صلاحیت کاندیداها در هر انتخابات برای همان دوره بررسی می‌شود

عضو حقوقدان شورای نگهبان درباره ارتباط بین مشارکت و احراز صلاحیت‌ها گفت: شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها طبق قانون عمل می‌کند.

عباسعلی کدخدایی طی گفت‌وگویی درباره انتخابات گفت: در قانون اساسی نسبت به انتخابات اصول و قواعدی ذکر شده است. انتخابات یک مساله اساسی برای نظام ماست. یک مساله تزیینی و آرایشی نیست که بگوییم به هر حال یک انتخابات داشته باشیم و از آن بگذریم. این موضوع را با تکیه بر فرمایشات امام (ره) و نظرات رهبری که فرموده اند می گویم. زمانی که رهبری تعابیری به کار می برند و می فرمایند که انتخابات لیله القدر است؛ بنابراین انتخابات مساله ای نیست که به راحتی ما بتوانیم از آن بگذریم. یعنی یک باور عمیق به انتخابات از سوی عالی ترین مقام رسمی کشور وجود دارد.

رییس پژوهشکده شورای نگهبان تصریح کرد: طبق اصل 6 قانون اساسی، «در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات (انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این‌ها) یا از راه همه‌پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد»؛ لذا همه امور کشور باید از طریق انتخابات باشد و مساله مهمی است. از ابتدای انقلاب همین وضعیت را داشتیم. آنچه که جمهوری اسلامی به آن می بالد و هنوز هم می بالد، این است که ما با حضور مردم کارها را پیش می بریم و مردم پشتیبان آن هستند و شاخص آن هم انتخابات بوده است. به تعبیر رهبری، انتخابات شاخص مردم سالاری دینی ماست و مساله ساده ای نیست که بخواهیم از آن بگذریم. با توجه به اهمیت انتخابات، باید شرایطش را پیش بینی کنیم و انتخابات را آن طور که شایسته است و در قانون اساسی پیش بینی شده، اجرا کنیم.

*انتخابات باید با رقابت همراه باشد

وی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری امسال 4 راهبرد (مشارکت، امنیت، رقابت و سلامت) را مطرح کردند که ناظر به مساله انتخابات است، گفت: دو مقوله مهم آن رقابت و مشارکت است. نمی توانید انتخابات برگزار کنید ولی رقابتی وجود نداشته باشد؛ البته سلامت و امنیت هم دو بعد دیگر آن است. رقابت یک مساله اساسی است و اگر در انتخابات رقابتی نداشته باشید؛ انتخابات مشکل دارد؛ لذا انتخابات باید با رقابت همراه باشد.

کدخدایی افزود: از طرف دیگر مشارکت، مساله ای است که هر انتخابات را محک می زند و اگر مشارکت گسترده نداشته باشید، خاصیت انتخابات از بین می رود؛ به همین دلیل مقام معظم رهبری بر بحث مشارکت هم تاکید کردند. در دهه اول انقلاب رقابت سیاسی به مفهوم امروز نداشتیم و رقابت بیشتر شخص محور و منطقه محور بود اما هر چه گذشت، رقابت های سیاسی بیشتر شد و در انتخابات مجالس مختلف و انتخابات ریاست جمهوری، مباحث سیاسی پررنگ تر شد.

وی با بیان اینکه پایه و اساس قانون انتخابات مربوط به دهه 60 است، گفت: آیا قانون انتخابات ما با اینکه اصلاح شده، تامین کننده یک انتخابات در خور نظام جمهوری اسلامی ایران است؟ مسلما خیر. در مجلس هشتم مقام معظم رهبری موضوع را به مجمع تشخیص مصلحت ارجاع دادند و مدت ها طول کشید که متن تحت عنوان سیاست های کلی انتخابات تهیه و ابلاغ شد.

*قانون جامع انتخابات نداریم

رییس پژوهشکده شورای نگهبان با بیان اینکه قانون جامع انتخابات نداریم و نظام انتخاباتی ما در شان نظام جمهوری اسلامی نیست، گفت: یکی از مسایلی که نسبت به آن موضع بیرونی هم گرفتم و حساسم، روش نظام انتخاباتی ماست. ما روش های حداکثری در انتخابات داریم و هر کس بیشتر رای آورد اشکالاتی را در طول این 40 سال داشته است. در دو دوره گذشته مجلس شورای اسلامی از من سوال کرد و گفتم ما شاید بتوانیم روش تناسبی را داشته باشیم و به درد بخورد ولی مجلس قبل نتوانست و در این مجلس روش تناسبی هم آمد. خمیر مایه اصلاح قانون انتخابات مجلس روی تناسبی بودن انتخابات بود ولی بسیاری مخالفت کردند؛ البته اکثر حقوقدانان از آن حمایت کردند.

کدخدایی افزود: روش انتخاباتی ما باید عوض شود و به سمت روش دیگری مثل تناسبی به صورت آزمایشی برویم و می تواند این اتفاق ابتدا در حوزه ای مثل تهران باشد. به نظرم مخالفان روش تناسبی انتخابات شناختی از وضعیت انتخاباتی ما ندارند؛ یعنی فکر همه گروه های سیاسی این است که به مجلس راه پیدا می کنیم یا خیر؟ فکر شان این نیست که آیا این روش به نظام انتخاباتی کمک می کند؟ به کارآمدی ریاست جمهوری و مجلس توجه ندارند.

وی با اشاره به اینکه بحث احزاب در انتخابات را نتوانستیم حل کنیم، گفت: احزابی که در قانون اساسی و سیاست ها آمده هنوز در جامعه ما شکل نگرفته است. قبول دارم بخشی از آن فرهنگی است ولی معتقدم اگر انتخابات مبتنی بر احزاب باشد و روش تناسبی داشته باشد، قطعا مجالس ما کارآمدتر می شود.

 *دلایل رد صلاحیت کاندیداها را فقط به خود شخص می گوییم

وی با بیان اینکه در اعلام دلایل رد صلاحیت کاندیداها معذورات قانونی و شرعی داریم، گفت: نمی توانیم پرونده شخصی فرد را بازگو کنیم. از لحاظ قانونی اجازه نداریم که دلایل رد صلاحیت کاندیداها را علنی کنیم. برخی می گویند این حق نظام است و شما دلایل رد صلاحیت نامزدها را نمی گویید ولی نامزد رد صلاحیت شده نظام را متهم می کند. در دوره گذشته دو نفر از نمایندگان صلاحیتشان تایید نشد و با من صحبت کردند و کارشناس آمد و مطالب را به آنها گفت، ولی پشت تریبون مجلس گفتند ما رفتیم شورای نگهبان و آنجا آقایی نشسته و به کسی جواب نمی دهد و صلاحیت ما را رد می کند. آیا باید من بیایم و دلایل رد صلاحیتش را بگویم بدلیل اینکه این صحبت ها را مطرح کرده است. مسلما خیر، ما دلایل رد صلاحیت را فقط به خود کاندیداها می گوییم. گاهی گفتن دلایل رد صلاحیت ها به کاندیداها سه الی چهار ساعت وقت ما را می گیرد.

کدخدایی ادامه داد: کاندیداها می‌گویند ما سابقه مسجد رفتن داریم ولی شورای نگهبان به ما گفته عدم التزام به اسلام دارید! التزام به اسلام، فقط عبادت های یومیه نیست و مسایل دیگر هم هست. شما ممکن است مرتکب حرام دیگری شده باشید، آن ملاک است؛ نه اینکه شما مسجد می روید یا خیر؟

رییس پژوهشکده شورای نگهبان درباره شفافیت مالی نامزدهای انتخابات گفت: در دوره های گذشته گزارشاتی به ما می رسید که هزینه های انتخاباتی کاندیداها، هزینه های بی حساب و کتاب است؛ لذا ما به این نتیجه رسیدیم که هزینه های انتخابات در جایی ثبت و ضبط شود. در مجلس قبل این موضوع تصویب شد ولی به مجلس بعد موکول شد. جزو شرایط ثبت نام ها در وزارت کشور این است که نامزدها شماره حساب اعلام کنند و هزینه های آنها از آن طریق انجام شود. نظارت بر این مساله در دور اول ممکن است مشکل باشد اما در مجموع حرکت خوبی است که ما بتوانیم هزینه های انتخاباتی را کنترل کنیم. گاهی شنیده می شود هزینه زیاد در تبلیغات غیرمنصفانه است.

 *عملکرد شورای نگهبان در بررسی صلاحیت ها طبق قانون است

وی درباره ارتباط بین مشارکت و احراز صلاحیت ها و اینکه برخی تصور می کنند اگر شورای نگهبان گشایش ایجاد کند و همه در انتخابات حضور داشته باشند، مشارکت بالا می رود، گفت: شورای نگهبان در بررسی صلاحیت ها طبق قانون عمل می‌کند. در مجلس هفتم گفته شد شورای نگهبان انقباضی عمل کرد ولی مشارکت خوب بود و بالای 50 درصد مشارکت داشتیم. نمونه ها نشان می دهد که شرایط دیگری هست که موثرتر از بررسی شورای نگهبان است و مباحث سیاسی و اجتماعی در مشارکت نیز تاثیرگذار است.

کدخدایی درباره اینکه گفته بودید تایید صلاحیت افرادی که قبلا در انتخابات رد صلاحیت شدند، وجود دارد؟ گفت: ما صلاحیت کاندیداها را در همه انتخابات برای همان دوره بررسی می کنیم. قانون تکلیف کرده است و حتی اگر نمایندگان مجلس هم دوباره کاندیدا شوند، صلاحیتشان را دوباره بررسی می کنیم. فرضا اگر فردی برای انتخابات ریاست جمهوری هم 10 بار ثبت نام کند، صلاحیتش برای همان دوره بررسی می شود. اعتبار تایید صلاحیت شورای نگهبان فقط برای همان دوره است و افزایش نمی یابد. ممکن است کاندیدایی در دوره قبل صلاحیتش رد شده باشد ولی در دوره بعد مدارکی بیاورد و صلاحیتش تایید شود. نمونه روشن آن مدرک تحصیلی و استعفاهاست. الان کسی در انتخابات شرکت کرده ولی استعفایش در تاریخ مقرر انجام نشده است؛ لذا صلاحیتش تایید نمی شود.

این عضو حقوقدان شورای نگهبان درباره اینکه با توجه به دو مرحله ای شدن ثبت نام کاندیداها، این موضوع تاثیری در بررسی صلاحیت ها دارد؟ گفت: هدف از پیش ثبت نام ها این بود که ما مراحل بررسی مدارک شکلی را زودتر انجام دهیم و وزارت کشور آنرا انجام داد و شورا درگیر این مرحله نبود. شورای نگهبان زمانی درگیر انتخابات می شود که ثبت نام ها قطعی شود.

 *قانون انتخابات ریاست جمهوری با ایراد شورای نگهبان مواجه شد

کدخدایی درباره قانون انتخابات ریاست جمهوری گفت: قانون انتخابات ریاست جمهوری با ایراد شورای نگهبان مواجه شد و در رابطه با ریاست جمهوری قانون اساسی در اصل 115 شرایطی را ذکر کرده و احراز آن را برعهده شورا گذاشته است.