صفر تا صد ماهواره بومی خیام؛ از ساخت در ایران تا پرتاب در قزاقستان / چرا ایران خیام را پرتاپ نکرد؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم، هفته گذشته بود که گزارشاتی در رسانه‌های جهانی مبنی بر یک همکاری مشترک بین کشورهای ایران و روسیه در حوزه صنعت فضایی منتشر شد. خبرگزاری اسپوتنیک هفته گذشته گزارشی را با عنوان اینکه "ماهواره ایرانی و پیشرفته «خیام»، هفته آینده به فضا پرتاب خواهد شد" را منتشر کرد که در آن گزارش مشخص شده بود که در این هفته ماهواره ایرانی از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره‌بر سایوز به فضا پرتاب خواهد شد.

پس از انتشار این گزارشات توسط رسانه‌های روسیه، سازمان فضایی کشور در اطلاعیه‌ای خبر تکمیلی و دقیق از ارسال ماهواره خیام به فضا را منتشر ساخت. سازمان فضایی ایران در این اطلاعیه خود اعلام کرده بود که ماهواره خیام که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده‌های دقیق در طیف‌های مختلف، زیر ساختی مناسب برای هوشمندسازی بخش‌های گوناگون کشور خواهد بود.

ماهواره‌ی خیام یک ماهواره‌ی 600 کیلوگرمی است که در مدار 500 کیلومتری قرار می‌گیرد تا به مدت 5 سال از داده‌ها و تصاویر ارسالی آن در حوزه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه استفاده شود. به گزارش روابط عمومی سازمان فضایی کشور، ماهواره خیام یک ماهواره‌ی سنجش از دور است و تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلامی ایران انجام و صادر خواهد شد.

سازمان فضایی ایران تأکید کرده که شایعات منتشره در خصوص استفاده از تصاویر این ماهواره برای مقاصد نظامی سایر کشورها صحت ندارد و فعالیت‌ها و اهداف این ماهواره صرفاً صلح‌آمیز و غیرنظامی است.

برنامه بومی توسعه صنعت فضایی کشور

ماهواره "خیام" یک ماهواره سنجش از دور با قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر است. جمهوری اسلامی ایران هم اکنون توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت تصویربرداری 5 تا 10 متر را دارد و حوزه فضایی کشور با عزم و اراده بسیار جدی در مسیر رسیدن به توانایی ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت‌های بهتر از یک متر قرار دارد و این مسیر با جدیت دنبال می شود.

برنامه توسعه ماهواره‌برهای بومی نیز در کشور، با یک برنامه مدون و از پیش تعریف شده و با تکیه بر فناوری‌های بومی با جدیت و قوت در دولت جدید در حال پیگیری است و با همت دانشمندان و متخصصان بخش‌های مختلف کشور، تا انتهای سال جاری توانمندی تزریق ماهواره‌های تا 100 کیلوگرم به مدار 500 کیلومتری زمین تثبیت خواهد شد و این مسیر تا رسیدن فناوری بومی تزریق ماهواره‌های چندصد کیلوگرمی تا پایان دولت سیزدهم ادامه پیدا خواهد کرد.

چرا ماهواره ایرانی خیام با همکاری روسیه پرتاب شد؟

سازمان فضایی ایران و آژانس فضایی روسیه (روسکاسموس) چهارشنبه هفته گذشته، 12 مرداد ماه اعلام کردند که ماهواره "خیام" با مالکیت سازمان فضایی ایران امروز سه‌شنبه، 18 مردادماه با همکاری روسیه از پایگاه قزاقستان پرتاب خواهد شد. این سازمان طی این مدت 3 اطلاعیه را در این زمینه منتشر کرده بود

ایران با توجه به سابقه و کارنامه خود در حوزه پرتاب‌های ماهواره‌ای با ماهواره‌برهای بومی، در تزریق ماهواره‌های زیر پنجاه کیلوگرم به مدار 500 کیلومتری زمین موفق عمل کرد و سپس در گام بعدی تزریق ماهواره‌های تا 100 کیلوگرم به مدار 500 کیلومتری زمین تا انتهای سال جاری هدف گذاری شد تا در ادامه کار، به امکان تزریق ماهواره‌های 200 کیلوگرمی و بیشتر به مدار 500 کیلومتری زمین تا پایان دولت سیزدهم برسیم.

اما در خصوص ماهواره «خیام»؛ اکنون این ماهواره حدود 600 کیلوگرم وزن دارد و و شاید اصلی‌ترین علت همکاری ایران با روسیه در پروژه پرتاب ماهواره "خیام" وزن بیش از نیم‌تنی این ماهواره و نیز درصد بسیار بالای موفقیت پرتابگر سایوز باشد گه مراحل ابتدایی و پرتاب خیام به کشور روسیه واگذار شده است.

لازم به ذکر است با توجه به ضریب اطمینان بالای پرتابگر سایوز در پرتاب و در مدارگذاری ماهواره ها، بسیاری از کشورهای صاحب چرخه کامل فناوری فضایی که خود توانایی پرتاب ماهواره را دارند نیز از پرتابگرهای روسی استفاده می کنند.

اما درنهایت بنا بر اعلام سازمان فضایی ایران، زیرساخت‌های لازم جهت کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعبیه شده است و از لحظه پرتاب، داده‌های فضایی حاصل از فعالیت این ماهواره تنها در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.

سازمان فضایی ایران در اطلاعیه‌های خود اعلام کرد: همانطور که مسیر توسعه ماهواره‌های بومی در کشور یک مسیر غیر قابل حذف و غیر قابل انکار است، همکاری‌های بین‌المللی نیز نه تنها صنعت فضایی ایران را وارداتی نخواهد کرد، بلکه به زودی و با لطف الهی و عزم جدی محققین ایرانی، این صنعت در کشور تبدیل به یک صنعت صادرکننده خواهد شد.

ماهواره 600 کیلوگرمی امروز در ساعت 10 و 22 دقیقه با ماهواره‌بر سایوز به عنوان یکی از قدرتمندترین ماهواره‌برها در مدار 500 کیلومتری زمین پرتاب شد. عمر عملیاتی این ماهواره 5 سال اعلام شده است.