«طاهره صفارزاده» به چه چیز نقد تند داشت؟

جشنواره شعر فجر در رده متأخران جشنواره‌های فجر قرار دارد. در واقع 14 سال پس از برگزاری جشنواره فیلم فجر بود که جشنواره‌ای با عنوان «جشنواره شعر فجر» راه‌اندازی شد تا شعر نیز از داشتن یک جشنواره در ایام فجر انقلاب اسلامی عقب نماند. به همین خاطر بود که سال 1385 نخستین دوره این جشنواره برگزار شد.

البته این جشنواره در زمان برگزاری با اما و اگرهایی درباره اصل برگزاری جشنواره ملی شعر مواجه بود. دیده‌نشدن جریان‌های مختلف ادبی از نگرانی‌هایی بود که همواره همراه این جشنواره بوده و هست و تأکید می‌شده که جشنواره ملی همه جریان‌ها را ببیند. روند جشنواره البته به‌مرور به‌جای ارتقاء، از این اصل و مطالبه مدام فاصله گرفته است. بین‌المللی بودن جشنواره هم از تردیدهایی بود که مطرح می‌شد و درنهایت هم هیچ‌وقت این پیشوند برای جشنواره عملا محقق نشد.

جشنواره شعر مانند دیگر جشنواره‌های فجر چندان پر زرق و برق نیست و برگزار شدنش چندان سر و صدا و شوقی ایجاد نمی‌کند. گاه به نظر می‌رسد که برگزاری‌اش نوعی رفع تکلیف است و گاه حاشیه‌های پررنگی دارد مثلا دعوت از «یدالله رؤیایی» در دوره هشتم. یکی از نقدهای همیشگی‌اش هم تکرار اسامی تعدادی از دست‌اندرکاران، سیاست‌گذاران و حتی گاه برگزیدگان است که این موضوع خود به خود می‌تواند دلیل دیگری برای کم‌اعتباری و استقبال کم از این جشنواره باشد.

با همه این اوصاف جشنواره شعر فجر هم در تاریخ برگزاری خود حضور جمع قابل توجهی از شاعران ایران را شاهد بوده است.

در بخش کافه خاطره قصد داریم، به مروری از حضور شاعران در دوره‌های مختلف این جشنواره بپردازیم.

طاهره صفارزاده، شاعر، پژوهشگر و مترجم قرآن، در بخش نو (سپید و نیمایی) نخستین جشنواره شعر فجر با داوری: احمد میراحسان، عباس باقری، مصطفی علی‌پور، محمدباقر کلاهی اهری و شاپور جورکش، برگزیده شد. در واقع هیات داوران این بخش از نخستین جشنواره از میان طاهره صفارزاده، محمد شمس لنگرودی، بیژن نجدی، احمدرضا احمدی و سیدعلی موسوی گرمارودی، صفارزاده را انتخاب کرد. صفارزاده در مراسم پایانی نخستین دوره جشنواره در محل تالار وحدت حاضر شد و در ردیف‌های میانی نشست. هنگام اعلام نامش هم بدون حاضر شدن روی سن، لوح تقدیرش را از ایمانی خوشخو - معاون هنری وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - گرفت و درنهایت هم جایزه‌اش را به سلمان هراتی اهدا کرد.

صفارزاده بعد از برگزیده شدنش در گفت‌وگویی با ایسنا، به جشنواره شعر فجر نقد نسبتا تندی وارد کرد و گفت: چرا شعر که در یاری و همراهی انقلاب پیشگام هنرها بوده است، بعد از 27 سال به تجربه اول قدم می‌گذارد؟ جشنواره فاقد پژوهش و تاریخچه شعر انقلاب، فاقد عرضه نمونه‌های شعر موفق و شرح و روند پیشرفت علمی و هنری شاعران چند نسل بود. در این جشنواره، تنها چند غزل متوسط خوانده شد؛ همین! بعد این‌که شیوه داوری به اطلاع حضار نرسید.

او سپس گفته بود: تقسیم‌بندی بخش‌های جشنواره از لحاظ محتوا در ساختار شعر بود؛ درصورتی‌که باید جامعیت و کلیت شعر در نظر باشد. همچنین جای خالی یک سخنرانی یا عرضه‌ی یک مقاله در بررسی وضعیت شعر برای جوانان مهمان یا خود شاعران جوان، کاملا مشهود بود. اهداء جایزه، کف زدن، همراهی موسیقی، تنها در بخش حاشیه‌یای جشنواره‌ی هنری تنوع و نشاط می‌تواند ایجاد کند؛ نه این‌که وقت عمده‌ی برنامه را به خود اختصاص دهد. خدا کند جشنواره‌های هنری دیگر به کیفیت‌های پژوهشی و علمی آراسته شده باشند. من چون توفیق حضور در هیچ‌یک از جشنواره‌ها را نداشته‌ام، می‌توانم امیدوار باشم که چنین بوده باشد.

طاهره صفارزاده - شاعر و مترجم قرآن - در 4 آبان 1387 در سن 72 سالگی درگذشت.

با همه این اوصاف اما جشنواره شعر فجر در نخستین دوره خود با دبیری علیرضا قزوه نسبت به بیشتر دوره‌ها از حضور متنوع‌تر شاعران از طیف‌های مختلف فکری، به ویژه شاعران و نام‌های پیشکسوت، برخوردار بود.

57245