می کشد و همین میوه نیز از سبد مصرفی خانوار کنار می رود.

در سال گذشته در چنین روزهایی قیمت هر کیلو هندوانه بین 1200 تا 2500 تومان بود اما در سال جاری قیمت این میوه افزایش یافته است. اسداله کارگر رئیس اتحادیه میوه و سبزی تهران به تازگی طی گفتگویی قیمت هر کیلو هندوانه را 3 هزار و 500 تا 5 هزار و 500 تومان اعلام کرد و گفت: گزارش‌ها حاکی از آن است که صادرات هندوانه منجر به نوسان قیمت در بازار شده است.

رئیس اتحادیه میوه و سبزی تهران با انتقاد از نبود برنامه ریزی مناسب برای صادرات بیان کرد: با توجه به آنکه برنامه ریزی اصولی برای هندوانه نیست تا مازاد محصول به بازارهای هدف صادر شود، از این رو شاهد نابه سامانی بازار هستیم.

آخرین آماری که گمرک برای تجارت منتشر کرده است آمار دو ماهه فروردین و اردیبهشت ماه سال جاری می باشد. آمار گمرک ایران از صادرات دو ماهه محصولات کشاورزی در سال 1400 نشان می دهد که هندوانه در جایگاه نخست صادرات این بخش قرار دارد و از صادرات پسته نیز سبقت گرفته است.

در این مدت هندوانه با حدود 88 میلیون دلار، ارزآورترین محصول کشاورزی بوده است. بنابر آمارهای گمرک در فروردین و اردیبهشت امسال 402 میلیون و 576 هزار و 510 کیلو هندوانه به کشورهای دیگر صادر شده که ارزش دلاری آن 87 میلیون و 877 هزار و 240 دلار و بخش عمده این صادرات به کشورهای حاشیه خلیج فارس بوده است. در همین مدت کشور ما 94 هزار و 700 تن خربزه به ارزش 24 میلیون دلار و 130 هزار و 700 تن سیب به ارزش 38 میلیون دلار صادر کرده است.

سیدرضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران با بیان اینکه عمده محصول هندوانه از ایران به کشورهای حوزه خلیج‌فارس صادرات می‌شود، یادآور شد که این محصول در روسیه، ترکیه و مقدار کمی نیز در بازار کشورهای CIS خریدار دارد.

وی گفت: هر من (معادل 4 کیلوگرم) هندوانه صادراتی ایران در بازار کشورهای جنوب خلیج‌فارس از 3 درهم شروع و تا 7 درهم قیمت می‌خورد.

نورانی همچنین استان‌های جنوبی ایران را مبدا اصلی صادرات هندوانه عنوان کرد. این در حالی است که به گفته وی، این محصول جزو کالاهای صادراتی آب‌بر کشور است حال آنکه ایران با معضل بزرگ کمبود آب مواجه است.

در حالی که مهمترین محصول وارداتی ایران در بخش کشاورزی گندم است، حالا هندوانه به مهمترین محصول صادراتی ایران در بخش کشاورزی تبدیل شده است! برای تولید گندم آب بسیار کمتری نسبت به تولید هندوانه نیاز است و این وضعیت نشان می دهد که ایران هیچ استراتژی مناسبی برای تولید و صادرات محصولات کشاورزی ندارد.

مسئولان وزارت نیرو مدعی هستند که برای تولید هر کیلو هندوانه حدود 800 متر مکعب آب مصرف می شود. البته علی مراد اکبری معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی طی مصاحبه ای با رد این موضوع و با اشاره به اینکه ما با استفاده از سیستم های نوین میزان مصرف آب برای تولید هندوانه را تا حد زیادی کاهش داده ایم گفت: ما با استفاده از تیپ و مالچ آب بری هندوانه را از 12 هزار به 4500 متر مکعب کاهش داده ایم.

حالا اگر فرض را بر این بگذاریم که به طور متوسط هر هندوانه صادراتی 4 کیلوگرم بوده باشد با توجه به اینکه در دو ماهه سال جاری 402 میلیون و 576 هزار و 510 کیلو هندوانه به خارج صادر شده است، می توان نتیجه گرفت که تعداد 100 میلیون و 644 هزار و 127 عدد هندوانه به خارج از کشور صادر شده است. اگر برای تولید هر هندوانه همان 4500 مترمکعب آب مصرف شده باشد می توان نتیجه گرفت که 453 میلیارد مترمکعب آب مجازی ایران به خارج صادر کرده است. این در حالی است که کشور ایران در خشکسالی به سر می برد!

متاسفانه در این سال ها هرگز الگوی کشت مناسبی نداشته ایم و این مسئله را به وضوح در همین واردات گندم و صادرات هندوانه آن هم در این دوران خشکسالی می توان دید. سیدرضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران در واکنش به این موضوع با تاکید بر اینکه، طی سال‌های اخیر نسبت به روال صادرات و واردات محصولات کشاورزی کشور، به مقامات مسئول به ویژه وزارت جهاد کشاورزی هشدار داده شد اما گوش شنوایی نیست، افزود: کشاورزی ایران، از نبود الگوی کشت منظم در رنج است و در حالی که استان‌های کشور هر یک دارای ظرفیت کشت و تولید محصولات مختلف است، از این فرصت استفاده نشده و با تدبیری که از سوی دولت هیچ‌گاه پیگیری نشد نتوانستیم محصولاتی با ارزش افزوده بالا تولید و به صادرات کشاورزی معنی و رونق دهیم.

به هر صورت در حالی که مسئولین وزارت نیرو اعلام می کنند که 300 شهر کشور دچار تنش آبی هستند و موجودی سدها تقریبا نصف پارسال شده است، ایران در حال صادرات هندوانه یا بهتر است بگوییم آب مجازی است.